بولاشاقتا قىسقى وليمپيادا ويىندارىن وتكىزۋ مۇمكىن بولماي قالادى

بىرنەشە ساعاتتان كەيىن وڭتۇستىك كورەيادا وتەتىن پيوڭچاڭ قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى باستالادى. ارينە الەمنىڭ ءار ەلى ۇكىلەگەن جۇيرىكتەرىن بايگەگە قوسقان بۇل سپورتتىق شاراعا كوز تىگەدى. بىراق، بولاشاقتا قىسقى وليمپيادا ويىندارىن وتكىزۋ جىلدان جىلعا قيىنداي ءتۇسىپ، سولتۇستىك جارتى شاردىڭ بىرنەشە ەلدەرىمەن عانا شەكتەلىپ قالۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار ايتىلۋدا.

الەمدىك ءىرى اقپارات كوزدەرى بۇل ماسەلەگە وراي قىسقى وليمپيادا ويىندارىن وتكىزۋدىڭ جىلدان جىلعا قيىنداي تۇسۋىنە 8 ءتۇرلى ۇلكەن سەبەپتى تالداپ كورسەتتى.

1. جەر شارىندا قار مەن مۇزدىڭ ازايۋى

اقش-تاعى NASA اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا 2017 جىلدىڭ قىسى، كەيبىر ەلدەردەگى بىرەر اپتالىق ايازدارعا قاراماستان 137 جىلدان بەرگى ەڭ جىلى قىس بولىپتى. عالىمداردىڭ ەسەبى بويىنشا يندۋستريالىق ءداۋىر باستالعاننان بەرى جەردىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى 1 گرادۋسقا كوتەرىلگەن. بۇل ءۇردىس ۇزاققا سوزىلعان تەندەنتسيا دەپ قارايدى عالىمدار.

الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەردەن عالامدىق جىلۋدىڭ سالدارىن انىق بايقاۋ قيىن بولماي قالدى. ايتالىق، الپ تاۋ سىلەمدەرىندەگى ورتاشا اۋانىڭ جىلىلىعى 2 گرادۋسقا جوعارلادى. ەۋروپانىڭ بىرلەسكەن زەرتتەۋ ورتالىقتارى 2099 جىلعا بارعاندا بۇل تاۋلارداعى قار-مۇزداردىڭ 30 پايىزى جوعالىپ كەتەدى دەپ وتىر.

كانادانىڭ ۆاتەرلوو ۋنيۆەرسيتەتى زەرتتەۋشىلەرى قىسقى وليمپيادا وتكىزۋ قۇقىعىن العان قالالارعا جاسالعان زەرتتەۋ ناتيجەسىن جاريالادى. ولاردىڭ بولجامىنا سەنەر بولساق، 2050 جىلعا جەتكەندە  21 وليمپيادالىق قالانىڭ 13-ءى عانا جارامدى بولسا، 2080 جىلعا بارعاندا 8 قالا عانا قىسقى وليمپيادا وتكىزۋگە تولىمدى بولىپ قالماق. بۇل بولجامداردان قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ ەڭ باستى شارتى قار-مۇزدىڭ تابيعي بايلىعى جىلدان جىلعا ازايىپ بارا جاتقانىن بىلە المىز.

دەگەنمەن، بۇل ءۇردىستىڭ وڭعا باسۋىنان دا ءۇمىت جوق ەمەس. عالىمداردىڭ پىكىرىنشە 2015 جىلى قابىلدانعان «پاريج كليمات كەلىسىمى» تولىقتاي جۇزەگە اسسا بۇل پروتسەسس توقتاپ، جەر كليماتى جاقسارۋى مۇمكىن دەپ قارايدى.

2. قار جانە تاۋ شاڭعى دەمالىس ورىندارىنىڭ سانى ازايدى

كليماتتىڭ وزگەرىسى قار شاڭعى الاڭدارىن، قىسقى دەمالىس ورىندارىنىڭ سانىن بارعان سايىن ازايتىپ كەلەدى. مىسالعا، قۇراما شتات جەرىندە 1950 جىلدان بەرى 600-گە جۋىق قار شاڭعى الاڭدارى، سىرعاناق، تاۋ شاڭعىسىنا ارنالعان ورىندار جابىلىپ قالعان.

وڭتۇستىك كورەيادا وتەتىن كەزەكتى وليمپيادا قار شاڭعى سپورتىنا جاسالعان اۋەلگى ورىن جارامسىز بولىپ، جارىس ۋاقىتى جاقىنداعاندا 100 شاقىرىم قاشىقتىقتان جاڭا الاڭ دايىنداۋعا تۋرا كەلدى. ال ەۋروپادا كۋرورتتاردىڭ 40 پايىزى جابىلىپ قالۋى مۇمكىن ەكەن.

