فوتو: راديو وزودليك

وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ باسشىسى رۋستام ينوياتوۆتى قىزمەتىنەن الىپ تاستاپ، ءوزىنىڭ كەڭەسشىسى ەتىپ تاعايىندادى. بۇل وزبەكستاندا يسلام كارىموۆتان كەيىنگى «جارتى قۇداي» ينوياتوۆتىڭ ءداۋىرىنىڭ اياقتالعانىنىڭ بەلگىسى مە، جوق الدە وزبەك ساياسات ساحناسىنداعى ەكى الىپتىڭ ىمىراعا كەلۋى مە؟

قاڭتار ايىنىڭ 31-ءى كۇنى وزبەكستان ۇقك-ءنىڭ باسشىسى رۋستام ينوياتوۆ قىزمەتىنەن كەتىپ، ەل پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ كەڭەسشىسى بولدى. كوپتەگەن شەتەلدىك ساراپشىلار بۇعان «ميرزيەەۆ بيلىگىنىڭ جەڭىسى» دەگەن باعا بەردى. ولاردىڭ بۇلاي ويلاۋىنا نەگىز دە جوق ەمەس. سەبەبى رۋستام ينوياتوۆ وزبەكستاندا يسلام كارىموۆتەن كەيىن ءبىر قىزمەتتە ۇزاق جىلدار بويى جۇمىس ىستەگەن جالعىز ادام. ول 1995 جىلدان بەرى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىن «اشسا الاقىنىندا، جۇمىس جۇدىرىعىندا» ۇستادى. يسلام كارىموۆ قايتىس بولعاننان كەيىن وزبەكستاندىق ساياساتتانۋشىلار مەن جۋرناليستەر بيلىك باسىنا ءدال وسى رۋستام ينوياتوۆ كەلەدى دەپ بولجام جاسادى. بىراق شىن مانىندە ولاي بولماي شىقتى. ونىڭ ورنىنا سول كەزدەگى پرەمەر-مينيستر شاۆكات ميرزيەەۆ پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى.

يسلام كارىموۆتىڭ كەزىندە رۋستام ينوياتوۆ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىن «مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەت» دەڭگەيىنە جەتكىزدى. ۇقك-ءنىڭ قاتىسۋىنسىز ءبىر دە ءبىر ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسپايتىن بولدى. ول قارا نارىقتاعى ۆاليۋتا ايىرباستاۋ نۇكتەلەرىنەن باستاپ، ءىرىلى-ۇساقتى كاسىپكەرلەرگە دەيىن ءوز باقىلاۋىندا ۇستادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا يسلام كارىموۆتىڭ كەزىندە ينوياتوۆتىڭ رۇقساتىنسىز وزبەكستان اۋماعىنا شەتەلدىك كومپانيالاردى بىلاي قويعاندا «ىزىڭداعان شىبىننىڭ ءوزى كىرە المايتىن» جاعدايدا بولدى. بىراق ينوياتوۆتىڭ 21 جىلدىق «جارتى قۇداي» مەرزىمى 2016 جىلى بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ كەلۋىمەن اياقتالدى.

باستاپقىدا وزبەكستاندا بيلىك بەيبىت تۇردە، ەشقانداي تالاس-تارتىسسىز اۋىسقانداي بولىپ كورىنگەنمەن شىن مانىندە ولاي بولماي شىقتى. رۋستام ينوياتوۆ شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ جاساپ جاتقان رەفورمالارىنا ءتۇرلى سىلتاۋلار ايتىپ كەدەرگى جاسادى. ول ميرزيەەۆتىڭ بىرقاتار ەلدەرگە ۆيزاسىز رەجيم جاريالاۋىنا، ۆاليۋتا رەفورماسىنا قارسى شىقتى. وسىنداي تەكەتىرەستەردەن كەيىن ميرزيەەۆ بيلىگى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىن اشىق سىناي باستادى. 2017 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا شاۆكات ميرزيەەۆ «ۇقك-نى رەفورمالاۋ كەرەك» دەپ مالىمدەدى. شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ ويىنشا، ميرزيەەۆتىڭ بۇنداي باتىل قادامدار جاساۋىنا رەسەيلىك وليگارحتار الىشەر ۋسمانوۆ پەن ەسكەندىر ماحمۋدوۆتىڭ قاتىسى بار. ءدال وسى ەكى ازاماتتىڭ كومەگىمەن شاۆكات ميرزيەەۆ وزبەكستان بيزنەس الەمىن ينوياتوۆتىڭ ىقپالىنان بوساتىپ الماق. سەبەبى يسلام كارىموۆتىڭ كەزىندە الىشەر ۋسمانوۆ تا، ەسكەندىر ماحمۋدوۆ تا وزبەكستانعا ينۆەستيتسيا سالا الماعان. ءتىپتى كەرەك دەسەڭىزدەر ولاردى رۋستام ينوياتوۆتىڭ باسقارۋىنداعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ەل اۋماعىنا كىرگىزبەگەن. بۇدان بولەك ۋسمانوۆ تا، ماحمۋدوۆ تا ۇقك-عا  وزبەكستان بيزنەس الەمىنە كىرگەنى ءۇشىن اۋىزباستىرىق بەرگىسى كەلمەگەن. ال ولاردىڭ بۇل پوزيتسياسىمەن ۇزاق جىلدار بويى وزبەكستاننىڭ «جارتى قۇدايى» بولعان ينوياتوۆ كەلىسپەگەن. وسىدان كەيىن ميرزيەەۆ، ۋسمانوۆ جانە ماحمۋدوۆ ۇشتىگى مەن ينوياتوۆ اراسىندا تەكەتىرەس باستالادى. يسلام كارىموۆتىڭ ولىمىنەن كەيىن ءبىر جىلعا سوزىلعان الىپتار اراسىنداعى شايقاستىڭ كىمنىڭ پايداسىنا شەشىلگەنىن 31 قاڭتار كۇنى تاراعان اقپاراتتان كەيىن سەنىمدى تۇردە ايتا بەرسە بولادى. الايدا بۇل وزبەكستان «جارتى قۇدايلارىنىڭ» ءداۋىرى اياقتالدى دەگەن ءسوز ەمەس، ارينە. سەبەبى بيلىك ماڭايىنا جاڭا وليگارحتار توبى جينالىپ جاتىر. ال بۇل دەگەنىمىز - جاڭا كوز بوياۋشىلىقتار مەن ۇزاق مەرزىمدەگى ساياسي ويىنداردىڭ باسى.

“The Qazaq Times”