جاقىندا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ Reuter اگەنتتىگىنە بەرگەن  سۇحباتى جاريالاندى. سۇحباتتا الەمدىك ساياسي جانە ەكونوميكالىق ماسەلەلەر تۋرالى اڭگىمە ءوربيدى. ترامپ دوللار باعامىنىڭ ەرتەڭىنە دە جەتە توقتالىپ ءوتتى. ەندىگى كەزەكتە سۇحباتتاعى نەگىزگى جاۋاپتاردى وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

تۇركيا. «قازىرگى تاڭدا بۇل مەملەكەتتىڭ ارەكەتى مەن ءۇشىن وتە ايانىشتى. ولار دوللارعا قارسىلىق بىلدىرۋىمەن قاتار، امەريكا ەلشىسى برانسوندى قاماۋعا الۋ ارقىلى ورەسكەل قاتەلىككە بوي الدىردى. ەندى شەگىنۋگە جول جوق. قانداي جاعداي بولماسىن، برانسون ءبىزدىڭ ناعىز پاتريوتىمىز بوپ قالا بەرمەك. تۇركيانىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىنا كەلەتىن بولساق، مەنى ەشتەڭە الاڭداتپايدى، ءارى ماعان قاتىسى جوق! ال سانكتسيا ماسەلەسى جايلى ناقتى پىكىر بىلدىرمەيمىن. مەن تۇركيانى جاقسى كورەمىن. ماعان ونداعى قاراپايىم حالىق ۇنايدى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، تۇركيا پرەزيدەنتىمەن جاقسى ساياسي قارىم-قاتىناستا بولدىق. بىراق، بۇل دەگەن بىرجاقتى كەلىسسوزدىڭ بولاتىنىن بىلدىرمەيدى».

بيىل تۇرىك ليراسى 38%-عا قۇنسىزدانعان. وعان انكاراداعى اقش ەلشىلىگىن اتقىلاۋ جانە S&P Global, Moody’s تۇركيانىڭ ۇزاقمەرزىمدى رەيتينگىسىن تومەندەتۋى تۇرتكى بولعان. تۇركياداعى ينفلياتسيانىڭ ونداعان پايىزعا جەتۋى ەكونوميكالىق دامۋدى تەجەيدى. جاقىندا كاتار مەن تۇركيانىڭ ءوزارا ۆاليۋتا ايىرباستاۋ تۋرالى ەكىجاقتى كەلىسىمىنەن سوڭ تۇرىك ورتالىق بانكىنە 15 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا قۇيىلادى. بۇل ەردوعان ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق بولسا دا، دوللار باعامىنىڭ جان-جاقتان قىسپاققا الۋى قۋانىشتى ۇزاققا سوزبايدى.

قىتاي. «ساۋدا سوعىسى مەن قاراما-قايشىلىقتاردا ۋاقىتشا جاعدايلار بولمايدى. مەنىڭ ۇعىمىمدا قىسقالىق جوق. تەك شەكسىزدىك بار. 11 قاراشادا قىتاي توراعاسىمەن كەزدەسۋدەن دە ەشتەڭە كۇتپەيمىن. ول وعان ءالى دايىن ەمەس دەپ ويلايمىن. قازىر قىتايداعى جاعدايعا بايلانىستى وڭتۇستىك كورەيا كومەك كورسەتەدى دەگەن سىبىس بار. الايدا، ولاردىڭ قامقورلىعى كۇننەن-كۇنگە ازايادى. ساۋدانىڭ قۇلدىراۋىنا بايلانىستى. قالعانىن ۋاقىت كورسەتە جاتار».

تاياۋ شىعىس. «مەن ۇنەمى اۋعانستان مەن تاياۋ شىعىستاعى جاعدايلاردى باقىلاپ وتىرامىن. ءبىز تاياۋ شىعىسقا ەشقاشان اتتاپ باسپاۋىمىز قاجەت ەدى. امەريكا تاريحىنداعى ەڭ باستى قاتەلىك تە وسى. ەريك پرانسقا كەلەر بولسام، مەن ونىڭ بىردە-ءبىر جوسپارىن تالقىلامايمىن».

