بىلتىر بەيجىڭ بيلىگىنىڭ شىنجاڭعا قاتىستى ساياساتىن اشكەرەلەگەن بىرقاتار ماڭىزدى ساياسي قۇجاتتاردىڭ «سىرتقا شىعىپ كەتكەنى» بەلگىلى. رەسمي بەيجىڭ بۇل قۇجاتتارعا قاتىستى ايىپتاۋلاردى جوققا شىعاردى جانە شىنجاڭداعى ارەكەتتەرىن تەرروريزمگە قارسى كۇرەس دەپ تۇسىندىرۋگە تىرىستى. بىراق، ءدال وسى تاقىرىپتار تۋرالى ارناۋلى زەرتتەگەن ماماندار اتالمىش قۇجاتتاردىڭ قولدان جاسالماعانىن، شىن مانىسىندە بەيجىڭ بيلىگىنىڭ شىنجاڭداعى ەتنيكالىق ازشىلىقتارعا، مۇسىلماندارعا قاراتا جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى ەكەنىن ايتادى.

قىتاي ۇكىمەتىنىڭ شىنجاڭ ساياساتى بويىنشا تانىمال ساراپشى ەدريان زەنز اتالعان قۇجاتتار بەيجىڭ بيلىگىنىڭ ءدىني ازشىلىقتىڭ قۇقىعىن تاپتاپ جاتقانىن انىق دالەلدەيدى دەگەن پىكىردە. سول ەلدەگى جانە شاقىرتۋمەن بارعان BBC جۋرناليستەرى دە ءوز باستارىنا تونگەن قاتەرگە قاراماستان بىرقاتار مالىمەتتەردى سىرتقى الەمگە الىپ شىقتى. بەيجىڭنىڭ قۇجاتتارى مەن BBC جاريا ەتكەن مالىمەتتەردەگى سايكەستىك تە قىتاي ورتالىق ۇكىمەتىنىڭ شۇار جەرىندەگى ۇلتتىق ساياساتتىنىڭ ۇشقارىلىعىن ودان سايىن دەلەلدەي تۇسەدى.

جاريا بولعان قىتاي قۇجاتتارى. فوتو: BBC

اتالعان قۇجاتتاردا ادامداردى لاگەرلەرگە قالاي قاماۋ، ولاردى قالاي «تاربيەلەۋ»، تاربيەشىلەر شەشىمدى قالاي قابىلداۋى كەرەك دەگەنگە دەيىنگى بارلىق ماسەلەلەر كورسەتىلگەن. ءتىپتى، ولاردىڭ لاگەرگە قامالعانداردىڭ تۋىس-تۋعاندارىن باقىلاپ، لاگەردەن شىعۋ-شىقپاۋى تۋرالى سوڭعى شەشىمدى قانداي جاعدايدا جاساۋى كەرەك دەگەنگە دەيىن كورسەتىلگەن. قۇجاتتاردىڭ جاريا بولعان ۇزىندىلەرىنەن حيدجاپ كيگەنى ءۇشىپ، ناماز وقىعانى مەن ورازا ۇستاعانى ءۇشىن، ءتىپتى تەلەفوندارىنان يسلام دىنىنە قاتىستى ۆيەدو نەمەسە اۋديو ماتەريالداردىڭ تابىلعانى ءۇشىن قامالعان ادامدار تۋرالى جازىلعان.

شىنجاڭداعى لاگەرلەرگە ءدىني ازشىلىق وكىلدەرى 2017 جىلدان باستاپ قامالا باستاعان. ول ءۇشىن ارنايى توپتار قۇرىلىپ الدىمەن ءۇي-ءۇيدى ارالاپ مالىمەت جيناعان. ولاردىڭ جيناعان مالىمەتتەرى دە كۇلكىلى، قاي كۇدە قانشا «قۇران» كىتابى بار، قانشا جايناماز، قانشا ارابشا دۇعالىق تۇمارلار بار دەگەنگە دەيىن ءتىزىپ شىققان.

سوڭعى ۋاقىتتا باتىس ەلدەرى قىتايدىڭ بۇل قۇجاتتارىنا بايلانىستى ايىپتاۋدى قايتا كۇشەيتتى. شىنجاڭ ساياساتىنا قاتىستى بەيجىڭ بيلىگىن ايىپتاۋشى اقپارات قۇرالدارىنىڭ قاتارى كوبەيە ءتۇستى. بۇل داعى قىتاي ۇكىمەتىنە دەگەن قىسىمدى ارتتىرىپ كەلەدى.

“The Qazaq Times”