كتج ۇيىمنىڭ قارۋلى سودىرلارى. فوتو: Caucasus Times.

باتىس اقپارات قۇرالدارىندا، سونىڭ ىشىندە moderndiplomacy.eu سىندى بەدەلدى ينتەرنەت باسىلىمدارى مەن BBC سىندى ىقپالدى اقپاراتتىق اگەنتتىكتەر ورتا ازيالىق جيھادشىلار «ءال-كايداعا» ادال قىزمەت ەتۋگە انت بەرە باستاعانى تۋرالى ايتىلۋدا. بۇل اۋعانستان جاعدايىنا، سونداي-اق سوڭعى كەزدەگى ورتا شىعىس ماسەلەسىنە بايلانىستى ورتا ازياعا جاڭا سىناقتاردىڭ كەلە جاتقانىنان حابار بەرەدى.

ورتا ازيادان شىققان جيھادشى قارۋلى توپتار تۋرالى وسىدان بۇرىن دا جازعان ەدىك. ورتا ازيادان شىققان تەررورلىق توپتار تۋرالى اقش-تاعى ءدىني ەكسترەميزم بويىنشا زەرتتەۋشى قىرعىزستاندىق ۋران بوتابەكوۆ اقپارات قۇرالدارىنا ارنايى ماقالا جاريالاعان. (moderndiplomacy.eu/BBC.com) «كاتيبا تاۋحيد ءۋال جيھاد» (ارى قاراي كتج) دەپ اتالاتىن تەررورلىق توپتى قىرعىزستاننىڭ تۋماسى وزبەك ازاماتى ابدۋ سالاح (ابدۋ سالوح) جەتەكشىلىك ەتەدى. ولار 2015 جىلدان بەرى ءسۇريا جەرىندە باشار اساد رەجيمىنە قارسى سوعىستارعا قاتىسىپ كەلەدى. ابدۋ سالاح جەتەكشىلىك ەتكەن ورتا ازيادان جينالعان جيھادشىلار توبى ءسۇريا مەن يراك جەرىندەگى تەررورلىق توپتار اراسىندا ءوزىنىڭ سوعىسكەر، جانكەشتىلىگىمەن تانىمال.

كتج جەتەكشىسى ابدۋ سالاح. فوتو;AsiaTerra.

قاڭتار ايىنىڭ باس شەنىندە ورتا ازيالىق تەررورلىق توپ كتج «ءال-كايدانىڭ» قازىرگى جەتەكشىسى ايمان ءال-زاۆاحاريگە جۇرت الدىندا انت بەرگەنى جازىلعان اۋديو تارادى. بۇل اۋديو جازبادا ابدۋ سالاح جيھاد ارقىلى يسلام جاۋلارىنا قارسى تۇرۋعا شاقىرعان سوزدەرى جازىلعان. بۇل جازبالار كتج-نىڭ بەلسەندى جۇمىس ىستەپ تۇرعان الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارى ارقىلى تاراعان. اتالعان ورتا ازيالىق قارۋلى توپ 2015 جىلى دا «ءال-كايداعا» قىزمەت ەتۋگە انت بەرگەنى تۋرالى وسىنداي ۆيدەو جازبالار جاريالاعان. كەزەكتى جاعداي ونىڭ «ءال-كايدامەن» ءتىپتى دە جاقىنداسا تۇسكەنىنەن دەرەك بەرەدى.

ىقپالدى حالىقارالىق تەررورلىق ۇيىم «ءال-كايداعا» انت بەرگەن ورتا ازيالىق جيھادشىلار توبى ءبىر عانا كتج ەمەس، ولاردان تىس «كاتيبات يمام ءال-بۇحاري» (كيب) مەن تۇركىستان يسلام پارتياسى (تيپ) قاتارلى قارۋلى توپتار دا انت بەرۋدە بار. قازىرگى كەزدە بۇل اتالعان توپتار ءسۇريانىڭ يدليب ايماعىندا جيھادشىلاردىڭ سۇنيتتىك توبى حايات تاحرير ءاس-شامنىڭ (حتش) قاتارىندا باشار اساد ۇكىمەتىنە قارسى سوعىسۋدا.

حتج تەررورلىق توبىنىڭ قارۋلى سودىرلارى. فوتو; MODERNDIPLOMACY.EU.

