بەلارۋس-پولشا شەكاراسى – ەكى كۇن بۇرىنعى جاعداي. فوتو: BBC7

بەلارۋس پەن پولشا شەكاراسىندا بوسقىندار داعدارىسى ساياسي داعدارىسقا تىرەلىپ، جاعداي بارعان سايىن شيەلەنىسىپ بارادى. افريكا مەن ورتا شىعىستان كەلگەن مىڭداعان بوسقىن پولشا شەكاراسىنا (ارى قاراي ەۋروپا وداعى تەرروريتورياسىنا) ءوتىپ كەتۋگە تىرىسىپ جاتىر. قازىر شەكاراداعى بوسقىندار داعدارىسى جانە ونىڭ ەو مەن بەلارۋس قاتىناسىنا جاسايتىن ىقپالىمەن قاتار، مىڭداعان بوسقىنداردىڭ قالاي بەلارۋسقا بارىپ قالعانى دا اقپارات قۇرالدارىنىڭ جارىسا ىزدەپ جاتقان تاقىرىبى.

بىرقاتار ءىرى اقپارات قۇرالدارى بەلارۋس بيلىگى بوسقىنداردى ماقساتتى تۇردە ورتا شىعىس پەن افريكادان ۇشاقپەن اكەلىپ، پولشا شەكاراسىنان وتۋگە يتەرمەلەپ وتىر دەگەن مالىمەتتەردى بۇعان دەيىن دە تاراتىپ ۇلگەردى. وسىلايشا مينسك «ادامداردى بيولوگيالىق قارۋ رەتىندە پايدالاندى» دەپ ەو تارابىنان ايىپتار دا ايتىلىپ جاتىر. كەيبىر اقپارات كوزدەرىنىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا بۇل ايىپتاردىڭ نەگىزى دە جوق ەمەس.

ميگرانتتاردىڭ بەلارۋسقا قالاي بارعانىن زەرتتەگەن BBC باستاعان بىرقاتار باتىستىق ءىرى اگەنتتىكتەر Flightradar24 سايتىنداعى دەرەكتەردى العا تارتادى. اتالعان سايتتا وتكەن اپتادا عانا مينسك قالاسىنا ستامبۋلدان 21, دۋبايدان 12, باعداتتان 1 رەيس قاتىناعانىن كورۋگە بولادى. اقپارات قۇرالدارى اتالعان سايتتىڭ چارتەرلىك رەيستەردى ۇنەمى ەسەپكە الا بەرمەيتىن باسا ايتادى.

وسى دەرەككە قاراي وتىرىپ، ءجيى جاسالعان وسى رەيستەردەگى جولاۋشىلاردىڭ كوبى ميگرانتتار بولۋى ىقتيمال دەگەن بولجام شىعارادى. وسىلايشا ولار مينسكىنىڭ استىرتىن قولداۋىمەن بەلارۋس جەرىن ەو تەرروريتورياسىنا وتەتىن وتكەل قاتارىندا پايدالانىپ وتىر دەپ كورسەتەدى BBC.

بەلارۋس ەلىنە بوسقىندار قالاي كەلىپ قالدى؟

ەگەر وسى بولجاممەن سوڭعى ءبىر-ەكى جىلداعى مينسك ۇكىمەتىنىڭ كەيبىر ارەكەتتەرىن سالىستىراتىن بولساق شىندىققا جاناساتىنىن كورە الامىز. ايتالىق، لۋكاشەنكونىڭ بيلىگى ەو تارابىنان قاتاڭ سىندار، ايىپتار مەن سانكتسيالاردىڭ قىسىمىنا تاپ بولىپ جاتقان كەزدە، مينسك كوپتەگەن ەلدەرگە ۆيزا رەجيمىن الىپ تاستادى، ولاردىڭ قاتارىندا سيريا، ليۆيا، يراك، ءتىپتى اۋعانستان سەكىلدى حالقى قارۋلى قاقتىعىستاردان شارشاپ، ەلىن تاستاپ شىعۋدىڭ قىلداي مۇمكىندىگىن قالت جىبەرمەي تۇرعان ەلدەر دە بولدى.

