New York Times: ەردوعان داۋىس ءۇشىن ەۋروپانى شۋلاتتى

«ادىلەت جانە دامۋ پارتياسى» باسشىلارىنىڭ 16 ساۋىردە وتەتىن كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزۋگە قاتىستى رەفەرەندۋم قارساڭىندا ەۆروپادا ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاعان كەيبىر شارالارىنىڭ بولماي قالۋىنان كەيىن باستالعان ءارى ءوزارا تۇسىندىرمەلەر مەن پروتسەستەر ارقىلى ارتا تۇسكەن كيكىلجىڭ جايىن ءسوز ەتكەن New York Times ءجۋرناليستى پاتريك كينگسلي (https://twitter.com/patrickkingsley) تۇركيا مەن ەۆروپا قاتىناستارىنىڭ قۇلدىراۋعا بەت العانىن جازعان.

سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مەۆلۋت چاۆۋشوعلۋعا ۇشىپ كەلۋگە رۇقسات ەتىلمەۋىنەن كەيىن پايدا بولعان بۇل كەلىسپەۋشىلىك، جاي كەزدە ءتۇرلى كوزقاراسقا اشىق ءارى بايىپپەن قارايتىن گوللانديانىڭ ادەتتەن تىس مىنەزگە بارعانىنا نازار اۋدارتقان كينگسلي، بۇنىڭ سەبەبى ەلدە سارسەنبى كۇنى ءوتۋى ءتيىس ءارى كۇن تارتىبىندە تۇرعان سايلاۋ ەكەنىن ءبىلدىردى.

ادىلەت جانە دامۋ پارتياسى: «ساۋىردەگى سايلاۋدا دەگەنىمىز ىسكە اسپاي قالا ما» - دەپ، قورقۋدا.

تۇرىك مينيسترلەرىنىڭ زاڭدى بەلشەسىنەن باسىپ، ەردوعاننىڭ كۇشىن ارتتىراتىن وزگەرىستەرگە «ءيا» دەۋى ماسەلەسىندە ەۆروپاداعى تۇرىك دياسپوراسىنىڭ بەرگەن داۋىسىنان «جوق» دەگەن ناتيجە شىعا ما دەگەن قورقىنىشتان تۋعانىن ايتقان كينگسلي بۇل ناۋقاننىڭ گوللانديا مەن فرانتسياداعى سايلاۋ كۇن تارتىبىندە ماڭىزدى ورنى بار اسىرە وڭشىلداردىڭ رەاكتسياسىمەن كەزىككەندىكتەرىن ءبىلدىردى. كينگسلي ماقالاسىندا بىلاي دەدى:

«تۇركيامەن اراداعى كيكىلجىڭ گوللانديالىق ساياساتكەرلەردىڭ ىسىنە جارايدى»

«ادىلەت جانە دامۋ پارتياسىنىڭ» ناۋقانى وڭ قاناتتاعى ساياساتكەرلەردىڭ تۇرىكتەرمەن بولاتىن دۇردارازدىقتى قوزدىرا تۇسۋدەن ساياسي ۇپاي جينايتىن گوللانديا مەن فرانتسياداعى تاڭداۋلارمەن قاقتىعىستى. بۇعان قوسا داۋىس الۋ ءوتىنىشى تۇركيانىڭ دەموكراتيادان الىستاعانىنا قاتىستى ەۆروپادا دۇربەلەڭ ارتىپ، پانالاۋشىلارمەن ۇيلەسىم قۇرۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى الاڭداۋشىلىق ارتىپ تۇرعان كەزگە تۇس كەلدى.
تۇركيامەن دۇردارازدىق گوللانديالىق ساياساتكەرلەردىڭ ىسىنە جارايدى». دۇردارازدىق ارتقاندا دانيا ۇكىمەت باسشىسى لارس ليوككە راسمۋسسەن تۇرىك ارىپتەسى بينالي يىلدىرىممەن بولعان كەزدەسۋىن كەيىنگە قالدىرعانىن، ادىلەت جانە دامۋ پارتياسى باسشىسى كومەكشىسى مەحدي ەكەردىڭ شۆەيتسارياداعى كەزدەسۋ ورنىنىڭ وزگەرگەنى، فرانتسيادا فرانسۋا فيون مەن مارين لە پەننىڭ چاۆۋشوعلۋنىڭ ەلگە كەلۋىنە رۇقسات ەتۋگە قارسىلىق تانىتۋى جانە شۆەيتساريامەن اۆستريانىڭ بولسا بۇرىننان ەردوعاننىڭ ناۋقانىنا جىلى قاراماعانىن ەستىگەنىن ەسكە سالعان كينگسليدىڭ ماقالاسى بىلاي جالعاسقان:
«گوللانديادا ءارى كونسەرۆاتيۆتى ۇكىمەت باسشىسى مارك ريۋتتە ءارى ونىڭ اسىرە وڭشىل قارسىلاسى گەرت ۆيلدەرس كەلىسپەۋشىلىكتەن ۇپاي جيناۋدى كوزدەسە دە، ءدال قازىر قايسىسىنىڭ ءماندى ۇتۋ بولاتىنى بەلگىسىز. سايلاۋ سارسەنبى كۇنى ءارى تاقىرىپتى العاش رەت قوعامعا ەستىرتكەن ۆيلدەرس نەمەسە تۇرىك مينيسترلەردىڭ كىرىسۋىنە جول بەرمەگەن ريۋتتە بۇدان تابىسقا كەنەلەتىن بولادى.

