قىتايدىڭ شىنجاڭىندا تاعى دا قاندى وقيعا تۋىلدى

قىتايعا قاراستى شىنجاڭنىڭ حوتان ايماعىندا تاعى دا قاندى وقيعا بولدى دەپ حابارلايدى تاۋەلسىز-ازيا راديوسىنىڭ رەسمي سايتى (Radio Free Asia / rfa.org ). وقيعا 14 اقپان كۇنى سول جەردەگى ساۋدا بازارىندا، جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن 17:00-دە ورىن العان. قولىنا پىشاق ۇستاعان ءۇش ازامات بازارداعى 5 ادامدى ءولتىرىپ، 5 ادامدى جارالاعان. اتالعان وقيعاعا بايلانىستى جەرگىلىكتى پوليتسەيلەر قالانى جانە ماڭىنداعى قالا، اۋدانداردى قاتاڭ باقىلاۋعا العان.

تاۋەلسىز ازيا راديوسىنىڭ حابارىنا قاراعاندا، جەرگىلىكتى ۇكىمەت پىشاق ۇستاعان ءۇش شابۋىلشىنىڭ 5 ادامدى ءولتىرىپ، 5 ادامدى جارالاعانىن عانا حابارلاپ، ولاردىڭ كىمدەر ەكەنىن، قىلمىس تۋدىرۋ ماقساتى تۋرالى ەشقانداي مالىمەت بەرمەي وتىر. وقيعا سالدارىن جەلەۋ ەتىپ حوتان ايماعىنا قاراستى بارلىق اۋدان، قالالاردى قاتاڭ رەجيمدە ۇستاپ وتىر دەپ حابارلايدى RFA سايتى.

سايتتىڭ جەرگىلىكتى ءتىلشىسى وقيعا تۋىلعان ورىنداعى بارلىق تاراۋلارعا حابارلاسسا دا، قىلمىس تۋدىرۋشىلار تۋرالى مالىمەت الا الماعان. تەك تۇرعىنداردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى قاتاڭ شەكتەلگەنى تۋرالى عانا مالىمەت الا العان. جەرگىلىكتى ۇكىمەت ورگاندارى اتالعان وقيعا تۋرالى مالىمەت بەرۋدەن باس تارتقان. سايت ءجۋرناليستى جالعاستى وقۋ ورىندارى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ وكىلىنە تىلشىلىك جاساعاندا، ولار وزدەرىنىڭ ءجۇرىس-تۇرىس، بارلىق ارەكەتتەرىنىڭ قاتاڭ شەكتەلگەنىن، ءۇي مەن قىزمەت ورىنىنان رۇحساتسىز شىعۋعا تيىم سالىنعانىن، بارلىق كوشە بويىندا قارۋلى پوليتسەيلەر ازاماتتاردىڭ جەكە كۋالىكتەرى مەن زاتتارىن تەكسەرىپ جاتقانىن ايتادى.

قازىر حوتان ايماعى قىتاي بيلىگىنە قارسىلىق ەڭ ءجيى تۋىلىپ جاتقان ايماق سانالادى. امەريكاداعى ۇيعىر بىرلەستىگىنىڭ وكىلى يلشات اساننىڭ RFA جۋرناليستىنە بەرگەن جاۋابىندا: قىتاي بيلىگى قازىر حوتان وڭىرىنە بار زۇلىمدىعىن جاساپ جاتىر. سەبەبى، حوتان ايماعى ۇيعىرلاردىڭ مادەنيەتى مەن كۇشى شوعىرلانعان ەڭ سوڭعى ايماق بولىپ تۇر. قىتاي ۇكىمەتى سول ءۇشىن دە بۇل جەردەگى حالىققا بارىنشا قىسىم ءتۇسىرىپ، ولاردى كۇشپەن جانىشتاۋدا. قارسىلىقتى باسۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار. ول – قىتاي بيلىگى 2009 جىلعى 5 شىلدە وقيعاسىنىڭ سەبەبىن انىقتاپ، سول كەزدە جازىقسىز ولگەن ۇيعىر بالالارى مەن ءالى كۇنگە ءىز-توزسىز جوعالعان ۇيعىر ازاماتتارىن دەرەگىن انىقتاپ، اتا-اناسىنا، تۋعان-تۋىسىنا تولەم تولەسىن. تۇرمەدەگى ۇيعىر ازاماتتارىن بوساتسىن. سوندا عانا قارسىلىق باسەڭدەيدى. بولماسا حالىقتا دا  باسقا تالعام جوق»، – دەگەن پىكىرىن ايتقان.

شىنجاڭنىڭ ۇيعىرلار قونىستانعان وڭتۇستىك ايماقتارىندا قىتاي بيلىگىنىڭ تەگەۋرىنى وتكەن ۇيعىرلاردىڭ قارسىلىعى جيىلەۋدە. بۇل سوڭعى ەكى اي ىشىندەگى ءۇشىنشى رەتكى قاندى شابۋىل وقيعاسى. الەمدەگى بارلىق ۇيعىرلار جەر-جەردە قىتاي بيلىگىنىڭ ۇيعىرلارعا ءتۇسىرىپ وتىرعان قىسىمىن ايتىپ، شاعىمدانۋدا. 11 اقپاندا جاپونيا پارلامەنتىنە ۇيعىر قوزعالىسىنىڭ باسشىسى اتانىپ جۇرگەن ءرابيا  قادىر  ۇيعىرلاردىڭ جاعدايىنان مالىمدەمە جاساعان. بۇل جينالىسقا جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ كومەكشىسى دە قاتىسقان بولاتىن. الەمدەگى ۇيعىر بىرلەستىگى بارلىق حالىقارالىق ۇيىمداردان ۇيعىر تەڭدىگىن سۇراۋدا. الايدا، حالىقارالىق ۇيىمدار دا، وزگە ەلدەر دە، «ۇلكەن قىتاي» ساياساتىنا جول بەرۋدەن اسا الماي تۇر.

“The Qazaq Times”