اقش-قىتاي باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزىنە ترامپ كومانداسى دايىن بولماي شىقتى

وسى اپتاداعى حالىقارالىق ەڭ ەلەۋلى وقيعانىڭ ءبىرى اقش پرەزيدەنتى مەن قىتاي باسشىسىنىڭ العاشقى رەسمي كەزدەسۋى بولىپ وتىر. اقش فلوريدا شتاتىنىڭ «مار-ا-لاگو» ەليتالىق ساياجايدا بولاتىن كەزدەسۋ وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك پەن ەكى ەل اراسىنداعى قوردالانعان كىلتەڭدى تاقىرىپتارعا نۇكتە قويادى دەپ كۇتىلگەن. كەزدەسۋ اقش جەرگىلىكتى ۋاقىتىمەن 6 ءساۋىر كۇنى كەشكە قويىلعان. قازىر ەكى ەل باسشىسى رەسمي كەزدەسۋلەرىن باستاپ تا كەتتى.

ترامپتىڭ كەزدەسۋ الدىنداعى كەلىسسوزدەن كۇتەتىن ۇمىتتەرى مەن سەنىمدەرى الەمدىك تانىمال باسىلىمداردا جاريالانىپ ۇلگەردى. وسىعان دەيىن بەلگىلى بولعانىنداي – كەزدەسۋ وتىرىسىندا ەڭ نەگىزگى ەكى تاقىرىپ – سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق سىناقتى كەڭەيتۋى جانە اقش-قىتاي اراسىنداعى ساۋدا ەكونوميكالىق قاتىناستار بولىپ وتىر. ترامپ كەزدەسۋدەن بۇرىن قىتاي تارابىنىڭ سولتۇستىك كورەيانىڭ قۇرلىق ارالىق بالليستيكالىق زىمىران سىناقتارىن توقتاتۋعا كۇش سالاتىنىنان ۇمىتكەر ەكەنىن اشىق ايتتى. سونىمەن بىرگە ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا-قارىم قاتىناسى تۋرالى كەلىسىم دە وڭايعا سوقپايتىنىن دا مويىندادى. شىرماۋى قيىن وسى ەكى ءتۇيىن ەكى ەل باسشىسىن از بولماعان كەلىسپەۋشىلىكتەرگە يتەرمەلەيتىنىن و باستان بەلگىلى بولىپ وتىر.

ساراپشىلاردىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، ەگەر پرەزيدەنت ترامپ قىتاي باسشىسى شي جينپيڭمەن كەز-كەلگەن ەلەۋلى تاقىرىپتا كەلىسىمگە قول جەتكىزۋگە ارەكەت جاسايتىن بولسا، وندا ونىڭ بۇل ارەكەتى جوعارى دارەجەلى كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرىپ وتىرعان قىزمەتكەرلەردى ىرىقسىز كۇيدە قالدىرادى. پەرسونالداردىڭ ايتۋىنشا، كوز الداعى ماسەلە بارلىق ەلەۋلى ماسەلەردى بىرگە بىردەن شەشىم جاساۋ ەمەس، كەرىسىنشە وسى ماسەلەلەردىڭ بولاشاقتا شەشىم تاۋىپ، ەكى ەل ارسىندا ءتيىمدى كەلىسىمدەردىڭ ورىندالۋىنا نەگىز قالاۋ بولىپ سانالادى. سەبەبى، كەزدەسۋگە دەيىن بەلگىلى بولعان ەكى تاراپتىڭ ورتاعا سالار تاقىرىپتارىنىڭ ءبارى دە، الەمدىك جانە وڭىرلىك تۇراقتىلىقتار ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

ساراپشىلاردىڭ سوزىنە سەنەر بولساق، ترامپ ۇكىمەتى بۇل جولى بىردەن ءتۇيىندى ماسەلەلەرگە كەلىسىم جاساۋعا دايىن ەمەس. سەبەبى، ساۋدا ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاعى ماڭىزدى بولعان سالالاردا ترامقا ءالى دە سەنىمدى وكىلدەر جەتىسپەيدى. ترامپنىڭ ساۋدا كوماندالاستارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدى تۇلعا روبەرت لايتحيزەر (Robert Lighthizer) ترامپتىڭ ءوزى ارنايى تاعايىنداعان اقش ساۋدا وكىلى بولىپ سانالادى. اقش سەناتى قارجى كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ساۋدا وكىلى اق ءۇي مەن كونگرەس جانە باسقا دا جوعارى وكىمەتتىك ورگاندار اراسىندا قارىم-قاتىناستى جالعايتىن ماڭىزدى تۇلعا بولعاندىقتان لايتحيزەردى تاعايىنداۋدى كەيىنگە قالدىرۋ كەرەك دەپ وتىر. وعان قوسا ترامپ ۇكىمەتىنە الىدە بىرنەشە ماڭىزدى ورىنداردا ءالى دە سەنىمدى ادامدار تاعايىندالىپ ۇلگىرمەگەن.

قازىر اقش-ءۇشىن جاسىرىن ساۋدامەن ۇقساس بولىپ تۇرعان تاقىرىپ – قىتايدىڭ ەكسپورتتىق باسىمدىلىققا يە بولۋى ءۇشىن ۆاليۋتا باعامىندا ايلا-شارعى ىستەتۋى. بۇل ءىستى ترامپ پرەزيدەنت سايلاۋ ناۋقانىنىڭ الدىندا دا تالاي كوتەرگەن. ءتىپتى «قىتايدىڭ بۇل باقاي قۇلىعىن اشىپ تاستايمىن» دەگەن ەدى. ترامپ ۇكىمەتىنىڭ قازىنا باسقارۋ كوميتەتى وسى كۇندەردە اتالمىش ءىس تۋرالى ارنايى قارار دايىنداپ جاتىر.

ترامپ-شي جينپيڭ اراسىنداعى كەزدەسۋ ەكى ەلدىڭ ساۋدا قاتىناسىنداعى وسىعان ۇقساس كوپتەگەن ماسەلەنى مىندەتىنە الىپ وتىر. كەزدەسۋ قورتىندىسى ءالى دە بەلگىلى بولماسا دا، ءدال وسى ۋاقىت ەكى تاراپتىڭ ءبىز ءسوز ەتكەن  ماسەلەلەردى ايتىسىپ جاتقانى انىق.

“The Qazaq Times”