«ريۋتتە ليدەرلىكتىڭ قانداي بولاتىنىن كورسەتە الادى»

كينگسلي اتالمىش جاعدايدىڭ ناتيجەسىندە ريۋتتەنىڭ جەڭىسكە جەتەتىنىن جازادى. «ريۋتتە بارلىق تەلەارنالار باعدارلامالارى مەن گازەتتەردەن تۇسپەۋدە» دەگەن ساراپشى پىكىرىن الدىعا تارتادى.

«ەردوعان ۇلتشىلداردىڭ قولداۋىن الۋ ءۇشىن ەۆروپامەن كيكىلجىڭ شىعاردى»

ەكى ەل اراسىندا بولعان دۇردارازدىقتىڭ ىشكى كۇن تارتىبىنە ىقپال ەتۋىنىڭ ءوزارا ءبىر جاعداي ەكەنىنە نازار اۋدارعان كينگسلي ۇقساس پىكىردىڭ تۇركيادا دا ايتىلعانىن ءبىلدىردى. رەفەرەندۋم ناتيجەلەرىنە قاتىستى بەلگىسىز كۇيدىڭ «ەردوعاننىڭ ۇلتشىلداردىڭ قولداۋىن الۋ ءۇشىن ەۆروپامەن كيكىلجىڭ تۋدىردى» دەگەن تۇجىرىمدارعا سەبەپ بولعانىن بىلدىرگەن NYT ءجۋرناليستى ءارى عالىم جەنگيز چانداردىڭ دا تاقىرىپقا قاتىستى مىنا كوزقاراستارىنا ورىن بەرگەن:
«بۇگىنگى تۇركيا سىرتقى ساياساتى سيريادان گوللانديا مەن گەرمانياعا دەيىن ىشكى ساياسي كۇن تارتىبىمەن بايلانىستى. ءدال قازىر تۇرىكتىڭ سىرتقى ساياساتى دەيتىندەي ساياسات جوق. تۇرىكتىڭ سىرتقى ساياساتى ەردوعاننىڭ رەفەرەندۋم ناۋقانىنا بايلانعان».

«ماقسات ماسسالىق دياسپورا ەمەس، ۇيدەگىلەر»

ەۆروپامەن ارتقان دۇردارازدىقتىڭ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى MHP (ۇلتتىق حالىق پارتياسى) مۇشەسى بولىپ تابىلاتىن حالىققا ىقپال ەتۋ بولۋى مۇمكىن دەگەن كينگسلي انگلياداعى King’s College لوندوندا تۇرىك دياسپوراسىن قاراستىرعان الەكساندر كلاركسوننىڭ «ماقسات ماسسا ەمەس، نەگىزگى تىڭداۋشىلار ۇيدە» دەگەن كوزقاراسىن جەتكىزدى. دۇردارازدىق كەزىندە جۇگىنگەن اششى ءتىلدىڭ دە وسى ماقساتقا ۇيلەسىپ تۇرعانىن ايتقان كلاركسون «بۇل ەردوعان مەن «ادىلەت جانە دامۋ پارتياسىنىڭ» «ءبىز شەتەلدەگى تۇرىكتەردى قورعاۋ ءۇشىن سوندامىز» دەگەن ويدى ايتۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى» دەدى. ەۆروپانى سىناعان ەردوعاننىڭ ەلىندە جاساعاندارى سەبەپتى «ەكىجۇزدىلىكپەن» سىنالعانىن ايتقان NYT ءجۋرناليستى 15 شىلدەدەگى توڭكەرىس جاساماق بولعان ارەكەتتەن كەيىن تۇركيادا ورىن العان باقىلاۋ، تۇتقىنداۋلار، جاۋاپقا تارتۋلار جانە جۇمىستان قۋدى ەسكە ءتۇسىرىپ، جۋرناليست چانداردىڭ مىنا سوزىمەن ماقالاسىن اياقتادى: «Oل 150 دەن استام ءجۋرناليستى، قارسىلاس جازۋشىنى، ساياساتكەردى تۇرمەگە قاماعان ەلدىڭ پرەزيدەنتى. ماجىلىستەگى ەڭ ۇلكەن 3 پارتيانىڭ ليدەرلەرى مەن 12 دەپۋتات تا تۇرمەدە. Tۇركيا ۇرەي تولعان مەملەكەتكە اينالدى».

«The Qazaq Times»