وڭتۇستىك شىڭجاڭدا ءبىر اۋداننان 10 مىڭنان استام ادام تۇرمەگە قامالعان. بۇل تۋرالى كەشە، 16 مامىردا Associated Press اگەنتتىگى شەتەلدەردەگى ۇيعىر بەلسەندىلەرى جاريا ەتكەن شۇار پوليتسياسىنىڭ دەرەكتەر قورىنداعى مالىمەتتەرگە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلادى.

حاباردا 267 مىڭ حالقى بار كونەشاھار اۋدانىندا 10 مىڭنان استام ادام «تەرروريزمگە قاتىسى بار» دەگەن ايىپپەن تۇرمەگە قامالعانى تۋرالى ايتىلادى. Associated Press كونەشاھار حالىق سانىمەن ەسەپتەگەندە ءار 25 ادامنىڭ بىرەۋى تۇرمەگە قامالعانىن، بۇل الەمدە ەڭ جوعارى كورسەتكىش سانالاتىنىن ايتقان.

شۇار  پوليتسياسىنىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاناد، كونەشاھار اۋدانىنداعى قاماۋعا الىنعانداردىڭ ءبىر عانا ورتاق ەرەكشەلىگى – ۇستالعانداردىڭ ءبارى ۇيعىرلار. ولار ءار سالادا جۇمىس ىستەگەن ەر-ايەلدەردەن، جاستار مەن قارتتاردان قۇرالعان، باسىم كوپشىلىگى 2017 جىلى قاماۋعا الىنعان، جازا مەرزىمدەرى دە ءار ءتۇرلى –  2 جىلدان 25 جىلعا دەيىن.

Associated Press اگەنتتىگى بۇنداي دەرەكتەردى شەتەلدەگى ۇيعىر بەلسەندىلەرىنەن توپتاستىرا وتىرىپ سالىستىرعانىن، الايدا العاشقى دەرەككوزدى شىڭجاڭداعى تاۋەلسىز زەرتتەۋشى بين جيىن ءانونيمدى دەرەككوزدەن العانى تۋرالى ايتادى. بۇل ءانونيمدى دەرەككوز ءوزىنىڭ حانزۋ (قىتاي) ۇلتى ەكەنىن ايتادى جانە قكپ-نىڭ شىڭجاڭداعى ساياساتىنا قارسى ەكەنىن بىلدىرگەن. جاريا بولعان بۇل دەرەكقورداعى مالىمەتتەردە ءبىر نازار اۋدارارلىعى، ونداعى تىزىمدەر ادام ءولتىرۋ، توناۋشىلىق، ۇرلىق، ت.ب. قاتارلى «كادىمگى» قىلمىستىق ايىپتاردى قامتىماعان، كوبىنە-كوپ «تەرروريزم» جانە «ەكسترەميزم» ايىپتارى نەمەسە ءداستۇرلى تۇردە ساياسي ديسسيدەنتتەرگە قارسى قولدانىلاتىن «جانجال شىعارۋ، الاۋىزدىق تۋدىرۋ» دەيتىن «قالتادان قوسىلاتىن ايىپتار» كەزدەسەدى.

مالىمەتتەرگە ساي، ءبىر عانا كونەشاھار اۋدانىنداعى تۇرمەگە قاماۋ كورسەتكىشى اقش-تاعىمەن سالىستىرعاندا 10 ەسە، ال قىتايدىڭ 2013 جىلى كورسەتكەن رەسمي مالىمەتتەرىمەن سالىستىرعاندا 30 ەسەگە كوپ. شىڭجاڭداعى جاپپاي تۇرمەگە قاماۋ جۇيەسىن ۇزاق ۋاقىت زەرتتەگەن عالىم داررەن بايلەر بۇل تۇتقىنداۋلار مەن ۇكىمدەردىڭ كوپشىلىگى ءماجبۇرلى جانە سوتتان تىس شىعارىلعان بولۋى مۇمكىن دەيدى. ۇستالعانداردىڭ كوبىنىڭ ايىبى شەتەلدە تۋىستارىنىڭ بولۋى نەمەسە ۇيالى تەلەفونىنا كەيبىر قوسالقى باعدارلامالاردى نەمەسە دەرەكتەرىن جۇكتەپ العانى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى.

2016 جىلدىڭ سوڭىنان باستاپ قكپ بيلىگى شىڭجاڭداعى «سەپاراتيزم»، «تەرروريزم» جانە «ەكسترەميزم» دەگەن ءۇش كۇشكە قارسى «قاتتى سوققى» ارەكەتتەرىن باستادى. 2018 جىلعى قىتاي سوتتارىنىڭ دەرەكتەرىندە شىڭجاڭ سوتتارى ۇكىم شىعارعان ادامداردىڭ سانى 2014 جىلى شامامەن 21 مىڭ ادامنان 133 مىڭعا كوبەيگەن.

ءامينا ادايحان