3. قىسقى وليمپيادا وتكىزەتىن قالالار سانى جىلدان جىلعا قىسقارۋدا

2022 جىلى قىتايدىڭ ورتالىق قالاسى بەيجىڭ قىسقى وليمپيادانى وتكىزبەكشى. سونىمەن اتالعان قالا الەمدەگى قىسقى جانە جازعى وليمپيادانى بىردەي وتكىزە العان ەكى قالانىڭ ءبىرى رەتىندە تاريحتا قالماق. بەيجىڭ 2008 جىلعى جازعى وليمپيادانى وتكىزۋ قۇقىعىن الۋ ءۇشىن كوپ كۇش شىعارعان ەدى. ال، 2022 جىلعى قىسقى وليمپيادانى وتكىزۋ قۇقىعىن الۋ ونشا قيىنعا سوقپادى. سەبەبى، قىسقى وليمپيادانى وتكىزە الاتىن قالالار سانى تىم شەكتى. ونىڭ ۇستىنە بەيجىڭمەن باسەكەلەس قالالاردىڭ تۇرعىندارى مەملەكەت قاراجاتىنا اۋىر شىعىندار الىپ كەلەدى دەپ نارازىلىق شەرۋلەرگە شىقتى. سوڭىندا قىسقى وليمپيادا وتكىزۋگە ۇمىتكەر بەيجىڭ مەن الماتى عانا قالىپ، ءتورت قانا داۋىستىڭ باسىمدىعىمەن ميللياردتار استاناسىنا بۇيىرىپ كەتتى.

4. قىسقى وليمپيادا وتكىزۋ قۇنى بارعان سايىن قىمباتتادى

بارعان سايىن قىسقى وليمپياداعا بولىنەتىن قاراجات ارتا تۇسۋدە. مالىمەتتەرگە قاراعاندا پيوڭچاڭ وليمپياداسىنىڭ قۇنى 13 ملرد اقش دوللارىنا تەڭ بولماق. بۇل 2010 جىلعى ۆانكۋەردەگى وليمپيادادان ەكى ەسەگە كوپ. ەڭ كوپ قاراجات جۇمسالعان قىسقى وليمپيادا 2014 جىلعى سوچيدەگى وليمپيادا بولعان. وعان قوسا قىسقى وليمپيادا وتكىزگەن ەلگە تۇسەتىن پايدا ازايىپ كەلەدى.

5. قىسقى سپورتقا قىزىعۋشىلار ازايدى

حالىقارالىق قىسقى تۋريزم جونىندەگى بايانداماعا قاراعاندا، سوڭعى التى جىلدا قىسقى تۋريزمگە ارنالعان دەمالىس ورىندارىنا باراتىندار سانى 10 پايىزعا ازايعان. بۇل قىسقى تۋريزمى دامىعان اقش، كانادا، يتاليا، فرانتسيا، شۆەيتساريا جانە جاپونيا ەلدەرىنەن الىنعان دەرەك. ال وسى جىلداردا قىتايدا شاڭعىمەن سىرعاناۋعا قىزىعۋشىلار سانى ارتا تۇسكەنى تاعى بار. تاۋ شاڭعىسىن سۇيگىشتەر دەپ سانالاتىن اقش-تا بۇل سپورتپەن اينالىساتىندار جىلدان جىلعا ازايىپ كەلەدى.

6. جازعى-قىسقى وليمپيادا ويىندارى تەلە تاراتىلىمىنان  كىرىس بار ما؟

حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتى جازعى جانە قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ تەلە كورسەتىلىمىنە رۇقسات بەرۋشى ورىن. اتالعان كوميتەت ارقىلى وليمپيادا ويىندارىنىڭ تەلە كورسەتىلىمدەرىنىڭ كىرىسىن انىقتاۋعا بولادى.

ايتالىق، امەريكالىق NBC ارناسى توكيودا وتەتىن 2020 جىلعى وليمپيادا ويىندارىنىڭ تەلە كورسەتىلىم قۇقىعىن الۋ ءۇشىن 2011 جىلى كەلىسىم جاساسىپ، 3,4 ملرد اقش دوللارىن تولەگەن ەكەن. اتالعان ارنا 2010 جىلعى قىسقى وليمپيادانى تاراتۋ ءۇشىن تولەگەن قارجىسى (2 ملرد دوللار) مەن 2012 جىلعى لوندوندا وتكەن جازعى وليمپياداعا تولەگەن قاراجاتى بىردەي بولىپ شىققان. بىراق، ناتيجەسىندە قىسقى ويىنداردى تاراتۋدان 233 ملن دوللار زيان شەكسە، جازعى ويىنداردى كورسەتۋدەن 120 ملن دوللار پايدا تاۋىپتى.

7. قىسقى وليمپيادا ويىندارىن كورۋشىلەر سانى از

حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، ريودا وتكەن وليمپيادا ويىندارىن 3,5 ملرد ادام، ەڭ از دەگەنى ءبىر مينۋتتان كورگەن ەكەن. ال لوندون وليمپياداسىن 3,6 ملرد ادام كورگەن.

ال قىسقى وليمپيادا ويىندارىن كورۋشىلەردى ايتار بولساق: سوچي قىسقى وليمپياداسىن (2014) 2,1 ميلليارد ادام، ۆانكۋەردەگى وليمپيادانى 1,8 ملرد ادام تەلەديدار ارقىلى كورگەن.

8. قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ چەمپيوندارى تانىمال ەمەس

جازعى وليمپيادا ويىندارىنىڭ چەمپيوندارىنان كەم تەر توكپەيتىن قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ چەمپيوندارى الەمدە تانىمال ەمەس. ايتالىق، 8 التىن مەدالدى قامتىعان 13 مەدالدى ءبىر رەتكى وليمپيادا ويىنىندا قانجىعاسىنا بايلاعان ۋلە-ەينار بيورندالەندى كوپ ەشكىم تاني بەرمەيدى.

مىنە وسى مالىمەتتەردەن قاراعاندا قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ بولاشاعى بۇلدىر دەۋگە بولادى.

“The Qazaq Times”