اقش-قىتاي باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى: جىلى لەبىز قايشىلىقتى جويا الا ما؟

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ بۇگىن تاڭەرتەڭ جاپونيانىڭ وساكا قالاسىندا ءوتىپ جاتقان «ۇلكەن جيىرمالىق» ءسامميتى اياسىندا كەزدەستى. الايدا، ەكى ەل باسشىسىنىڭ كەزدەسۋى جابىق ەسىك جاعدايىندا وتكەن.

كەزدەسۋ الدىندا اقش پرەزيدەنتى سامميت قارساڭىنداعى كەزدەسۋدى ساۋدا تەڭسىزدىگىن رەتتەۋدەگى ماڭىزدى وراي دەپ باعالاسا، قىتاي باسشىسى قىتاي-اقش قاتىناسىنىڭ دامۋىنا قاتىستى نەگىزگى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.

حابارلارعا قاراعاندا، قىتاي باسشىسى كەزدەسۋدە ەكى ەلدىڭ ديپلوماتيالىق قاتىناستارىنىڭ بارىسىنان تارتا وتىرىپ، قارىم-قاتىناستاردى رەتتەۋ تۋرالى ەڭ نەگىزگى دەپ تاپقان تاقىرىپتار تۋرالى ءوز ويىن ورتاعا سالعان.  ول بۇدان 48 جىل بۇرىن قحر مەن اقش ديپلوماتياسىنىڭ ورناۋىنا قوزعاۋشى سپورتتىق شارالار تۋرالى ايتا كەلىپ: «سوڭعى 40 جىلدا حالىقارالىق جاعداي مەن اقش-قىتاي قارىم-قاتىناسىندا دا ەلەۋلى وزگەرىستەر بولدى. بىراق، نەگىزگى شىندىق ءالى وزگەرگەن جوق، بۇل نەگىزىنەن قىتاي مەن اقش اراسىنداعى نەگىزگى ايىرماشىلىقتار. اسكەري قادامداردىڭ «جاراقاتى اۋىر بولادى»، قايىلىقتان گورى ىنتىماقتاستىق، قارسىلاسۋدان گورى ديالوگ پايدالى»، – دەگەن.

قىتاي باسشىسى ترامپقا قاراتا: «جاقىندا تەلەفون ارقىلى ترامپ مىرزامەن جاقىن پىكىر الماستىم. بۇگىن مەن پرەزيدەنت مىرزامەن قىتاي-اقش اراسىنداعى بايلانىستىڭ دامۋىنا قاتىستى ەڭ نەگىزگى ماسەلەلەردى كەڭەسكىم كەلەدى. بۇل سونداي-اق، ەكى ەل قاتىناسىنىڭ كەلەسى كەزەڭدەرىنە باعدار بەرە الادى. ءبىز قىتاي-اقش قاتىناسىن ۇيلەستىرۋدە ىنتىماقتاستىق پەن تۇراقتىلىقتى نەگىز ەتەمىز»، – دەگەن.

اقش پرەزيدەنتى ءوز كەزەگىندە شي جيپيڭنىڭ جىلى لەبىزىنە راحمەت ايتا كەلىپ، ءوزىنىڭ بەيجىڭ ساپارىنداعى اسەرلەرىمەن بولىسكەن. ول قىتاي باسشىسىمەن جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتا العانىن جانە قىتاي مادەنيەتىمەن تەرەڭ تانىس بولعانىن جەتكىزگەن.

ترامپ سوزىندە: «مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ءتىپتى دە جاقىنداي تۇسكەندەيمىز. ءبىز قازىر ودان دا جاقىنداي تۇسسەك، ءادىل ساۋدا تۋرالى كەلىسىمگە كەلە الساق بۇل ءتىپتى دە تاريحي ماڭىزدى قادام بولا تۇسپەك. سىزدەردىڭ بۇعان اشىق پوزيتسيادا ەكەندەرىڭىزدى بىلەمىن جانە بىزدە تولىقتاي اشىقپىز. ەكى ەلدىڭ كەلىسسوز وكىلدەرى كوپ كۇش-قۋات جۇمسادى. بۇل جەمىستى پىكىر تالاس بولدى دەپ ويلايمىن. مەنشە، ءبىز ەكى ەل ءۇشىن ماڭىزدى ءارى ءتيىمدى كەلىسىمگە قول جەتكىزە الامىز. ءارى، سونى اسىعا كۇتەمىن»، – دەگەن.

اقش پەن قىتاي باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋدەگى لەبىزدەرى قالىپتان تىس جىلى شىراي تانىتقانداي بولدى. دەگەنمەن، ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا قايشىلىعىنا بايلانىستى نەگىزگى تۇيىندەردىڭ تالقىلانعانى تۋرالى تولىق اقپارات جوق. بىراق، كەزدەسۋدەگى تاراپتاردىڭ العاشقى ءسوز الىسىنان ۋاشينگتون مەن بەيجىڭنىڭ قارىم-قاتىناس تۋرالى پىكىرلەرىندە قايشىلىقتاردىڭ ساقتالىپ وتىرعانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ايتالىق، بەيجىڭ قىتاي-اقش قاتىناسىنداعى تاريحي، ساياسي، ستراتەگيالىق بايلانىستارعا كوبىرەك نازار اۋداراتىنىن اڭعارتتى. ال، ۋاشينگتون بولسا، قازىرگى تاپ بولىپ وتىرعان ساۋدا داۋىن ءادىل ساۋدا كەلىسىمىمەن شەشۋگە تىرىسادى.

ءبىر انىعى – ساۋدا كەلىسىمىنىڭ ءاربىر تارماقتارىن بەكىتۋ ءۇشىن تاراپتار تالاي مارتە كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرادى جانە اقش-قىتاي اراسىنداعى ءتۇبىرلى كەلىسىم وتە قىسقا ۋاقىتتا جۇزەگە اسۋى قيىن.

“The Qazaq Times”