سولتۇستىك كورەيا. «مەن كيمدى 3 اي بۇرىن كەزدەستىردىم. كيممەن وتە جاقسى «حيميالىق» بايلانىسىمىز بار. پۋتينمەن دە ءدال سولاي. ارامىزدا حيميالىق رەاكتسيا جىلدام جۇرەدى. وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك كورەيا باسشىلارى 30 جىل بويى تەر توككەندە،مەن يادورلىق جارىلىستاردى دەرەۋ توقتاتتىم. رەزونانس تۋدى. جاپونيا ءالى دە تاڭقالۋدا. نە بولۋى قاجەت؟ ونى كورە جاتارمىز».

رەسەي . «ەكى ەل ءبىر-بىرىمىزگە كەرەمەت قولداۋ تانىتا الامىز. مۇمكىندىك كوپ. رەسەي پرەزيدەنتىمەن وتكەن حەلسينكيدەگى جابىق كەزدەسۋدە سۇرياداعى جاعداي، رەسەيدىڭ قىرىمدى اننەكسيالاپ الۋى جانە ءيزرايلدىڭ قاۋىپسىزدىگى جايلى ايتىلدى. سانكتسيا تۋرالى ءسوز بولعان جوق. رەسەي اقش-تىڭ مۇددەسى ءۇشىن ۋكراينا مەن ءسۇريادا كەرى شەگىنۋى ءتيىس. سانكتسيا سالۋدى دوعارۋ ءۇشىن باستى شارت تا وسى. ولاي ەتپەسە، عالامدىق نەگىزدەگى ماسەلەلەردىڭ ارتپاسىنا كىم كەپىل؟!».

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك, اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا رەسەيدىڭ ارالاسقانى ءۇشىن كونگرەسكە جاڭا زاڭ جوباسى ەنگىزىلگەن بولاتىن. قۇجاتتا رەسەيدىڭ «سبەربانك»، «گازپرومبانك»، ۆتب، «ۆنەشەكونومبانك» سىندى ءىرى بانكتەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋىنە تىيىم سالۋ قاراستىرىلعان. جاڭا زاڭ رەسەيدىڭ دەربەس قارىزىنا بايلانىستى ترانزاكتسياعا شەكتەۋ قويۋدى ماقسات ەتەدى. 2014 جىلى رەسەيدىڭ ۋكراينا شىعىسىنا جاساعان اگرەسسياسى مەن قىرىمدى اننەكسيالاعانى ءۇشىن ۆاشينگتون ماسكەۋگە سانكتسيا سالدى. سودان بەرى ەكى دەرجاۆا اراسىنداعى كيكىلجىڭنىڭ سالدارى اقش سالعان سانسىز سانكتسيالارعا ۇلاسىپ كەلەدى.

P.S: امەريكا – كوجەگىن ارباعان اجداھا سىندى السىزدەرگە كۇش كورسەتە الادى. «مەندىك ەگوسى» جوعارى دونالد ترامپ كۇن تارتىبىندە تۇرعان دوللار باعامى جايلى ساۋالعا: «مەنىڭشە، قىتاي ءوز قارجىسىن مانيپۋلياتسيا رەتىندە پايدالانىپ وتىر. ەۋرو دا ءدال سولاي. الداعى ۋاقىتتا ەۋرونى باسىپ وزامىز. قانداي جاعداي بولسا دا، مەن جەڭىسكە جەتەمىن!» – دەپ جاۋاپ بەردى. دەمەك، كوپتەگەن حالىق ءۇشىن فوبياعا اينالعان دوللار باعامى ءالى دە كوتەرىلەدى دەگەن ءسوز. جاسىل قاعاز باعاسىنىڭ ارتۋى ءبىرشاما مەملەكەتتەردىڭ قارجىلىق، ەكونوميكالىق جاعدايىنا ءسوزسىز ىقپال ەتەدى. ونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار.

"The Qazaq Times"