قم مالىمەتى بويىنشا ارىستاعى اسكەري ارسەنالدىڭ 70%-ى ورتەنگەن. قارۋ-جاراق قويماسىندا كەم دەگەندە 40-50 مارتە جارىلىس بولعان. 24 ماۋسىم 2019 جىل. فوتوكوللاج: QT (قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكباەۆتىڭ فوتوپورترەتى ورتالىق كوممۋنيكاتسيا قىزمەتىنەن، ارىستاعى جارىلىستان كەيىنگى كورىنىس Reuters رەسۋرسىنان)

ارىستاعى ءاسكەري وق-دءاءرى قويماسى جارىلعالى ءبىر جارىم جىل ءوتتى. الايدا مينيستر ۋادە ەتكەن وق-دارىدەن تازارتۋ وپەراتسياسى ءالى اياقتالماعان.

قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكباەۆ 22 جەلتوقساندا ورتالىق كوممۋنيكاتسيا قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە رەداكتسيا ءتىلشىسىنىڭ وق-ءدارىنى كوشىرۋ تۋرالى سۇراعىنا:

«ءبىز وق-دارىلەردىڭ نەگىزگى بولىگىن ارىستان الىپ كەتتىك. بىراق باسقا قويمالاردىڭ جاعدايى جەتكىلىكتى بولماعاندىقتان، جۇمىس ۋاقىتشا توقتادى. ەڭ قۋاتتى، قاۋىپتى قارۋ-جاراقتار مەن وق-دارىلەردى وزگە قويمالارعا تاراتتىق. قازىر ارىس قالاسىنداعى قويمالاردا تەك ينجەنەرلىك وق-دارىلەر قالدى. بۇلاردان تونەتىن قاۋىپ جوق. باسقا قويمالار دايىن بولعان سوڭ جۇمىس جالعاسادى»، – دەپ جاۋاپ بەردى.

ون جىلدا ءبىر ەمەس، ءتورت مارتە جارىلىپ، وننان استام ادامنىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان  قويماداعى وق-ءدارىنىڭ كولەمى جايلى مالمەتتى مينيستر «قۇپيا» دەگەنىمەن، كەشكىسىن جازباشا جاۋاپ بەردى. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىنان بەيحابار بولعاندىقتان «قۇپيا» دەي سالدى ما، جوق پا – ول جاعى بەلگىسىز.

رەسمي دەرەك بويىنشا، 2019 جىلى 5 شىلدەدە وق-ءدارىنى كوشىرۋ جۇمىسى باستالعان. سول كەزدە مينيستر ەرمەكباەۆ ون ايدا تولىق كوشىرۋگە ۋادە بەرگەن:

«جالپى، بۇگىندە ناقتى كەستە بار. وعان سايكەس، 28 مىڭ توننا وق-ءدارى شىعارۋىمىز قاجەت. ول، شامامەن، 817 ۆاگون. جوسپار بويىنشا بارلىق جۇمىس 2020 جىلدىڭ مامىرىنا دەيىن تولىعىمەن اياقتالادى»

وسى ءسوزىن ەسكە سالعاندا «ءبارىن الدىن الا ءبىلۋ، وكىنىشكە قاراي، قيىن. ءبىز وسىنداي جوسپار جاساعان كەزدە باسقا قويمالاردىڭ تەحنيكالىق مۇمكىندىگىن ەسەپكە الدىق» دەدى ول. مينيستر وق-ءدارىنى تاسىمالداۋ بارىسىندا قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە ءمان بەرگەنىن ايتىپ، اعىنان جارىلدى. ءمينيستردىڭ وق-ءدارى كولەمى مەن اياقتاۋ مەرزىمى دە وزگەرىپ سالا بەردى. باستاپقى جوسپارداعىداي 28 مىڭ توننا ەمەس، 32 053 تونناعا ۇلعايعان (817 ۆاگون ەمەس، 962 ۆاگون) قارۋ-جاراقتى بەلگىلەنگەن ون ايدىڭ ورنىنا ەكى جىلعا ۇزاعانىن كورۋگە بولادى.

قورعانىس مينيسترلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ QT رەداكتسياسىنا بەرگەن رەسمي جاۋابىندا 19,7 مىڭ توننا قارۋ-جاراق پەن وق-ءدارى تاسىمالدانعانى ايتىلادى. دەسە دە قالعان قوردىڭ تولىقتاي قاشان كوشىرىلەتىنى ناقتى ەمەس. مينسيترلىك دەدلاين مەرزىمىن كەيىننەن حابارلاۋعا ءسوز بەردى.

قاۋىپتى سانالاتىن زىمىراندى-ارتيللەريالىق قارۋ-جاراققا ارنالعان 4095,14 توننا وق-ءدارى تۇگەل 53 ۆاگونمەن شىعارىلعان. بىراق 845 ۆاگونعا جۇك بولاتىن 26,1 مىڭ توننا ينجەنەرلىك وق-ءدارىنىڭ جارتىسىنان ءسال استامى، ياعني 14,4 مىڭداي تونناسى (421 ۆاگون) جانە قۇرىلعى جيناقتارى مەن وقۋ-جاتتىعۋ دارىلەرىنە جاتاتىن 1858 توننانىڭ 1260 تونناسى كوشىرىلگەن. بارلىعى 32 مىڭ توننا قارۋدىڭ 19,7 مىڭى عانا تاسىمالدانعان، قازىر 12 308,26 تونناسى (ينجەنەرلىك وق-دارىلەر – 11 710,26 تن./424 ۆاگون، قۇرىلعى جيناقتارى مەن وقۋ-جاتتىعۋ وق-دارىلەرى – 598 تن./32 ۆاگون) ارىستا قالىپ وتىر. بۇدان وزگە وقيعا كەزىندە قانشا سنارياد، وق-ءدارى جانە قارۋ-جاراق اتىلعانى بەلگىسىز.

«قارۋلى كۇشتەردە قارۋ-جاراقتار مەن وق-دارىلەردىڭ ساقتالۋىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. ارىستاعى وقيعادان كەيىن قر قك  قارۋ-جاراقتار پەن وق-دارىلەردى ساقتاۋ وبەكتىلەرىن جەتىلدىرۋ بويىنشا كەشەندى جوسپار ازىرلەنگەن بولاتىن. وسى جوسپارعا سايكەس بارلىق قويمالار ەلدى مەكەندەردەن جەتىكلىكتى قاشىقتىقتىقتا ورنالاساتىن بولادى. ولاردىڭ سانى مەن ناقتى ورنالاسقان جەرى تاراتۋعا بولمايتىن مالىمەت ساناتىنا جاتادى»، – دەلىنگەن رەسمي جاۋاپتا.

بىلتىر، 2019 جىلعى 24 ماۋسىمدا 45 مىڭ تۇرعىنى بار ارىستاعى اسكەري وق-ءدارى قويماسىندا  الاپات جارىلىس بولعان. سالدارىنان ءتورت ادام (ەكەۋى – اسكەري، بىرەۋى – بەيبىت تۇرعىن، ءبىر بالا ەۆاكۋاتسيالاۋ كەزىندە جول اپاتىنان مەرت بولدى) قازاعا ۇشىرادى. سونىمەن قوسا، ونمىڭداعان ادام ءۇي-جايىن تاستاپ كوشۋگە ءماجبۇر بولىپ، 7527 ءۇي مەن 103 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي زاقىمدانعان ەدى.

"The Qazaq Times"