قۇتپان جىلعى تاريح پاراعىنان ايرىقشا ورىن العان وقيعالار

2018 جىل ەل ءىشى-سىرتىنداعى كۇردەلى ساياسي، الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە تولى بولدى. تۇتاس ادامزاتتى الاڭداتقان كليمات وزگەرىستەرى مەن جاراتىلىستىق اپاتتار دا، ادامزات قوعامىنىڭ بولاشاعىنا ءۇمىت باعىشتاعان عىلىم-تەحنيكانىڭ تىڭ جەتىستىكتەرى دە بيىلعى جىلمەن بىرگە تاريح پاراقتارىنا جازىلىپ قالدى. «The Qazaq Times» پورتالىندا الەمدەگى جانە ەل ىشىندەگى ەلەۋلى وقيعالاردى، ساياسي وزگەرىستەردى، عىلىم جاڭالىقتارىن بارىنشا قالت جىبەرمەۋگە تىرىستىق. ۋاقىتتىڭ وزۋىمەن 2018 جىلدى ارتقا قالدىرىپ، الدا ادامزات تاريحىنىڭ تاعى ءبىر جىلىن باستاعالى وتىرمىز. وسىعان وراي وتكەن ءبىر جىلداعى سايتىمىزدا كوتەرىلگەن ەلەۋلى ماسەلەلەرگە شولۋ جاساي كەتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.

يت جىلى، ەستەرىڭىزدە بولسا، يرانداعى الەۋمەتتىك تولقۋلار مەن سولتۇستىك كورەيا رەجيمىنىڭ بەيبىتشىلىك پروتسەسىنە قاراي بەتبۇرىس جاساۋىمەن ەستە قالدى. بۇعان دەيىن كورەي تۇبەگىندەگى جاعداي يادرولىق سوعىس قاۋپىن كۇشەيتىپ تۇرعان ەدى. ال، يرانداعى الەۋمەتتىك تولقۋ وڭىردەگى وزگە ەلدەرگە دە وي سالىپ، ساباق بەرگەندەي بولدى.

قاڭتاردىڭ ورتا شەنىندە قر پرەزيدەنتى اقش-قا رەسمي ساپارمەن بارىپ، اق ءۇي باسشىسى دونالد ترامپپەن كەزدەسۋ وتكىزگەن بولاتىن. بۇل قازاقستان عانا ەمەس، ورتالىق ازيا ءۇشىن دە ماڭىزدى وقيعالار بولىپ قالدى. 5+1 جوباسى اقش پەن ورتا ازيانىڭ جاڭا جوبالارىن دامىتادى دەپ كۇتىلدى.

سايتىمىزدا اقش-قىتاي ساۋدا قاقتىعىسى باستالۋدان 4 اي بۇرىن ەكى ەل قارىم-قاتىناسىنىڭ بۇزىلاتىنىن، سونداي-اق، ساۋدا جانە ستراتەگيالىق قارسىلاس كۇيىنە وتەتىنىن بولجاعان ەدىك.

سونداي-اق، ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارى مەن جەڭىمپازى تۋرالى دا ءوز ويلارىمىز بەن الەم اقپارات قۇرالدارىنىڭ پىكىرلەرىن سالىستىرا قاراستىرعان بولاتىنبىز.

جەر شارى كليماتىنىڭ وزگەرىسى مەن عالامدىق جىلىنۋدىڭ، جاراتىلىستىق اپاتتاردىڭ جيىلەۋىنە بايلانىستى بولاشاقتا ادامزات تاپ بولۋى مۇمكىن 10 ۇلكەن قورقىنىشتى تالدانعان.

وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك كورەيا باسشىلارىنىڭ العاشقى كەزدەسۋى كورەي تۇبەگىنىڭ تاريحي بەتبۇرىس وقيعاسى بولىپ تاريحتا قالدى.

وسىدان كەيىن كوپ ۇزاماي، سينگاپۋردا ترامپ-كيم تاريحي كەزدەسۋى ءوتتى.

اقش پەن قىتاي تىنىق مۇحيتىنداعى كوشباسشىلىق ورىنعا تالاسى جىلدىڭ ەڭ باستى ساياسي، ستراتەگيالىق تاقىرىبىنا اينالدى.

بيىلعى جىلى قازاق اقپارات كەڭىستىگىندە كوبىرەك كوتەرىلگەن تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – قىتايداعى قانداستاردىڭ باسىنا تۇسكەن جاعداي بولدى. پورتالىمىز دا قىتايداعى قۋعىن-سۇرگىن جاعدايىن, ءتىپتى بۇل ءۇردىستىڭ باستالۋىنان بۇرىن دا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ۇزدىكسىز كوتەرىپ كەلدى.

قىركۇيەك ايىندا بىرنەشە ءجۇز مىڭ حالىق سانى بار ءسۇريانىڭ يدليب ءوڭىرى سوعىس قاۋپىندە تۇردى.

قىتاي تاقىرىبى بيىلعى جىلداعى ەڭ باستى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بولدى. بەيجىڭنىڭ ساياسي بەتالىسى الەم نازارىن اۋداردى.

تاراپتاردىڭ اسكەري، ساياسي قادامدارىنا قاراي وتىرىپ، اقش پەن قىتاي اراسىندا تاياۋ ون جىل ىشىندە سوعىس بولۋى مۇمكىن ەكەنى بولجانعان.

بۇدان تىس، ساۋدا سوعىسى جاعدايىنداعى قىتايدىڭ ەۋروپاعا بەت الۋى، قىتاي-اقش اراسىنداعى تايۋان ماسەلەسى،  اۋعانستانداعى 17 جىلدىق سوعىستىڭ بۇگىنشى ناتيجەسى، سونداي-اق، اقش سانكتسياسىنداعى يراننىڭ جاعدايى تۋرالى ساراپتاۋلار جاسالعان ەدى.

جەلتوقساندا ارگەنتينادا وتكەن "ۇلكەن جيىرمالىق" سامميتىندە ترامپ پەن شي جينپيڭ اراسىنداعى كەلىسسوز الەم اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى.

بۇل وقيعالار الەمنىڭ ساياسي باعىت-باعدارىن انىقتاۋعا تولىق جەتكىلىكتى بولماسا دا، بيىلعى جىلدىڭ كۇردەلى ساياسي جاعدايىن باعامداپ بەرمەك.

“The Qazaq Times”