پولشادا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءوتىپ جاتىر. سوعان قاراماستان ەل پرەزيدەنتى اندجەي دۋدا سايلاۋ ناۋقانىنىڭ سوڭعى كۇندەرىن ۋاشينگتوندا وتكىزدى. كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنا بايلانىستى ەنگىزىلگەن كارانتيننەن كەيىن اق ءۇي قابىلداعان ءبىرىنشى ساياساتكەر دە وسى پولشا پرەزيدەنتى. تۇپتەپ كەلگەندە، اقش-تىڭ ەۋروپاداعى «ادال وداقتاس» ءرولىن ساياسي ستسەناريگە ساي ورىنداپ كەلە جاتقان پولشا ءوز جەرىندە امەريكالىق ساربازدار سانىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە رەسەيدەن ىرگەنى الىستاتۋدىڭ نىشانى. دەمەك ۆارشاۆانىڭ ۋاشينگتون ساياساتىن قولداپ، امەريكامەن تىعىز بايلانىس ورناتۋ جولىنداعى قادامى ماسكەۋدى بەي-جاي قالدىرماسى انىق.

جوسپار بويىنشا دۋدا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپپەن كەزدەسىپ، ەنەرگەتيكا، ساۋدا بايلانىسىن تالقىلاپ، كوروناۆيرۋسپەن كۇرەس جانە تاريحي ادىلەتتىلىك تۋرالى پىكىر الماستى. الايدا ساپاردىڭ باستى تاقىرىبى اسكەري ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ، اتاپ ايتقاندا پولشاداعى امەريكالىق ساربازداردىڭ سانىن ارتتىرۋ بولدى.

ادال وداقتاس

دۋدانىڭ ايتۋىنشا، اقش اسكەرلەرى رەسپۋبليكانىڭ «بۇدان بىلاي رەسەيدىڭ ىقپال ەتۋ ايماعى بولمايتىنىنا» كەپىلدىك بەرۋ ماقساتىندا قاجەت. پرەزيدەنتتەر 2018 جىلدىڭ كۇزىنەن باستاپ پولشادا امەريكا ساربازدارىن ارتتىرۋدى جوسپارلاپ كەلەدى. ءدال سول جىلى دۋدا پولشادا «فورت ترامپ» ياعني اقش اسكەرلەرىنىڭ تۇتاس ديۆيزياسىن ورنالاستىرۋعا شاقىردى. دۋدانىڭ ايتۋىنشا، «فورت ترامپ» جاي اسكەري بازا عانا ەمەس، رەسپۋبليكادا امەريكالىق كۇشتى كەڭەيتۋگە دەگەن باعىت. ۆارشاۆا وسى ماقساتتارعا شامامەن 2 ميلليارد دوللار بولگەنمەن، ەل اۋماعىندا اتالعان ديۆيزيا كورىنبەدى. Reuters اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ديۆيزيا قۇرىلىسى قارجىلاندىرۋ مەن ورنالاسقان ايماققا قاتىستى ءوزارا كەلىسپەۋشىلىكتەرگە بايلانىستى ءساتسىز اياقتالعان.

سوعان قاراماستان، 2019 جىلى ۆارشاۆا مەن ۋاشينگتون اقش-تىڭ پولشاداعى كونتينگەنتىن 4,5 مىڭنان 5,5 مىڭعا دەيىن ۇلعايتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. ال سوڭعى كەزدەسۋدە ترامپ بۇل جولى رەسپۋبليكاعا گەرمانيادان ودان دا كوپ اسكەر جىبەرىلەتىنىن مالىمدەدى. پولشانىڭ Dziennik Gazeta Prawna گازەتىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، 5000 امەريكالىق سولداتى بار ەۋروپا ەلىنە 30 F-16 جويعىش ۇشاعى مەن 2 مىڭ اقش اسكەرى جىبەرىلۋى مۇمكىن.

ترامپتىڭ ءوزى اتاپ وتكەندەي، اقش-تىڭ پولشاداعى ىقپالىن ارتتىرۋ تۋرالى شەشىم رەسەي ءۇشىن «شۇعىل ەسكەرتۋ» بولعان سىڭايلى.

