سكريپالعا اسا ۋلى زاتپەن شابۋىل جاسالعان. فوتو: GETTY IMAGES/BBC.

ناۋرىزدىڭ باس شەنىندە رەسەيدىڭ بۇرىنعى بارلاۋ قىزمەتكەرى سەرگەي سكريپال مەن ونىڭ 33 جاستاعى قىزى بەلگىسىز بىرەۋلەر جاعىنان قاستاندىققا ۇشىراعان ەدى. بۇل تۋرالى حابارلاردا قاسكويلەر سكريپال مەن ونىڭ قىزىنا جۇيكە جۇيەسىن اۋىر زاقىمدايتىن ۋلى ءدارىنى دارىتقانى ايتىلادى. كەشە ۇلىبريتانيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى تەرەزا مەي مالىمدەمەسىندە بۇل قاستاندىق ءىسىن ماسكەۋدىڭ ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن ەكەن ايتتى. وسى ءىستى BBC زەرتتەپ كوردى.

تەرەزا مەي سوزىندە، قاستاندىققا ۇشىراۋشىلار رەسەيدىڭ اسكەري زەرتحاناسىندا جاسالعان زاتپەن ۋلانعانىن العا تارتا كەلىپ: «ماسكەۋ سەيسەنبىگە دەيىن يلاندىرارلىق جاۋاپ قايتارماسا، بريتانيا تارابى بۇل ىسكە «رەسەيدىڭ زاڭسىز كۇش قولدانۋى» دەگەن قورىتىندى شىعارادى»، – دەدى. ول جانە: «بۇل ءىس تولىقتاي رەسەي تارابىنىڭ ەلىمىزگە قول سالۋ ءىسى. وعان قوسا، رەسەي ۇكىمەتى ەڭ قاۋىپتى دەگەن ۋلى زاتقا باقىلاۋىن جوعالتىپ، ول وزگەلەردىڭ دە قولىنا تۇسكەن»، – دەپ ايىپتادى. ەل پرەمەرىمەن بىرگە ۇلىبريتانيانىڭ ءسىم-ءى دە رەسەيدىڭ سول ەلدەگى ەلشىسىن شاقىرىپ، تۇسىنىكتەمە بەرۋدى تالاپ ەتكەن.

قاستاندىق ىسىندە «نوۆيچوك» دەپ اتالاتىن اسا ۋلى زات قولدانعان. بۇل زات ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسىن وتە تەز ءارى اۋىر دارەجەدە زاقىمدايدى. كەڭەس وداعى 1970-80 جىلداردا زەرتتەپ جاساعان. ول وسىعان دەيىن بۇل تەكتى قاستاندىق ىستەرىندە بەلگىلى بولعان XV زاتىنان 8 ەسەگە ۋلى.

بريتانيا پرەمەرى ەلدى بايىپتى شارا كورۋگە دايىن بولۋعا شاقىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، رەسەي بۇگىنگە دەيىن لايىقتى جاۋاپ بەرمەسە، ۇلىبريتانيا پارلامەنتى سارسەنبى كۇننەن باستاپ رەسەيگە پارمەندى جاۋاپ بەرۋدى تالقىلاماق. مەي سوزىندە «نوۆينچوكتىڭ» قولدانىلۋى ءبىر سكريپالعا قاراتىلعان شابۋىل ەمەس، بۇل بارلىق ۇلىبريتانيالىقتارعا قاراتا جاسالعان قاستاندىق دەپ باعالادى. «سەبەبى، بۇل ەلىمىزدەگى ازاماتتاردىڭ تىنىش ومىرىنە ۇرەي تۋعىزدى»، – دەدى.

سەرگەي سكريپال دەگەن كىم؟

سەرگەي سكريپال 1951 جىلى رەسەي جەرىندە تۋعان. رەسەيدىڭ بارلاۋ اگەنتتىگىندە ۇزاق جىل قىزمەت ىستەگەن جانە وسى سالادا پولكوۆنيك شەنىنە جەتكەن. كەڭەس وداعىنىڭ سوڭعى جىلدارى جانە رف-نىڭ العاشقى جىلدارىندا ول بارلاۋ ىستەرىندە ۇلكەن قىزمەتتەر اتقارعان. مالىمەتتەرگە قاراعاندا ول بريتانياعا 1995 جىلدار شاماسىندا قونىس اۋدارعان. 2006 جىلى مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاسادى دەگەن ايىپپەن سوتتالعان جانە 2012 جىلى تاعى ەكى رەسەيلىك ازاماتپەن بىرگە كەڭشىلىك العان. كەيىن رەسەي بۇل بارلاۋ اگەنتتەرىن اقش-تا قولعا تۇسكەن رەسەيلىك اگەنتتەرىمەن الماسقان ەكەن.

سەرگەي سكريپال 2006 جىلى 13 جىلدىق قاماۋ جازاسىنا كەسىلگەن. فوتو: BBC.

بريتانيا عانا ەمەس، اقش-تى قامتىعان كوپتەگەن باتىس ەلدەرى اتالعان قاستاندىق جاساۋ ىسىنە رەسەيدى ايىپتى دەگەن پىكىردە. وسى ءىس تۋرالى سوزىندە اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى رەكس تيللەرسون: «ءبىز قىلمىستى ارەكەتكە بۇيرىق بەرگەندەر جانە ونى اتقارعاندار جازاعا تارتىلۋى كەرەك دەگەن سوزگە قوسىلامىز. ءبىز بۇل ىستە ۇلىبريتانيانى قولدايمىز جانە وداقتاس رەتىندە ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرا بەرەمىز»، – دەدى.

فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون دا تەرەزا مەيمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ، لوندوننىڭ پوزيتسياسىن جاقتايتىنىن ايتادى.

ناتو باس حاتشىسى دا بۇل ءىستى بريتانيامەن ورتاق مامىلەدە شەشىم جاسايتىنىن مالىمدەدى.

بريتانيانىڭ قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى لورد ريككەتس بۇل ماسەلەدە ناتو جانە ەو-مەن بىرلەسە وتىرىپ قارسى شارا قولدانۋ كوبىرەك ىقپالدى بولاتىنىن ايتتى.

ماسكەۋ تارابى بۇل ءىستى رەسەي مەن بريتانيا اراسىنا ىرىتكى سالۋ ءۇشىن جاسالعان ءىس دەپ مالىمدەدى جانە رەسەيگە جابىلعان جالا دەپ باعالادى. رەسەي ءسىم باسشىسى سەرگەي لاۆروۆ رەسەيگە قاراتىلعان ايىپتاۋلاردى قيسىنسىز دەگەن پىكىرىن بىلدىرگەن.

“The Qazaq Times”