اقش قىتايدىڭ ۋادەلەرىن ورىنداۋىن كۇتىپ وتىر: ترامپ قىتايعا قارسى كىمدى سالماق؟

اق ءۇيدىڭ ەكونوميكالىق كەڭەسشىسى، اقش ۇكىمەتى قىتايدىڭ ساۋدا ماسەلەلەرى بويىنشا كەلىسىلگەن شۇعىل شارالارعا كىرىسەدى دەپ كۇتىپ وتىرعانىن مالىمدەدى. وسىدان بۇرىن ەكى ەل باسشىلارى ارگەنتينادا باس قوسىپ، ماڭىزدى كەلىسىم جاساسقان ەدى.

ترامپ پەن شي جينپيڭ كەلىسسوزىندە جاسالعان كەلىسىم – 90 كۇندىك كەلىسسوز كەزىندە وسىعان دەيىن كەزەكتەسكەن كەدەندىك سالىقتار توقتاتىلادى; بۇل 90 كۇندىك كەلىسسوزدەر كەزەڭى 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستالادى; ۇزاققا سوزىلاتىن كەلىسسوزدە ساۋدا-ساتتىق جانە باسقا دا ماسەلەلەردى تالقىلاۋ قاتارلىلار.

اقش قازىنا دەپارتامەنتىنىڭ ءبىر كۇن بۇرىن، كەلىسىمگە وراي قىتاي 1,2 ترلن اقش دوللارى كولەمىندەگى ساۋدا-ساتتىق مىندەتىن ءوز موينىنا العانىن ايتتى. اق ءۇي ەكونوميكالىق كەڭەسشىسى كۋدلوۋ بۇل اقش ونىمدەرى ءۇشىن اسا ءتيىمدى ءىس ەكەنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قىتاي ۇكىمەتى كەدەن سالىعى سەكىلدى كەدەرگىلەردى الىپ تاستاۋ سىندى مىندەتتەرىن تەز ارادا باستاپ كەتپەك.  «ءتىپتى ءبىز بۇل كەدەندىك سالىقتار نولگە تەڭەستىرىلەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، – دەيدى ترامپتىڭ ەكونوميكالىق كەڭەسشىسى.

قىتاي قاي جاعىنان جول بەردى؟

مالىمدەمەلەردەن بەلگىلى بولعانداي، قىتاي تارابى ترامپتىڭ قويعان ەڭ نەگىزگى ءۇش تالابىنا كەلىسىم بەرگەن. ءۇش نەگىزگى تالاپ وسىعان دەيىن ايتىلىپ جۇرگەندەي – زياتكەرلىك جانە كورپوراتيۆتىك مەنشىك قۇقىعىن ۇرلاۋ، امەريكالىق كومپانيالاردان تەحنولوگيالاردى وتكەرىپ بەرۋدى تالاپ ەتۋ سەكىلدى قۇراما شتاتتىڭ مۇددەلەرىنە قايشى ماسەلەلەردى تەز ارادا شەشەتىن بولادى. بىراق، بۇل ماسەلەلەر قازىر تەك اۋىزشا كەلىسىم كۇيىندە تۇر. سەبەبى، بۇل تۇيىندەردى جىڭىشكەلىكپەن تالداپ تالقىلاۋعا تۋرا كەلەدى.

كەزدەسۋدەن كەيىن قىتاي باسشىسى امەريكالىق كومپانيالارعا قىتاي نارىعىن اشۋعا ۋادە بەرگەن. بۋەنوس-ايرەستە ترامپ پەن شي جينپيڭنان بولەك، اق ءۇي ەكونوميكالىق كەڭەسشىسى كۋدلوۋ، قازىنا ءمينيسترى منۋچين جانە ساۋدا وكىلى روبەرت لايتحايزەر قىتايدىڭ ۆيتسە-پرەمەرى ليۋ حىمەن بەي رەسمي ەكى رەت كەزدەسۋ وتكىزگەن. بۇل كەزدەسۋدە دە قىتاي لاۋازىمدىسى قىتاي تارابىنىڭ جاڭا مىندەتتەمەلەر بويىنشا ارەكەت جاسايتىنىن بىرنەشە رەت قايتالاعان.

كۋدلوۋ مالىمدەمەسىندە: «قىتايدىڭ ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋداعى تاريحي كورسەتكىشتەرى كەرەمەت ەمەس. ءبىز بۇنى بىلەمىز. بىراق، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم، پرەزيدەنت شي بۇرىنعىدان باسقاشا. ولار باياۋ جۇرە المايدى، كەشىكتىرە المايدى نەمەسە كەرى قايتارا المايدى»، – دەدى. ول جانە اقش ۇكىمەتى قىتايدىڭ ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋداعى بەينەسى مەن قارقىنىنا كوبىرەك كوڭىل بولەتىنىن ەسكەرتكەن.

اقش پەن قىتاي اراسىنداعى كەلىسسوزدىڭ العاشقى ادىمدا ءساتتى ءوتۋى، جاھاندىق قور نارىعىنا دا جاعىمدى جاعىنان اسەر ەتتى. دۇيسەنبى كۇىن جاڭا سەرپىن العان قور نارىعى، ءۇش اپتادان بەرگى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە ءوستى.

ترامپ قىتايمەن كەلىسسوزگە كىمدى سالماق

پرەزيدەنت ترامپ كەلىسسوزدەردىڭ العاشقى راۋندىن وتكىزۋدى ساۋدا وكىلى روبەرد لايتحايزەرگە تاپسىرىپ وتىر. لايتحايزەر بولسا ترامپ اكىمشىلىگىندەگى قىتايدى قاتتى سىنعا العان لاۋازىمدىنىڭ ءبىرى. ول سونىڭ الدىندا عانا قۇراما شتات پەن كانادا، مەكسيكا اراسىنداعى جاڭا كەلىسىمدى ءساتتى جاساسقان ەدى. الايدا، كەيبىر ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، اقش-قىتاي ساۋدا كەلىسىمىن جاساسۋ لايتحايزەردىڭ سوڭعى بىرنەشە جىلدا جاساسقان كەلىسىمدەرىنە ۇقسامايتىن ەڭ قاتاڭ ءارى قيىنى بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ترامپ ۇكىمەتىندەگى كوپتەگەن لاۋازىمدىلارى لايتحايزەردىڭ كەلىسسوز جۇرگىزۋدەگى قابىلەتىنە ءتانتى بولادى. ول كەلىسسوزدەر كەزىندە ءتۇرلى قىسىمداردى ۇتىمدى پايدالانا الاتىن تىسقاقتى ساياساتكەر رەتىندە مويىندالعان.

“The Qazaq Times”