بەرلينگە دابىل قاعىلدى

ترامپ پەن دۋدا وتكىزگەر ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا رەسەيدىڭ ەۋروپاداعى ساياساتى تالقىلاندى. پولشا پرەزيدەنتى رەسەيدىڭ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستارىنا تاۋەلدى بوپ وتىرعان ەۋروپا ەلدەرىنە نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ، امەريكا ساربازدارىنىڭ ايماقتان شىعارىلۋى ەۋروپاعا قاۋىپ توندىرەدى دەپ كەسىپ ايتتى. وسى رەتتە ماسكەۋدىڭ ىقتيمال ساياساتى جايلى ايتقان دۋدا قىرىمنىڭ اننەكسيالانۋى، رەسەيدىڭ لۋگانسك پەن دونەتسكتى جاۋلاپ الۋى جانە گرۋزياداعى سوعىستى مىسالعا كەلتىردى.

جيىن كەزىندە پرەزيدەنت ترامپ ماسكەۋ عانا ەمەس، بەرليندى دە ءجيى ەسكە الدى. بۇعان دەيىن گەرمانيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى حايكو مااس دۋدا مەن ترامپتىڭ كەزدەسۋىن «كۇردەلى ماسەلە» دەپ سيپاتتاعان.

ترامپ ناتو جوبالارى اياسىندا قورعانىس سالاسىنا قاراجاتتىڭ جەتكىلىكسىز جۇمسالۋىنا بايلانىستى اقش-تىڭ گەرمانياداعى اسكەريلەرى سانىن قىسقارتۋ جايلى ءسوز ەتكەن. ەۋروپالىق باق-تىڭ حابارلاۋىنشا، ترامپ بۇل شەشىمدى گەرمانيامەن كەلىسىمگە كەلمەي جاريالاعان. AFP مالىمەتىنشە، ۋاشينگتون گەرمانياداعى اسكەري كۇشتەرىن 25 مىڭ ادامعا (قازىرگى 34,5 مىڭ ادامنان) ازايتۋعا نيەتتى. بۇل ساربازداردىڭ ءبىر بولىگى پولشاعا جىبەرىلەدى.

ءدال وسى ماسەلەدە بەرليننىڭ ۆارشاۆادان ايىرماشىلىعى ناتو-عا جەتكىلىكتى قاراجات جۇمساماۋىندا: ءجىو-ءنىڭ 2% ورنىنا تەك 1,38%-ى قاراستىرىلعان، سونىمەن قاتار گەرمانيا رەسەيمەن «Nord Stream - 2» جوباسىنا قاتىسىپ وتىر.

گەرمانيانىڭ بۇل ارەكەتىنە رەنىشىن بىلدىرگەن ترامپ: «ولار [گەرمانيا] رەسەيلىك ەنەرگيانى ساتىپ الۋعا ميللياردتاعان دوللار جۇمساي وتىرىپ، ءبىز ولاردى رەسەيدەن قورعاۋىمىز كەرەك دەپ سانايدى. بۇل دۇرىس ەمەس»، – دەدى. سونىمەن قاتار ترامپ ۆارشاۆا وداق قۇرامىنداعى ۋادەسىن ورىنداعان جانە ءجىو-ءنىڭ 2% -ىن قورعانىس شىعىندارىنا جۇمساعان ساناۋلى ەلدەردىڭ ءبىرى ەكەنىن ەسكە سالدى.

ەلەكتر قۋاتىنا تالاس

قىرعي قاباق سوعىس جىلدارىنان بەرى باتىس گەرمانيا ناتو-نىڭ نەگىزگى قورعانىس ورتالىعى بولىپ قالا بەردى. ايماقتا ونداعان مىڭ اقش اسكەرى قىزمەت ەتتى. ەۋروپانىڭ باسقا مەملەكەتتەرىمەن سالىستىرعاندا، اقش اسكەرلەرىنىڭ سانى گەرمانيادا كوپ. مىسالى، شتۋتگارتتاعى اقش اسكەري نىساندارى امەريكانىڭ اۋعانستان مەن يراكتاعى ميسسيالارىنىڭ نەگىزگى ورتالىعىنا اينالدى.

الايدا ۋاشينگتون مەن بەرلين اراسىنداعى ساياسي كەلىسپەۋشىلىكتەرگە بايلانىستى اقش-تىڭ ەۋروپاداعى نەگىزگى اسكەري وداقتاسىنىڭ ءرولى بىرتىندەپ پولشاعا ىعىستى. وسى ارقىلى پولشا – سولتۇستىك اتلانتيكالىق اليانستىڭ ەڭ ىنتالى مۇشەلەرىنىڭ بىرىنە اينالۋعا بەت الدى. بۇل ەل اقش اسكەري كۇشتەرى ءۇشىن كوپىر بولىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار ءوز اۋماعىندا اسكەري ينفراقۇرىلىم قۇرۋعا زور مۇمكىندىك يەلەنەدى.

