كوللاج: ەرا

Financial Times گازەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، ەۋروپاداعى تەحنولوگيالىق كومپانيالار مەن وداق ديپلوماتتارىنىڭ قىتايمەن نارىقتاعى بايلانىسى رەگرەسكە كەتۋى مۇمكىن. بۇعان سەبەپ – امەريكانىڭ قىتايعا ەنگىزگەن سانكتسيالارى.

اقش ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ قارا تىزىمىندە قىتايلىق بىرقاتار كومپانيالار، سونىڭ ىشىندە «Huawei» كورپوراتسياسى بار. وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا بۇل تىزىمگە تەلەفون قۇرىلعىلارىن وندىرەتىن SMIC (Semiconductor Manufacturing International Corporation) كومپانياسى دا كىردى. وسىدان كەيىن، قىتايداعى ەڭ وزىق چيپسەت جابدىقتارىن شىعاراتىن گوللانديالىق ASML كومپانياسى SMIC ونىمدەرىن ساتۋعا تىيىم سالدى.

ۆاشينگتوننىڭ سانكتسيالار رەجيمى، «امەريكا – ءبىرىنشى!» (Make America great again!) ساۋدا ساياساتىنا سايكەس اقش-تىڭ جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارىنا قىتاي كومپانيالارىمەن بايلانىس ورناتۋعا تىيىم سالىنعان. بۇل ءوز كەزەگىندە قىتايلىق نارىقتىڭ دەگراداتسياسىنا اكەپ سوقتى. سول سەبەپتى باسقا مەملەكەتتەر دە قحر نارىعىنان كەتە باستادى.

اقش-تىڭ زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعىنا بايلانىستى قىتايعا ەنگىزىلگەن سانكتسيالار باسقا ەلدەردىڭ وندىرۋشىلەرىنە دە اسەر ەتەدى.

جەلتوقساننىڭ باسىندا ەو-عا مۇشە 17 ەل ەۋروپالىق كوميسسيانىڭ قولداۋىمەن «پروتسەسسورلار مەن جارتىلاي وتكىزگىش تەحنولوگيالار سالاسىنداعى ەۋروپالىق باستاما تۋرالى» قۇجاتتى جاريالادى. وداقتىڭ ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋگە بولىنگەن 750 ميلليارد ەۋرو كولەمىندەگى قاراجاتىنىڭ بەستەن ءبىر بولىگىن الداعى ەكى-ءۇش جىلدا جارتىلاي وتكىزگىشتەر سالاسىنا ءبولۋ قاراستىرىلعان.

مامىردا اقش ساۋدا مينيسترلىگى قىتايداعى جالپى سانى 33 جەكەمەنشىك كومپانيالار مەن ۇكىمەتتىك ۇيىمدارعا سانكتسيا ەنگىزگەن.

ءبىرىنشى قاتاڭ تىزىمىنە قحر قوعامدىق قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگىنىڭ سوت ساراپتاماسى ينستيتۋتى مەن سەگىز قىتايلىق زاڭدى تۇلعا كىردى. ۋاشينگتوندا ولارعا «قىتاي قۋعىن-سۇرگىن ناۋقانى بارىسىندا ادام قۇقىقتارىن تاپتاپ، ەتنيكالىق از ۇلتتاردى جاپپاي زاڭسىز ۇستاپ، ەرىكسىز ەڭبەككە كۇشتەدى» دەگەن ايىپ تاعىلدى. مينيسترلىك وكىلدەرى اتاپ وتكەندەي، ولاردىڭ بارلىعى 2019 جىلى قازاندا قۇرىلعان سانكتسيالىق ءتىزىمدى تولىقتىرادى.

ەكىنشى سانكتسيالىق تىزىمگە «ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە نەمەسە قۇراما شتاتتاردىڭ سىرتقى ساياسي مۇددەلەرىنە قايشى كەلەتىن قىزمەتتى جۇزەگە اسىردى» دەگەن ايىپپەن 24 ۇكىمەتتىك جانە كوممەرتسيالىق قىتاي ۇيىمدارى ەنگىزىلگەن. بۇل ۇيىمدار قىتايدا، گونكونگتا جانە كايمان ارالدارىندا ورنالاسقان. مينيسترلىك اقش-تان تاۋارلار مەن تەحنولوگيالاردى يمپورتتايتىن بۇل ۇيىمدار جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن جانە اسكەري ماقساتتاعى تەحنولوگيالاردى وندىرەدى دەپ سانايدى.

كۇنى كەشە اقش «قارۋلى كۇشتەرمەن بايلانىسى بار» 100-دەن استام شەتەلدىك كومپانياعا سانكتسيا ەنگىزدى. ولاردىڭ 45-ءى رەسەيلىك، قالعان 58-ءى قىتاي كاسىپورىندارى. سايتتا جازىلعانداي، تىزىمگە ەنگەن ۇيىمدار – امەريكانىڭ حالىقارالىق ساياساتتاعى مۇددەسىنە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى.

"The Qazaq Times"