كۆانتتى بولاشاق جانە يندۋستريا

كۆانتتىق تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن قولدانۋ الداعى ونجىلدىقتا عانا جۇزەگە اساتىنىنا قاراماستان، كۆانتتىق وبەكتىلەردى – اتوم، مولەكۋلا، فوتونداردى جانە باسقا ەلەمەنتتەردى مانيپۋلياتسيالاۋ ارقىلى قولدانبالى تاپسىرمالاردى شەشۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرى ارتتى. ەندى كۆانتتاردىڭ كومەگىمەن COVID-19 ۆاكتسينالارىن تاراتىپ، قاتەرلى ىسىك بيوماركەرلەرىنە تالداۋ جاسالىپ جاتىر. دەمەك، جاساندى ينتەللەكتىڭ دامۋى مەن كۆانتتىق بولاشاققا قادام عىلىمدا ءالى تالاي رەۆوليۋتسياعا اكەلمەك. 

ارينە، جاساندى ينتەللەكت، تەحنولوگيالار تاقىرىبى ءتۇرلى تەرميندەر مەن تىزبەكتەلگەن تىركەستەردەن قۇرالاتىنى ءمالىم (بۇل قانداي دا ءبىر ەسكەرتۋ ەمەس). بار-جوعى ءبىزدىڭ بولاشاقتى قانداي جاڭالىقتاردىڭ كۇتىپ تۇرعانىن انىقتاۋ باستى ماقسات بولعاندىقتان، «عىلىمعا باسا نازار اۋداراتىن» دامىعان مەملەكەتتەردە ءوندىرىلىپ جاتقان جاڭا تەحنولوگيالاردى وقىرمان نازارىنا وسى ساراپتامالىق-عىلىمي ماقالانى ۇسىنعاندى ءجون سانادىق.

كۆانتتى يندۋستريا

Covid-19 ۆاكتسينالارىن كۆانتتىق تەحنولوگيامەن تاراتۋ قازىر كەڭىنەن تاراعان. 2020 جىلى كوكتەمدە Fujitsu كورپوراتسياسىنىڭ امەريكالىق Entanglement, Inc ستارتاپىمەن سەرىكتەستىگى جاريالاندى. اتالعان كومپانيا ءموبيلدى تەحنولوگيالار ەكوجۇيەسىنىڭ بىرلەسكەن جوبسىن ۇسىندى. الايدا، الەمدى «جاۋلاعان» پاندەمياعا بايلانىستى باستاپقى جوسپار كەيىنگە قالدىرىلىپ، كومپانيالار جەكە قورعانىس قۇرالدارىن شىعارۋ، جەتكىزۋ جولدارىن قاراستىرا باستادى.

بىرلەسكەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە Fujitsu ادياباتيكالىق كۆانتتىق ەسەپتەۋىش Digital Annealer نەگىزىندەگى ەسەپتەۋ پلاتفورماسى جاسالىندى. پلاتفورما جەكە قورعانىس قۇرالدارىنىڭ قول جەتىمدى قورىن ءبولۋدى وڭتايلاندىرىپ، لەزدە جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. كەيىننەن اقش قورعانىس مينيسترلىگى ماقۇلداعان جوبا نەگىزىندە «ۆاكتسينالاردى تاراتۋ پلاتفورماسى» قۇرىلدى. بۇل – الەم بويىنشا كوروناۆيرۋس ۆاكتسيناسى تاراتۋدىڭ وڭتايلى شەشىمى سانالادى.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل كۆانتتىق گەنەراتورلاردىڭ (QRNG) الەمدىك نارىعى 2026 جىلعا قاراي 7,2 ميلليارد دوللارعا دەيىن وسەدى.

جاساندى ينتەللەكت قاتەرلى ىسىكتى دە ەمدەيدى

بيىلدان باستاپ جاپوندىقتار دياگنوستيكا مەن قاتەرلى ىسىكتى (نەمەسە جالپى، ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى) ەمدەۋدى جاساندى ينتەللەكتكە تاپسىرماق. «قاتەرلى ىسىكتى ناقتى ەمدەيتىن»، KIBIT دەگەن اتاۋ قويىلعان جاساندى ينتەللەكتتى FRONTENDO Healthcare كومپانياسىمەن بىرلەسە ويلاپ تاپقان. بۇل جۇيە دارىگەرلەرگە  اربىر پاتسيەنتتىڭ گەنەتيكالىق اناليزى نەگىزىندە ەمدەلۋ كۋرسىن انىقتاۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك بەرەدى. سەبەبى، جاساندى ينتەللەكت اۋرۋدىڭ بارلىق بەلگىلەرى مەن ەرەكشەلىكتەرىن كورسەتەدى.

ال Crown Bioscience (اقش) جانە Cambridge Quantum Computing (ۇلىبريتانيا) ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋگە ارنالعان پرەپاراتتاردى جاساۋدا كۆانتتىق ەسەپتەۋلەردى قولدانادى. كومپانيالار ونكولوگياداعى كلينيكاعا دەيىنگى جانە اۋدارما زەرتتەۋلەرىنىڭ 15 جىل ىشىندە جيناقتالعان مالىمەتتەر بازاسىن قولدانا وتىرىپ، بيوينفورماتيكادا ماشينالىق وقىتۋدىڭ كۆانتتىق الگوريتمدەرىن قولدانۋ ستراتەگياسىن ازىرلەگەن.

