پۋتين جىلاعان كۇن. سوبچاكتىڭ ءولىمى تۋرالى سىر-قۇپيا نەگە اشىلمايدى؟

ماسكەۋ بيلىگى 18 ناۋرىزدا وتەتىن پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا دايىندالۋدا. بۇل سايلاۋدا دا رەسەي فەدەراتسياسىن 18 جىل بيلەگەن ۆلاديمير پۋتين جەڭىسكە جەتەتىنىن  بىلايعى جۇرت ءبىلىپ وتىر. وسى تۇستا ءپۋتيننىڭ ساياسي كارەراسىنا شولۋ جاساعان BBC تىلشىلەرى، ول بيلىك قۇرعان كەزدە قايعىلى وقيعالار كوپ تۋىلعانىن، بىراق ءپۋتيننىڭ كوزىنە جاس العانى تىم سيرەك بولعانىن ءسوز ەتۋدە. ول 2000 جىلى 24 اقپاندا اناتولي سوبچاكتىڭ جەرلەۋ راسىمىندە جىلاعان ەكەن.

سوبچاك بولسا، گورباچەۆ پەن ەلتسين سەكىلدى كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋىنا ەسە قوسقان ساياساتكەر جانە قاتارداعى كگب قىزمەتكەرىنە ساياسي قىزمەت بەرگەن ادام رەتىندە بەلگىلى. سوبچاكتىڭ پۋتينگە ساياسي بيلىك بەرۋىنىڭ سەبەبى كۇڭگىرت كۇيىندە قالدى. دەگەنمەن كوپشىلىك ساراپشىلار بۇگىنگى رەسەيدى بيلەۋشىلەردىڭ كەڭەس وداعى تۇسىنداعى گكب وفيتسەرلەرى ەكەنىن ايتادى. ءارى ولاردىڭ ىقپالى ءجۇرىپ تۇرعان ۋاقىتتا بۇل ەلدىڭ دەموكراتياسى تۋرالى اۋىز اشۋعا بولمايدى دەگەن قاۋەسەت دە بار.

كەزەكتى سايلاۋعا 8 ۇمىتكەر قاتىسۋدا. ۇمىتكەرلەردىڭ ءبىرى سوزىندە: «ءبىزدىڭ سايلاۋ كازينو ويىنىنا ۇقسايدى، قاشان بولسا دا كازينو ۇتادى. بىزدە ءاردايىم پۋتين جەڭىسكە جەتەدى» دەگەن. ەڭ قىزىعى وسى سەگىز ۇمىتكەردىڭ ءبىرى كسەنيا سوبچاك – ءپۋتيننىڭ ۇستازى جانە ساياسي سەرىگى اناتولي سوبچاكتىڭ قىزى. ول بۇرىن تەلەباعدارلامالاردىڭ جەتەكشىسى بولعان، كەيىن وپپوزيتسيالىق جۋرناليستكە اينالعان. «شىنايى وپپوزيتسيا» دەپ اتالعان الەكسەي ناۆالنىيدىڭ جاقتاستارى سوبچاكتى كرەمل نەمەسە ءپۋتيننىڭ ءوزى وپپوزيتسيا ەتىپ دايىندادى دەپ قارايدى. الەكسەي ناۆالنىيدىڭ سايلاۋعا قاتىستىرىلماي تاستالعانى بەلگىلى.

ال BBC حابارىندا: «شىنىندا دا، ەگەر بيلىك رۇقسات ەتپەسە كسەنيا سوبچاك تا سايلاۋعا قاتىسا المايدى. رەسەي دەموكراتياسىنىڭ ەرەكشەلىگى وسىندا»، – دەلىنگەن. دەگەنمەن، كرەمل تارابى كسەنيا سوبچاكقا سايلاۋعا قاتىسۋ قۇقىعىن بەرگەنى ءۇشىن وكىنگەنى انىق. ويتكەنى، كسەنيا سوبچاك تەلەارنالارعا سۇحبات بەرىپ، ءپۋتيننىڭ اينالاسىنداعى جەمقورلىققا باتقان لاۋازىمدىلاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ تۇرىپ ايتۋدا. ءتىپتى، رەسەيدىڭ قىرىمدى باسىپ الۋىن زاڭسىز دەپ تاۋىپ، بۇل ويىن رەسەي جۇرتىنا تاراتۋدا. وسىدان-اق، ونىڭ پرەزيدەنت سايلاۋىنا جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن ەمەس، رەسەيدەگى جۇرتشىلىق كوزقاراسىن وزگەرتۋ ءۇشىن  قاتىسقانىن بىلۋگە بولادى.

كسەنيا سوبچاك. فوتو: Novoye Vremya.