حتش بولسا ءوزىن «ءال-كايدامەن» بايلانىسى جوق، ۇستانىمى ۇقسامايتىن دەربەس ۇيىم رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسادى. الايدا، ول جەتەكشىلىك ەتكەن ورتا ازيادان شىققان تەررورلىق توپتار «ءال-كايداعا» قىزمەت ەتۋگە انت بەرۋدە. حتش بۇلارمەن مامىلەسىن ۇزگەنىن ايتقانىمەن، ۋ. بوتوبەكوۆ باستاعان زەرتتەۋشىلەر بۇعان كۇمانمەن قارايدى.

تاقىرىپقا شىنجاڭ ماسەلەسىنىڭ دە قاتىسى بار

ورتا ازيالىق سالافيتتىك-جيھادتىق توپتارى «ءال-كايدامەن» بىرلەسۋى ەكى كەزەڭنەن تۇرادى. العاشقىسى، 90-شى جىلداردا باستالعان. ول كەزدە اۋعانستاندا باستالعان شىعىس تۇركىستان يسلام قوزعالىسى مەن وزبەكستانداعى يسلام قوزعالىستارىنىڭ سالافيت جيھادشىلارى «ءال-كايداعا» انت بەرىسكەن. ال، سول كەزدە «ءال-كايدانىڭ» پوست-كەڭەستىك ورتا ازيا مەن قىتايدىڭ شىنجاڭ ايماعىنداعى يدەولوگيالىق جۇرىستەرىنە سول كەزدەگى ۇيىم جەتەكشىسى ۋساما بين لادەن جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان. «شىعىس تۇركىستان يسلام قوزعالىسىنىڭ» جەتەكشىسى ابۋل حاك 2005 جىلى «ءال-كايدانىڭ» ماڭىزدى لاۋازىمدىلارىنىڭ ءبىرى بولعان.

ورتا ازيا جيھادشىلارىنىڭ ءال-كايداعا قوسىلۋىنىڭ ەكىنشى كەزەڭى ءسۇريا سوعىسى باستالعان كەزەڭ دەۋگە بولادى. ۋ. بوتوبەكوۆتىڭ كورسەتۋىنشە ءال-كايدادا پروپاگاندا جانە فينانس ىستەرىنە جاۋاپتى تەررورشى ابۋ كاتادا ءال-فيليستيني ورتا ازيا تەررورلىق توپتارىنىڭ ءال-كايداعا قوسىلۋىنا ماڭىزدى ءرول اتقارعان. قازىر ءال-كايدا قۇرامىندا  2 مىڭنان اسا ۇيعىر، وزبەك، قىرعىز جانە تاجىك جيھاتشىلارى بار. بۇلاردىڭ قاتارىندا قازاقستاننان بارعان جيھاتشىلاردىڭ بار-جوعى تۋرالى انىق دەرەك جوق. بىراق، بۇل مۇمكىندىكتى جوققا شىعارۋعا بولمايدى.

ءال-كايدانىڭ «يسلام جاۋلارىنا» قارسى ۇگىت-ناسيحاتتارى اراسىندا مۇسىلمان ەمەستەردىڭ، يسلامنان بەت بۇرعانداردىڭ، سونداي-اق، ەۆرەيلەردىڭ ايەلدەرى مەن بالالارىن ولتىرۋگە شاقىرۋ سىندى قاۋىپتى تارماقتارى بار. بۇل ناسيحاتتاردىڭ باسىم كوبىن جوعارىدا اتالعان ءال-فيليستيني جۇرگىزەدى. سونداي-اق، ۇيىمنىڭ قازىرگى جەتەكشىسى ءال-ءزاۆاحاريدىڭ باعدارلاماسىندا يەرۋساليمدى يزرايلدەن تارتىپ الۋ سىندى اۋقىمدى ماسەلەلەر دە بار.

تەررورلىق توپتاردىڭ جاپپاي اۋعانستانعا شەگىنىس جاساۋ، سونداي-اق، اۋعانستاندا بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ورتا ازياعا ساقتىق دابىلىن قاعادى. ورتا ازيانىڭ جيھادتىق توپتارى اتالعان تەررورلىق ۇيىمدار ىشىندە ءجۇرىپ ءوز جەرلەستەرىن ەكسترەميستىك قارۋلى توپتارعا شاقىرا الاتىنىن ەسكەرگەن ءجون. اۋعانستانداعى دۇربەلەڭگە تولى جاعدايلار داعدىلى اتىس-شابىس پەن تالاس-تارتىس سەكىلدى كورىنگەنىمەن، ونداعى جاعدايدى ءجىتى باقىلاۋ ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ قاي-قايسىسىنا دا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

“The Qazaq Times”