كۆانتتى ينتەرنەت

چيكاگو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەندريۋ كلەلاند زەرتحاناسىنىڭ (Andrew Cleland) زەرتتەۋشىلەرى الدىمەن كابەل ارقىلى بايلانىس ورناتىپ، ەكى بولەك كۋبيتتى «شاعىلىستىرا» الدى. ەكسپەريمەنت اياسىندا زەرتتەۋشىلەر ەكى كۆانتتىق ءتۇيىن جاسادى، ولاردىڭ ارقايسىسىندا ءۇش وتكىزگىش كۋبيت بولدى. تۇيىندەردى قوسۋ ءۇشىن مەترلىك وتكىزگىش كابەلدى قولدانا وتىرىپ، عالىمدار ءار تۇيىندە ءبىر كۋبيتتى تاڭداپ، ولاردى كابەل ارقىلى كۆانتتىق كۇيلەر جىبەرۋ ارقىلى بايلانىستىردى. ينترۋزيا ءار تۇيىندەگى باسقا كۋبيتتەرگە دە تارالدى. وسىلايشا، عالىمدار كۆانتتىق ينتەرنەتتىڭ نوبايىن جاسادى.

نيدەرلاندىداعى دەلفت تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى ءۇش قاشىقتاعى كۆانتتىق قۇرىلعىنى بىرىكتىردى. جەلى ارقىلى بايلانىس ورناتىلىپ، كۆانتتىق ينتەرنەتتىڭ ءبىر جاڭالىعى رەتىندە تىركەلدى.

كۆانتتى كومپيۋتەر

گەرمانيا فەدەرالدى ءبىلىم جانە زەرتتەۋ مينيسترلىگى كۆانتتىق كومپيۋتەردى ءوندىرۋ ءۇشىن باۆاريا عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۋولتەر مەيسنەر ينستيتۋتىنا 14,5 ميلليون ەۆرو بولگەن. GeQCoS (German Quantum Computer based on Superconducting Qubits) اتتى كودتىق جوباعا ميۋنحەن تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، كارلسرۋە تەحنولوگيالىق ينستيتۋتى، ەرلانگەن-نيۋرنبەرگ ۋنيۆەرسيتەتى، يۋليح زەرتتەۋ ورتالىعى، فراۋنگوفەر قاتتى دەنە قولدانبالى فيزيكا ينستيتۋتى قاتىسىپ جاتىر.

12,4 ميلليون ەۋرو كولەمىندەگى تاعى ءبىر گرانت ناقتى قوسىمشالارعا ارنالعان كۆانتتىق پروتسەسسورلاردى قۇرۋ بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن Quantum جوبالارىنىڭ كونسورتسيۋمىنا بولىنەدى. كونسورتسيۋمعا ParityQC جانە IQM ستارتاپتارى، Infineon Technologies, يۋليح زەرتتەۋ ورتالىعى، بەرلين ەركىن ۋنيۆەرسيتەتى جانە لەيبنيتس سۋپەركومپيۋتەرلىك ورتالىعى قاتىسادى. جوبا ءتورت جىلعا ەسەپتەلگەن جانە 54 كۋب كۆانتتىق پروتسەسسوردى جاساۋعا ارنالعان.

كۆانت تەڭىز تاسىمالىندا

تەڭىز لوگيستيكاسى بارلىق ساۋدا تاسىمالدارى كولەمىنىڭ 90%-عا جۋىعى، ال جالپى جول ءجۇرۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋ ءۇشىن وڭتايلى لوگيستيكالىق تىزبەكتەر قۇرۋ كۇردەلى. ەندى ExxonMobil كومپانياسى تەڭىزدەگى كونتەينەرلىك تاسىمالدار جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋدىڭ كۆانتتىق الگوريتمدەرىن ازىرلەنەۋدى قولعا الدى.

ءدال قازىر كومپانيانىڭ نەگىزگى مىندەتى اتموسفەراعا پارنيكتىك جانە ۋلى گازداردىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ. بۇل ءۇشىن ەنەرگەتيكالىق جۇيەنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماڭىزدى.

ەسەپتەۋ بيولوگياسى جانە كۆانتتى الگوريتمدەر

رەسەيلىك كۆانتتىق ورتالىق پەن سكولتەح عالىمدارى بيوينفورماتيكا سالاسىندا كۆانتتىق الگوريتمدەردى قولدانۋدى قولعا العان. سەبەبى، بيولوگياداعى كۆانتتىق ەسەپتەۋلەردىڭ بولاشاقتا پايداسى ارتادى. مىسالى، نيتروگەنازانى – اتموسفەرالىق ازوتتى بەكىتۋ پروتسەسىن جۇزەگە اسىراتىن فەرمەنتتى زەرتتەۋ. نيتروگەنازا توپىراق پەن سۋ قويمالارىن بايلانىسقان ازوتپەن بايىتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى، سونىمەن قاتار اممياكتىڭ ونەركاسىپتىك وندىرىسىندە قولدانىلادى.

جاڭا ءدارى-دارمەكتەردى ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن اقۋىزدىڭ ءۇش ولشەمدى قۇرىلىمىن بولجاۋ، دنق بايلانىستىراتىن اقۋىزداردىڭ ترانسكريپتسيالىق فاكتورىن انىقتاۋ، سونىمەن قاتار گەنومدى قۇرۋ ماسەلەلەرىن ءتيىمدى جانە ۇنەمدى ەسەپتەۋ كەرەك. ەگەر رەسەي الداعى 2-3 جىلدا ايتارلىقتاي ناتيجەگە جەتە السا، كۆانتتىق كومپيۋتەرلەردى ونەركاسىپتە قولدانىلۋى ارتادى.

"The Qazaq Times"