ۆارشاۆا كەڭەستىك داۋىردەگى ەسكىرگەن اسكەري تەحنيكانى بەلسەندى تۇردە جاڭارتىپ، ونى امەريكانىڭ جاڭا جابدىقتارىمەن الماستىرۋدا. وتكەن جىلى پولشا 2026 جىلعا ارنالعان مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ جاڭا جوسپارىن قابىلداپ، ۇشقىشسىز ۇشاتىن اپپاراتتاردى، شابۋىلعا ارنالعان تىكۇشاقتارىن، قىسقا قاشىقتىقتاعى زىمىرانداردى، سۇڭگۋىر قايىقتار مەن كيبەر قورعانىس جۇيەلەرىن ساتىپ الۋعا شامامەن 50 ميلليارد دوللار ءبولدى. سونىمەن قاتار پولشا Patriot اۋە قورعانىس باتارەيالارىن ساتىپ الۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسى جىلدىڭ باسىندا پولشا مەن امەريكا 32 F-35A ۇشاقتارىن ساتىپ الۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. بيىل پولشا ءوز اۋماعىندا «ەۋروپا-2020» اسكەري جاتتىعۋلارىن وتكىزەدى. دەمەك قازىر پولشادا ناتو-نىڭ جەتەكشى اۋە كۇشتەرىنىڭ ءبىرى بولۋعا بارلىق مۇمكىندىك بار.

اقش-تىڭ پولشاداعى ۇزاق مەرزىمدى اسكەري ىقپالى ۆارشاۆا مەن ۋاشينگتون اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتىپ قانا قويماي، ولاردى جاڭا دەڭگەيگە كوتەردى. بۇل قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بىرلەسكەن ساۋدا جانە ەنەرگەتيكالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا سەپ بولماق. ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيا ەكى ەل بايلانىسىن نىعايتىپ، پولشانىڭ ايماقتىق كۇش رەتىندەگى ماڭىزىن ارتتىرادى جانە بۇل بايلانىستاردى دونالد ترامپ بيلىگىنەن كەيىنگى جاڭا اكىمشىلىك كەزىندە دە ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

The Hill باسىلىمى: «ۋاشينگتوننىڭ ەۋروپالىق ساياسي مەكەمەگە قاراما-قايشىلىقتارى كۇشەيىپ جاتقان ۋاقىتتا پولشا ەكى تاراپقا اتلانت مۇحيتىنىڭ تەك قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق ەمەس، ساياسي ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرادى. ەگەر پولشا ۋاشينگتونمەن سەرىكتەستىكتىڭ سەنىمدى جانە جان-جاقتى ستراتەگيالىق كوزقاراسىن قالىپتاستىرا السا، وندا «جاڭا ەۋروپا» جوسپارىن جاڭارتۋعا مۇمكىندىك بار»، –دەپ جازادى.

ماسكەۋ باقىلاۋىندا

ماسكەۋ اقش پەن پولشا اراسىنداعى اسكەري ىنتىماقتاستىقتى مۇقيات قاداعالاپ وتىر. رەسمي كرەمل ۋاشينگتوننىڭ ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىكتى «بىرتىندەپ بۇزىپ كەلەدى» دەپ سانايدى. الايدا ەۋروپا رەسەيدىڭ بۇل پىكىرىن قۇپتاپ وتىرعان جوق. كەرىسىنشە، پولشا، ۋكراينا سىندى ەلدەر رەسەيگە تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلىپ، ىرگەنى الىستاتۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.

«ەگەر ۆارشاۆا سانالى تۇردە ءوز اۋماعىنا شەتەلدىك كۇشتەردى قابىلداۋ ارقىلى الدىڭعى قاتارلى مەملەكەت مارتەبەسىنە يە بولعىسى كەلسە، وندا ولار وسىعان بايلانىستى بارلىق شىعىنداردى، ونىڭ ىشىندە ءوز قاۋىپسىزدىگىن ويلاۋى قاجەت»، – دەيدى رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الەكساندر گرۋشكو. بۇل دا رەسەيدىڭ پولشا بيلىگىنە باعىتتالعان ەسكەرتۋى سىندى.

"The Qazaq Times"