ساۋد ارابياسىنىڭ تاق مۇراگەرى ۆاحابيزم تۋرالى شىندىقتىڭ بەتىن اشتى

وتكەن اپتادا ساۋد ارابياسىنىڭ حانزاداسى مۇحاممەد بين سالمان اقش-تىڭ تانىمال باسىلىمدارىنىڭ بىرىنە سۇحبات بەرىپ، ترامپتىڭ كۇيەۋ بالاسى، اق ءۇيدىڭ كەڭەسشىسى جارەد كۋشنەرمەن قۇپيا بايلانىسىنىڭ بار ەكەنى تۋرالى مالىمەتتى تەرىسكە شىعاردى. ۋاشينگتونداعى (ۆاشينگتون) 4 كۇندىك ساپارىنىڭ سوڭعى كۇنىندە The Washington Post باسىلىمىنىڭ سۇحباتىن قابىلداپ، يەمەندەگى سوعىس ماسەلەسىنەن تارتىپ، تاياۋ شىعىستاعى بەيبىتشىلىك پروتسەسى، يران جانە ونداعى رەفورمالار، ادام قۇقىقتارى مەن ساۋد ارابياسىنىڭ يادرولىق جوسپارلارى قاتارلى تاقىرىپتاردا پىكىر بولىسكەن.

«مۇنداي قارىم-قاتىناستىڭ ءبىز ءۇشىن ەشقانداي پايداسى جوق جانە بولعان ەمەس»، – دەپ مالىمدەدى ول «ۋاشينگتون پوست» (The Washington Post) باسىلىمىنىڭ رەداكتورلارى جانە جۋرناليستەرىمەن كەزدەسۋدە. ول وسى ارقىلى اقش-تىڭ اقپارات كەڭىستىگىنە تاراپ كەتكەن «كۋشنەر ساۋد ارابيا حانزاداسىنىڭ قالتاسىندا» دەگەن اقپاراتتى جوققا شىعاردى. ءارى، كۋشنەردى ساۋد ارابياسىنىڭ  مۇددەسىنە پايدالانادى دەگەن سوزدەردى اقىلعا سىيمايتىن نارسە دەپ باعالادى. ول جانە ساۋد ارابياسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستە كۋشنەردىڭ كومەگىنە سۇيەنگەنىن دە جاسىرماعان. تەك، بۇل ساۋد ارابياسىنىڭ ىشكى ماسەلەسى ەكەنىن ەسكەرتكەن.

حانزادا مۇحاممەد كۋشنەرمەن دوس جانە سەرىكتەس رەتىندە جۇمىس ىستەپ كەلگەنىن، تەك ول عانا ەمەس اقش ۆيتسە-پرەزيدەنتى مايك پەنس جانە اق ءۇيدىڭ بىرقاتار لاۋازىمدى تۇلعالارىمەن دە جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتقانىن ايتقان. 32 جاستاعى مۇحاممەد بين سالمان ساۋد پاتشالىعىنىڭ تاق مۇراگەرى ءارى ەلدىڭ قورعانىس ءمينيسترى. ول قۇراما شتاتتاعى ساپارىندا پرەزيدەنت ترامپپەن، بىرقاتار كونگرەسمەندەرمەن جانە پەنتاگون باسشىسى جەميس مەتتيسپەن كەزدەسۋدە بولعان.

دەگەنمەن، ونىڭ اقش-تاعى ساپارىنىڭ باستى باعىتى – بوستون، نيۋ-يورك، سيەتل، سيليكون القابى، لوس-اندجەلەس جانە حيۋستون قالالارى بولماق. ول وسى ساپارى ارقىلى اقش-تىڭ ءوز ەلىنە دەگەن سەنىمىن ارتتىرىپ، اقش عىلىم-تەحنيكاسىنىڭ كومەگىنە سۇيەنە وتىرىپ، ۋلترا-كونسەرۆاتيۆتى ساۋد پاتشالىعىنا رەفورما جاساۋ. پرەزيدەنت ترامپ ساۋد ارابياسى حانزاداسىمەن كەزدەسۋ كەزىندە، ساۋد ارابياسىنا اسكەري تەحنيكالار مەن باسقا دا ونىمدەردى ساتىپ بەرۋ جانە ينۆەستيتسيا كولەمىن ۇلعايتۋدى كوزدەيتىنىن ءبىلدىردى.

ساۋد ارابياسىندا جاڭا اتوم ەلەكتر ستانسالارىنىڭ كومپونەنتتەرىن تۇرعىزۋ ىسىندە اقش-تىڭ باستى باسەكەلەسى رەتىندە قىتاي مەن رەسەيدىڭ بار ەكەنى انىق. اراب حانزاداسى CBS ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا، بۇل تاقىرىپ تۋرالى ايتا كەلىپ، ەگەر يران يادرولىق قارۋ جاساپ شىعارسا، ساۋد ارابياسى دا  يادرولىق قارۋدى وندىرەتىنىن اتاپ وتكەن.  ال، «ۋاشينگتون پوست» باسىلىمىنداعى سۇحباتىندا، ساۋد ارابياسى ءوز ۋرانىن بايىتىپ، پايدالانۋعا قابلەتتى بولا تۇرا وزگە ەلدەردەن ساتىپ الىپ وتىرۋى ورىنسىز دەگەن ويىن جەتكىزگەن. ول سوزىندە: «ساۋد ارابياسى الەمدەگى ۋران قورىنىڭ 5 پايىزىنان استامىنا يە. ونى ءوزىمىز پايدالانا المايتىن بولساق، دەمەك بۇل بىزگە مۇنايدى دا پايدالانبا دەگەنمەن بىردەي»، – دەگەن.