اڭگىمەنى ارىدان ايتقاندا، اناتولي سوبچاك پەن ءپۋتيننىڭ قارىم-قاتىناسى تىم جاقىن بولعان. 1990 جىلدارى اناتولي سوبچاك پەتەربوردىڭ مەرى بولىپ تۇرعان كەزدە، ءپۋتيندى ورىنباسارى ەتكەن. ال، اناتولي سوبچاكتىڭ باسىنا كۇن تۋىپ، جەمقورلىق ايىبى تاعىلعان تۇستا پۋتين ونى قۇتقارىپ، ەلدەن شىعىپ كەتۋىنە كومەكتەسكەن ەكەن. بۇل رەسەيدىڭ استاڭ-كەستەڭ بولىپ جاتقان كەزى ەدى. سول كەزدەگى كرەملدەگى بەي-بەرەكەتتىلىگى سونشا، ءتىپتى بىرنەشە رەتكى ماڭىزدى جينالىستارعا پرەزيدەنت ەلتسين ماس كۇيىندە كىرەتىن بولعان.

دەگەنمەن، كرەملدەگى لاۋازىمدىلاردىڭ ماقساتى سۇر كوستيۋمدەگى ءبىر ادامدى الىپ كەلىپ، ەلتسيننەن كەيىنگى جاڭا ءداۋىردى باستاۋ ەدى. ولار وسى ماقساتتا ۆلاديمير ءپۋتيندى دايىنداي باستاعان. پۋتين ءبىرىنشى رەت پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا دايىندالىپ جاتقاندا، اناتولي سوبچاك كالينينگرادتا 62 جاسىندا كوز جۇمعان. تەكسەرۋ قورىتىندىسىندا سوبچاك جۇرەگى ۇستاپ قازا تاپقان دەلىنگەن. بىراق ونىڭ ينفاركت بولعانى تۋرالى ەشقانداي مالىمەت بولماعان. سوبچاكتىڭ جۇبايى ليۋدميلا نارۋسوۆا سول كەزدە «كۇيەۋىمدى قاستاندىقپەن ءولتىردى» دەگەن پىكىردە بولعان. BBC ءجۋرناليسى جاقىندا ونىمەن جولىعىپ كۇيەۋىنىڭ ءولىمى تۋرالى سۇراعاندا ول كوپ ويلانىپ بارىپ: «بىلمەيمىن»، – دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن.  سوبچاكتىڭ ولىمىنە ءپۋتيننىڭ دە قاتىسى بار دەگەن پىكىرلەر شىققان، بىراق، بۇل سوزدەردى ليۋدميلا نارۋسوۆا جوققا شىعاردى.

اناتولي سوبچاكتى اقتىق ساپارعا شىعارۋ كەزىندە تۇسىرىلگەن ۆيدەولاردان ءپۋتيننىڭ قايعىلى بەينەسى بايقالادى. ونىڭ ءوزىنىڭ ەموتسياسىن تەجەي الماي، ليۋدميلا نارۋسوۆانى قۇشاقتاپ جىلاپ تۇرعانى بار. ال جايشىلىقتا، كوپشىلىك پىكىر ءپۋتيننىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگىنىڭ جوق ەكەنىن، جۇرت الدىندا ەموتسياعا بەرىلمەيتىنىن ايتادى.

پۋتين جىلاعان كۇن. فوتو: REUTERS/BBC.

ليۋدميلا نارۋسوۆا ءبىر سوزىندە: «پۋتين بيلىككە الىپ كەلگەن ادامدار بار»، – دەگەن. شىنىمەن دە پۋتين بيلىككە كەلگەندە كرەملگە بىرقاتار توپتى الا كىرگەن. قازىر دە جاعداي سولاي دەۋگە بولادى. كگب سوبچاكتىڭ ىقپالىنان قورقىپ، ونىڭ كوزىن جويدى ما دەگەن كۇمان بار. BBC ءجۋرناليسى ليۋدميلا نارۋسوۆادان كۇيەۋىنىڭ ءولىمى تۋرالى ديالوگ جاساعان. جۋرناليست:

–         سوبچاكتىڭ ءولىمى تۋرالى تەرگەۋ ماتەريالدارىن نەگە كوپشىلىككە جاريالاماي ءجۇرسىز؟ – دەپ سۇراعان. نارۋسوۆا حانىم بۇعان:

–         بۇل تۋرالى ءسوز ەتكىم كەلگەن جوق، – دەپ جاۋاپ قايتارادى. جۋرناليست ءسوزدى جالعاي تۇسكىسى كەلىپ:

–         بىراق، مەنىڭ بىلۋىمشە، ءسىزدىڭ قولىڭىزدا قانداي دا ءبىر كومپرومات بار سەكىلدى، – دەگەن.

–         ءيا، سولاي دەۋگە بولادى، – دەيدى نارۋسوۆا حانىم.

–         الدە قورقاسىز با؟ ءوزىڭىز جانە قىزىڭىزدان الاڭدايسىز با؟

ول كوپ ويلانىپ بارىپ:

–       بىلەسىز بە؟ بۇل مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرۋ وتە قورقىنىشتى. ايرىقشا وپپوزيتسيالىق ويدا بولساڭىز..... ءيا، مەن قورقام، – دەگەن نارۋسوۆا حانىم.

“The Qazaq Times”