ەۋروپارلامەنت قارارىنان كەيىن توقاەۆ: «ميتينگ تۋرالى زاڭدى شەتەلدىكتەرگە دە ءتۇسىندىرۋ كەرەك»

قازاقستان پرەزيدەنتى توقاەۆ ەۋروپارلامەنتتىڭ سىني قارارىنان كەيىنگى باس پروكۋراتۋرا وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە بىلتىر كوكتەمدە ءۇستى-ۇستىنە اسىعىس قابىلدانعان زاڭ جوبالارىنىڭ ءبىرى «بەيبىت ميتينگ تۋرالى» زاڭدى «قوعامدا عانا ەمەس شەتەلدىكتەرگە دە ءتۇسىندىرۋ كەرەك» ەكەنىن ايتتى.

15 اقپان باس پروكۋراتۋرا باسشىلىعىمەن وتكەن كەڭەستە پرەزيدەنت ايتتى دەلىنگەن ميتينگ جونىندەگى پىكىرى سول كۇنى ەمەس، سەيسەنبى كەشكىسىن جاريالاندى.  اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى وكىلى بەرىك ءۋاليدىڭ Facebook جەلىسىندە حابارلاۋىنشا, توقاەۆ:

«بىلتىردان باستاپ قازاقستاندا بەيبىت جيىندار وتكىزۋ تۋرالى مۇلدە جاڭا زاڭ كۇشىنە ەندى. ەگەر بۇرىن قولدانىستا بولعان زاڭدا رۇقسات الۋ پروتسەدۋراسى بولسا، جاڭا زاڭدا ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى حابارلاسا جەتكىلىكتى. سونىمەن قاتار، ءىرى قالالاردىڭ ورتالىقتارىندا بەيبىت جيىندارعا، ونىڭ ىشىندە، نارازىلىق اكتسيالارىن وتكىزۋگە ارنايى ورىندار بەلگىلەنگەن. بۇل – ءبىزدىڭ قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ جولىنداعى وتە ماڭىزدى قادام. بۇل ساياساتتى ءبىزدىڭ قوعامدا عانا ەمەس، شەتەلدەردە دە ءتۇسىندىرۋىمىز كەرەك»، – دەگەن.

قازاقستان پرەزيدەنتى توقاەۆ باس پروكۋراتۋرا وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە. 15 اقپان 2021 جىل. فوتو: اقوردا

توقاەۆتىڭ ءسوزى ەۋروپا پارلامەنتى جانە حالىقارالىق ۇيىمدار تاراپىنان قازاقستان بيلىگىنە سىن كۇشەيگەن شاقتا جاريالاندى.

«جيىن وتكىزگىسى كەلەتىندەر جاڭا زاڭعا باعىنۋعا مىندەتتى، – دەي كەلە، قۇقىقتىق تەڭدىككە توقتالعان –  ازاماتتاردىڭ بيلىككە قاتىستى ءوز ويىن ءبىلدىرۋ، سىني پىكىر ايتۋ قۇقىنان ەشكىم ايىرا المايدى. بۇل ولاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعى جانە ول قاتاڭ تۇردە زاڭ اياسىندا ورىندالۋى كەرەك».

وتكەن بەيسەنبى 11 اقپاندا ەۋروپارلامەنت قازاقستانداعى ادام قۇقىعىنا قاتىستى قابىلداعان قارارىندا بيلىكتىڭ بەلسەندىلەرگە قىسىم جاسايتىنىن، «ۇكىمەتتىڭ ساياساتىن سىنايتىن بەيبىت نارازىلىقتاردى بيلىك ۇنەمى باسىپ-جانشيتىنىن» وتكىر سىناعان. ەۋرودەپۋتاتتاردىڭ كەيبىرى ادام قۇقىعىن بۇزىپ وتىرعان قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەرگە سانكتسيا سالۋدى ۇسىنىپ، كوپشىلىگى بيلىكتى «بەيبىت ميتينگ تۋرالى» زاڭدى قايتا وزگەرتۋگە شاقىرعان.

قازاقستان پارلمەنتى بىلتىر پاندەميا باستالعان كوكتەمدە قوعامنىڭ جەتكىلىكتى دەڭگەيدە قاتىسۋىنسىز «بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭ قابىلداپ، پرەزيدەنت قول قويىپ جىبەرگەن. جاڭارعان زاڭدا ۇيىمداستىرۋشى تاراپ جيىن تۋرالى بيلىككە ەسكەرتىپ، ونىڭ رۇقساتىن كۇتۋ سىندى ەسكى شەكتەۋلەر ساقتالىپ قالدى. حالىق نارازىلىق شاراسىن اكىمدىك بەكىتكەن بىرنەشە جەردە عانا وتكىزە الادى.

ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرى، وپپوزيتسيا وكىلدەرى مەن قۇقىق قورعاۋشىلار زاڭ وزگەرگەنىمەن، ەلدە بەيبىت ميتينگ وتكىزۋ ۇلكەن ماشاقات ەكەنىن ايتادى. اقوردانىڭ «ەسكى زاڭدا رۇقسات الۋ پروتسەدۋراسى بولسا، جاڭا زاڭدا ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى حابارلاسا جەتكىلىكتى» دەگەن ءتاپسىرى شىنداپ كەلگەندە تولىقتاي انىق ەمەس. سەبەبى 2020 جىلدىڭ جازىنان كۇشىنە ەنگەن زاڭ نەگىزىندە قازاقستاننىڭ ءار ايماعىندا اكىمدىكتەر جيىن وتكىزگىسى كەلگەن بەلسەندىلەردىڭ وتىنىشتەرىن ءجيى كەرى قايتارادى.

جۋىردا وتكەن سايلاۋ كۇنى پوليتسيا بيلىككە تالاپ ايتىپ شىققان بەلسەندىلەردىڭ كەيبىرىن ۇستاسا، ارنايى جاساق ازاماتتىق توپتاردى جەتى-ون ساعات قورشاۋدا ۇستاعان. قاندايدا ءبىر سانكتسيالانباعان ميتينگتەر قارساڭىندا جەر-جەردەگى بەلسەندىلەردىڭ ءۇيىن ءتىنتۋ، قاماۋ، اڭدۋ جاعدايى دا بيلىكتىڭ ادەتىنە اينالىپ كەلەدى. ءتىپتى ءبار ادامدىق پيكەتكە شاقىرعان نە شىققاندار دا ءجيى ەسكەتۋ الىپ، سوتتالىپ جاتادى. ماسەلەن، شىڭجاڭداعى باۋىرىنىڭ حابارىن سۇراپ، بوساتۋىن تالاپ ەتىپ الماتى قالاسىنداعى قىتاي ەلشىلىگىنىڭ الدىنا بارعان بايبولات كۇنبولاتۇلى بىرنەشە تاۋلىككە قامالدى.

وسى ءتارىزدى فاكتىلەردىڭ جيىلەگەنىن ەسكەرگەن Human Rights Watch حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى دا وسىعان دەيىن قازاقستاننىڭ «بەيبىت ميتينگ تۋرالى» زاڭىندا كەدەرگىلەر ءالى كوپ ەكەنىن ايتىپ، بيلىكتى زاڭدى قايتا قاراۋعا شاقىرعان ەدى.

"The Qazaq Times"