مۇحاممەد تاياۋ شىعىستاعى ەكونوميكالىق ءوسۋ پەرسپەكتيۆالارى تۋرالى دا پىكىر بولىسكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر قازىر الەمدە شەشۋگە ءتيىستى ءبىر ماسەلە بار دەسەك، ول – ەۋروپا ماسەلەسى. بۇل قاتارلى ماسەلەنىڭ ءبىرى يزرايل-پالەستينا تارتىس. ترامپ ءوزىنىڭ كۇيەۋ بالاسىنا وسى ماسەلەنى شەشۋدىڭ بەيبىتشىلىك جوسپارىن دايىنداۋعا تاپسىرما بەرگەن. مۇحاممەد پەن كۋشنەر اراسىنداعى كەزدەسۋدە دە بۇل تاقىرىپ ءسوز بولعان. اراب حانزاداسىنىڭ ايتۋىنشا، اق ءۇيدىڭ جوسپارى دايىن بولعاننان كەيىن، كۋشنەر ساۋد ارابياسى باستاعان جەتەكشى اراب ەلدەرىنەن كومەگىنە جۇگىنەدى. ياعني، اقش-تىڭ بەيبىتشىلىك جوسپارىنا پالەستينانى كوندىرۋگە شاقىرماق. ترامپتىڭ يەرۋساليمدى يزرايل استاناسى دەپ مويىنداۋى اراب ەلدەرى جەتەكشىلەرىنە بىرقاتار قيىندىقتار تۋعىزعانى شىن.

اراب حانزاداسى يەمەندەگى سوعىس تۋرالى توقتالىپ، ونداعى جاعدايدى رەتكە سالۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتى پايدالانىپ جاتقانىن جەتكىزگەن. الايدا، ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ مالىمدەۋىنشە ساۋد ارابياسى كۇشتەرىنىڭ بومبالاۋىنان 5000 مىنان استام ادام قازا بولعان.

مۇحاممەد بين سالمان ءوزىنىڭ ەلدەگى رەفورمالارى تۋرالى دا توقتالعان. ول ەلدەگى ايەلدەردىڭ كولىك ايداۋ جانە الەۋمەتتىك ورىندارعا بارۋ قۇقىعى جونىندەگى ماسەلەنى كوتەرىپ، كونسەرۆاتيۆتىك ءدىني لاۋازىمدىلارعا مۇنداي شەكتەۋلەردىڭ يسلام دىنىندە جوق ەكەنىن تۇسىندىرگەنىن ايتىپ وتكەن.  «مەنىڭ ويىمشا، يسلام پاراساتتى جانە قاراپايىم ءدىن. سول سەبەپتى ادامدار ونى باسىپ الۋعا تىرىسادى»، – دەيدى ول. ونىڭ ايتۋىنشا، ءدىني قىزمەتكەرلەرمەن بولعان ۇزاق پىكىرتالاستار وڭ اسەرىن بەرۋدە ەكەن.

ساۋد حانزاداسى «ساۋد پاتشالىعى ۇستەمدىككە يە قاتتى سەنىم ءۆاحابيزمنىڭ تارالۋىنا اسەر ەتىپ، ونى قارجىلاندىرىپ وتىر جانە ساۋد ارابيا جاھاندىق تەرروريزمنىڭ كوزىنە اينالعان» دەگەن پىكىرگە قاتىستى ويىن ايتقاندا: «شەت مەملەكەتتەردەگى مەدرەسە مەن مەشىتتەرگە قۇيىلعان قارجى سوعىسپەن بايلانىستى. بۇل كەڭەس وداعىنىڭ مۇسىلمان ەلدەرىنە باسىپ كىرۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن وداقتاستارىمىزبەن كەلىسىم جاساسقان كەزدەگى جاعداي. ساۋد ارابياسىنىڭ وداقتاستارى ونىڭ رەسۋرستارىن پايدالانۋدى سۇراعان كەزدە جاسالعان كەلىسىم»، – دەپ تۇسىندىرگەن. ول جانە ساۋد ارابياسى قازىر بۇل ىستەگى باقىلاۋىن جوعالتىپ العان. «ءبىز ءبارىن قايتا قاراستىرىپ، ءبارىن كەرى قايتارۋىمىز كەرەك. قازىر قارجى ۇكىمەتتەن كورى ساۋد ارابياسى اتىندا قۇرىلعان قورلاردان تاراپ وتىر»، – دەپ اشىق ايتقان.

“The Qazaq Times”