ترامپ پۋتينمەن كەزدەسۋ ءۇشىن باستى شارت قويدى

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن ءبىر شارت ورىندالعان جاعدايدا عانا كەزدەسەدى. ماسكەۋ ۋكراينالىق اسكەري كەمەلەر مەن تەڭىزشىلەردى تۇتقىننان بوساتپايىنشا، ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ ساياسي كەلىسىمى جۇزەگە اسپايتىن بولدى.

ترامپتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى دجون بولتوننىڭ حابارلاۋىنشا، كەرشتەگى جاعدايدان كەيىن ۋاشينگتوننىڭ ماسكەۋگە قاتىستى پىكىرى بۇرىنعىداي قالا بەرەدى. بولتون 13 جەلتوقساندا جۋرناليستەرگە سۇحبات بەرىپ، وسى تاقىرىپقا قاتىستى «رەسەي ۋكراينا كەمەلەرى مەن 24 ەكيپاج مۇشەلەرىن بوساتپايىنشا، كەزدەسۋ وتكىزەتىندەي ەشقانداي سەبەپ جوق»،– دەدى.

وسىعان دەيىن اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى سارا ساندەرس ترامپ پەن پۋتين بۋەنوس-ايرەستە وتەتىن G-20 ءسامميتى اياسىندا كەزدەسەتىنىن ايتقان. ساياسي ماڭىزدى جيىندا ەكى ەل باسشىسى ۋكراينا مەن سۇرياداعى جاعداي، يادرولىق قارۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋدى جوسپارلاعان. بىراق، كەرشتەگى جاعدايدان كەيىن ترامپ رەسەيدى «اگرەسسيالىق ساياسات ۇستانۋشى مەملەكەت» دەپ قاتاڭ سىنعا الىپ، بۇل كەزدەسۋدىڭ وتپەيتىنىن ايتقان. راسىمەن، ترامپ ءوز سوزىندە تۇرىپ، پۋتينمەن كوپتەن كۇتكەن كەزدەسۋدى كەيىنگە قالدىردى. ارگەنتيناداعى G-20 اتالاتىن «ۇلكەن جيىرمالىق» سامميتىندە ول پۋتيننەن باسقا گەرمانيا كانتسلەرى انگەلا مەركەلمەن، جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترى سيندزو ابەمەن جانە قىتاي توراعاسى شي جينپيڭمەن كەزدەستى.

13 جەلتوقساندا رەسمي ناتو مالىمدەمە جاساپ، اليانستىڭ باس حاتشىسى يەنس ستولتەنبەرگ ۋكراينانىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ەگەمەندىگىنە، ونىڭ ىشىندە حالىقارالىق قۇقىققا سايكەس ءوزىنىڭ اۋماقتىق تەڭىزىندە ەركىن ءجۇرۋ قۇقىعىنا تولىق قولداۋ بىلدىرەتىنىن ايتتى. ءوز سوزىندە ول، «رەسەي قىرىم اننەكسياسى مەن كەرشتەگى جاعداي ءۇشىن جاۋاپ بەرەدى»،– دەدى. ەكى ەل اراسىنداعى جاعدايدان كەيىن، ەۋروپالىق وداق ەلدەرى گەرمانيا مەن رەسەي اراسىنا سالىناتىن «سولتۇستىك اعىس – 2» گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسىن جالعاستىرماۋ جايلى ۇسىنىس ءبىلدىردى. اتالعان جوبانى ەۋروپارلامەنت وكىلدەرى ەكونوميكالىق جاعدايعا باعىتتالماعان «ساياسي كەلىسىم» دەپ اتاپ، قۇرىلىستى توقتاتۋ تۋرالى ارنايى قارار شىعاردى. ناتو مەن ەو قىرىمدى رەسەي جەرى دەپ مويىندامايدى. ال ماسكەۋ 2014 جىلى اننەكسياعان قىرىم مەن وعان جاقىن تەڭىز سۋلارى رەسەيگە ءوز ەركىمەن قوسىلعان اۋماقتار دەيدى.

ماسكەۋ مەن كيەۆ تەكەتىرەسىنە قاتىستى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا اقش-تىڭ تۇراقتى وكىلى نيككي حەيلي رەسەيدىڭ كەزەكتى اگرەسسيالىق ارەكەتىن قاۋىپتى ەسكالاتسيا جانە حالىقارالىق قۇقىقتىڭ بۇزىلۋى دەپ باعا بەردى. ال مەملەكەتتىك حاتشى مايك پومپەو: «اقش رەسەيدىڭ اگرەسسيۆتى ارەكەتتەرىن ايىپتايدى. ۋكرايناعا كەمەلەردى قايتارىپ، ۇستالعان ەكيپاج مۇشەلەرىن بوساتۋدى، ۋكراينانىڭ ەگەمەندىگى مەن ونىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن قۇرمەتتەۋدى رەسەيدەن تالاپ ەتەمىز»، – دەپ مالىمدەدى. اقش دەپارتامەنتى: «ۋاقىت وتكەن سايىن رەسەيدىڭ قاتە ارەكەتتەرى ارتىپ كەلەدى. ال ءبىزدىڭ تاراپ سوعان ساي قاتاڭ شارالار قابىلدايتىن بولادى. ەگەر رەسەي ناتو مەن اقش-تىڭ ەسكەرتۋىنە قۇلاق اسپايتىن بولسا، ءبىز شىعىنداردى، سانكتسيالاردى ۇلعايتۋدى جالعاستىرامىز. ولار ۋكراينا ەكيپاجدارىن بوساتىپ، كەمەلەردى قايتارۋى كەرەك. سولاي جاساۋعا مىندەتتى»، – دەگەن.

25 قاراشادا رەسەي كەرش بۇعازىندا ۋكراينا اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ ءۇش كەمەسىن باسىپ الىپ، وق اتقان. ۋكراينا پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكو رەسەيدىڭ بۇل ارەكەتىن «باسقىنشىلىق» دەپ اتاپ، ولاردان ازوۆ تەڭىزىندە ۇستالعان ۋكراينا اسكەري كەمەلەرى مەن تەڭىزشىلەرىن دەرەۋ بوساتۋدى تالاپ ەتتى. رەسمي كيەۆ ۋكراين كەمەلەرىنىڭ شەكارانى بۇزباعانىن جانە ازوۆ تەڭىزىنە باراتىنى الدىن الا حابارلانعانىن ايتتى. ال ماسكەۋ كەمەلەر قىرىمعا جاقىن تەڭىزدە رەسەي شەكاراسىن بۇزدى دەپ ايىپتايدى.

"The Qazaq Times"