ال، تۇركياداعى، ءسۇريا مەن يراكتاعى تۋريستىك كومپانيالار بەلارۋس جەرىنە ساپارلاۋدى سوڭعى ۋاقىتتاردا ۇنەمى جارنامالاپ كەلگەن. ولار بەلارۋس ارقىلى ەو-دا جۇمىس پەن باسپانا دا ۇسىناتىنىن بولعان. اقپارات قۇرالدارىندا ءمالىم بولعانىنداي بوسقىندارعا مەيلىنشە وڭتايلى بۇنداي ۇسىنىستار WhatsApp  جەلىسى ارقىلى جارانامالانعان. بۇدان تىس بەلارۋس وسى جىلى ورتا شىعىسقا قاتىنايتىن ۇشاقتاردىڭ سانىن كوبەيتكەنى دە بار. ودان قالا بەردى بەلارۋستىڭ اتالعان ەلدەردەگى كونسۋلدىقتارى ۆيزا بەرۋدە كەڭقولتىقتىق تانىتقان ەكەن.

وسىنداي كوپتەگەن جايتتەر بەلارۋستىڭ بوسقىنداردى ەلىنە ماقساتتى تۇردە تارتقانىن ايقىنداسا كەرەك. وزىنە ساياسي، ەكونوميكالىق قىسىم ءتۇسىرىپ تۇرعان ەۋروپالىق وداققا ونىڭ ەڭ ۇلكەن قورقىنىشىسى سانالاتىن بوسقىندار لەگىمەن جاۋاپ بەرگىسى كەلگەندەي.

سونىمەن، وسى جىل ىشىندە اسىرەسە قىركۇيەك، قازان ايلارىندا بەلارۋس جەرىنە سۇريالىق كۇردتەر، اۋعانستاندىقتار، يراكتىق، ليۆيالىق ازاماتتار، ءتىپتى ەلىندە قارۋلى قاقتىعىس تولاستاماي جاتقان افريكاداعى كونگو مەن ەفيوپيا ازاماتتارى دا كەلىپ ۇلگىرگەن.

بوسقىندار داعدارىسىنىڭ ارتىندا تۇرعان ساياسي جانجال

لۋكاشەنكو بيلىگىنىڭ قانداي ماقساتتا باتىس ازيا (باتىسشا تاياۋ شىعىس) مەن افريكادان بوسقىنداردى پانالاتقانى بەلگىلى بولعانداي. بىراق، وسى ارەكەتتىڭ ارتىندا ۇلكەن ساياسي تەكە-تىرەستىڭ، ءتىپتى وسى تىرەس كەلتىرىپ شىعاراتىن قاۋىپتى ساياسي جانجالدىڭ ۇشى تۇر. بۇل ارادا بەلارۋس عانا ەمەس، ونىڭ اتىنان كرەملدىڭ دە كولەڭكەسى كورىنەرى ءسوزسسىز. باسپانا مەن تىنىشتىق ىزدەگەن مىڭداعان بوسقىنداردىڭ تاعدىرىنان ەسە قايتارعىسى كەلگەن لۋكاشەنكونىڭ پيعىلى تىم قوراش كورىنىپ قالدى.

كەشە، ەۋرووداق اتىنان گەرمانيانىڭ قىزمەتتەن كەتكەن كانتسلەرى انگەلا مەركەل حانىم رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە حابارلاسىپ، جاعدايدى رەتتەۋگە كۇش سالۋىن، بەلارۋس پرەزيدەنتى الەنساندر لۋكاشەنكوعا ىقپال ەتۋىن سۇراعان.

بىرقاتار ەو رەسميلەرى اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن پىكىرىندە اتالمىش داعدارىسقا رەسەيدىڭ قاتىسى بار دەپ كورسەتتى. ءتىپتى، پولشا پرەمەرى ماتەۋش موراۆەتسكي «بۇنىڭ ارتىندا پۋتين تۇر» دەپ اشىق ايتتى. ماسكەۋ ادەتىنشە بۇنداي ايىپتاۋلاردى جوققا شىعارىپ، «قىپ-قىزىل جالا» دەۋدەن تانبادى.

The Qazaq Times