Chengdu J-20 . فوتو: Page Index.

جاقىندا قىتاي اۋە كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعانىنا 69 جىل تولۋىنا وراي جۋحاي قالاسىندا سالتاناتتى شارا وتكىزىلدى. شارادا جۇرت نازارىن اۋدارعانى قىتايدىڭ دەربەس زەرتتەپ جاساعان Chengdu J-20 اتتى ەڭ جاڭا سوعىس ۇشاعى ۇشۋ وپەراتسياسىن ورىندادى. اتالعان سوعىس ۇشاعى بىلتىر العاش رەت اسكەري تەحنيكالاردىڭ كورمەسىندە بوي كورسەتكەن. ودان بەرى دە  Chengdu J-20 ۇشاعى باسقارىلمالى زىمىران ۇياشىعى جانە ەڭ جاڭا باسقارىلمالى زىمىرانمەن جابدىقتالعانى بەلگىلى بولدى.

اۋە كۇشتەرى تەحنيكالارىنىڭ شەتەلدىك ارنايى ەكسپەرتتەرىنىڭ، اتالعان قىتايلىق ۇشاقتى قازىرگى كەزدەگى ەڭ الدىنعى قاتارلى سوعىس ۇشاقتارىنىڭ قاتارىنا جاتقىزادى. ولار Chengdu J-20 تومەن كەڭىستىكتە ەڭ جوعارى قارقىندا ۇشا الاتىن جانە ءتۇرلى اۋە وپەراتسياسىنا قابلەتتى، ۇشۋعا يكەمدى جانە رادارعا كورىنبەيتىن ارتىقشىلىقتارىن العا تارتادى. بۇل ۇشاق قىتاي اۆيا-ونەركاسىبى وندىرگەن 5-ءشى ۇرپاق سوعىس ۇشاعى رەتىندە بيىل اقپان ايىندا قىتاي اۋە ارمياسىنىڭ رەسمي پايدالانۋىنا بەرىلگەن ەكەن. وسىدان كەيىن قىتاي قۇراما شتاتتاردان كەيىن اۋە كۇشتەرىنە 5-ءشى ۇرپاق اسكەري تەحنيكالاردى قولدانا باستاعان ەكىنشى ەل بولىپ سانالدى.

دەگەنمەن، ءبىزدىڭ نازاردى قىتاي اۋە كۇشتەرىنىڭ Chengdu J-20 سەكىلدى وزىق سوعىس تەحنيكاسىنا يە بولۋىنان كورى، ولاردىڭ اۋە ارمياسىن دامىتۋ ستراتەگيالارىنىڭ باعىتى كوبىرەك اۋداردى. اتالعان سالتاناتتى شارادا بايانداما جاساعان قىتاي اۋە كۇشتەرى قولباسشىسىنىڭ ورىنباسارى ءشۇي انشياڭ، قىتايدىڭ قۋاتتى اۋە قوسىنىن قۇرۋداعى ءۇش نەگىزگى جوسپارىن اتاپ كورسەتتى. قىتاي جوعارى اسكەري شەندىسىنىڭ ۇزاق مالىمدەمەسىن جيناقتاپ، تۇسىنىكتى ەتىپ ايتار بولساق مىناداي:

ەڭ اۋەلى، قىتاي توراعاسى شي ءجينپيڭنىڭ «قۇدىرەتتى اۋە ارمياسىن قۇرۋ – اۋە كۇشتەرى مەن جاساندى جەر سەرىكتەرىن (سپۋتنيكتەر) بىرىكتىرۋ: قورعانۋعا، شابۋىلداۋعا دايىن بولۋ» دەيتىن ستراتەگيالىق جوباسىن 2020 جىلعا دەيىن العاشقى ادىمدا جۇزەگە اسىرۋ.  سونىمەن بىرگە، 3-ءشى ۇرپاق سوعىس تەحنيكالارىن نەگىز ەتكەن اۋە كۇشتەرىن 4-ءشى جانە 5-ءشى ۇرپاق سوعىس تەحنيكالارىمەن كەمەلدەندىرۋ.

ەكىنشى، 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق جوسپاردىڭ نەگىزىندە، 2035 جىلعا دەيىن اۋە كۇشتەرىن تولىقتاي جاڭارتۋ; ستراتەگيالىق شابۋىلداۋ قۋاتىن ارتتىرۋ; قۇرىلعىلارى مەن ماماندارى كەمەلدەندىرىلگەن قۋاتتى اسكەري كۇش ەتىپ جاساقتاۋ.

ءۇشىنشى، 2050 جىلعا دەيىن الەمدەگى تەڭدەسسىز اۋە كۇشىن جاساقتاۋ. سول ارقىلى قىتايدى ۋنيۆەرسال قۋاتى ەڭ مىعىم ەل ەتۋ كوزدەلگەن.

اۋە كۇشتەرىنىڭ ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى، قىتايدىڭ الەمدەگى ەڭ مىعىم دەرجاۆاعا ۇمتىلۋ ماقساتىن ايقىن كورسەتەدى. قازىر، اسكەري قۋاتى جاعىنان قۇراما شتاتتار الدىنعى ورىندا تۇرعانىمەن، كەيبىر سالالارىندا رەسەي مەن قىتايدىڭ وزىندىك ارتىقشىلىقتارى دا جوق ەمەس. سونداي-اق، قۋاتى جەتكەن دەرجاۆالار جەر بەتى مەن كەڭىستىگىن بىلاي قويىپ، عارىشتا ءوز قوجالىعىن ورناتۋعا باعىت الۋدا. بۇل كۇن سايىن ازايىپ بارا جاتقان جەر رەسۋرستارىنىڭ ورىنىن كۇن جۇيەسىندەگى وزگە عالامشارلاردىڭ جانە ۇساق عارىشتىق دەنەلەردىڭ رەسۋرستارى ارقىلى تولتىرۋعا، سوعان العاشقى بولىپ جەتۋ جانە يەمدەنۋگە دەگەن ۇمتىلىس ەكەنى بەلگىلى.

سوڭعى كەزدەرى ساراپشىلار، قىتاي مەن اقش ستراتەگيالىق ارىپتەستىك كەزەڭىنە وتكەنىن كوبىرەك ءسوز ەتۋدە. اقش-تىڭ اۋە كۇشتەرى مەن تەڭىز كۇشتەرى رەسەي مەن قىتايدىڭ الدىن وراپ كەتەدى. الايدا، وسى ەكى باعىتتى قىتاي دا قارقىندى دامىتۋ قولعا الىنىپ كەلەدى. وسىعان دەيىن قىتايدىڭ تەڭىز كۇشتەرىن كەمەلدەندىرۋگە بارىنشا كۇش سالىپ كەلگەنىن تالاي مارتە ايتقان ەدىك. ەندى 5-ءشى ۇرپاق سوعىس تەحنيكالارىمەن اۋە كۇشتەرى دە ءوز قۋاتىن كورسەتە باستادى.

تاريح شىنىندا تراگەديالىق باعىتىن قايتالاپ جاتقانداي. وزىق تەحنيكا مەن جويقىن قارۋ-جاراقتار بار بۇگىنگى داۋىردە سوعىستى ەشكىمنىڭ دە مۇرات ەتكىسى جوق. الايدا، دەرجاۆالاردىڭ قارۋ-جاراق جارىسى بۇگىنگى وركەنيەتتى سوعىستان امان ساقتاپ قالۋدى بارعان سايىن قيىنداتا ءتۇستى.

“The Qazaq Times”