ترامپ العاشقى ۋادەسىن ورىندادى

دۇيسەنبى – دونالد ترامپتىڭ العاشقى تولىق كۇندىك جۇمىسىنىڭ رەسمي باستالعان كۇنى. اقۇيدەگى شەندىلەردىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، سول كۇنى ترامپ ءوز قىزمەتىن «ترانس-تىنىق مۇحيت سەرىكتەستىك كەلىسىمىنەن» (TPP) باس تارتۋدان باستاعان. بۇل تۋرالى “The New York Times” باسىلىمىندا حابارلانعان بولاتىن.

ەستەرىڭىزدە بولسا، ترامپ پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا "TPP كەلىسىمى امەريكالىق جۇمىسكەرلەر ءۇشىن وتە ءتيىمسىز" دەگەن بولاتىن. الايدا، ول تاققا وتىرا سالىسىمەن بىردەن مۇنداي شەشىمگە كەلەتىنىن ەشكىم دە ويلاماعان. اقش كونگرەسى بۇل شەشىمگە ءالى كەلىسىم بەرە قويعان جوق. ترامپ ۇكىمەتى ءبىر اۋىزدان TPP-دان باس تارتۋعا شەشىم قابىلداپتى. بۇل قادامى ونىڭ ۋادەسىن ورىنداۋعا اسا نيەتتى ەكەنىن انىق ءبىلدىرىپ تۇر. ونىڭ ەندى اقش باسەكەلەستەرىنە اگرەسسيۆتى مىنەز تانىتاتىندىعىن انىق اڭعاردىق.

قاربالاسقا تولى العاشقى جۇمىس كۇنىندەگى ترامپتىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى بۇيرىعى – فەدەرالدىق جالدامالى قىزمەتكەرلەردى ۋاقىتشا توقتاتۋ تۋرالى جارلىعى. بىراق، بۇندا اسكەري قىزمەتكەرلەر قامتىلماعان. شەتەلدەگى اكتيۆتەرىن جانداندىرۋ ءۇشىن، اقش-قا سالىق تولەۋشى جەكە تۇلعالاردىڭ قارجىلارىن ۇستاپ قالىپ، «ايەلدەردىڭ تۇسىك تاستاۋىنا» جۇمسايتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا  جاڭا شەكتەمە قويماق.  ادەتتە، امەريكاداعى ەكى پارتيانىڭ بەيبىت بيلىك الماسۋىنان كەيىن، مۇنداي شەكتەۋلەردى الۋ مەن جاساۋ داستۇرگە اينالعان. ايتالىق، رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسى پرەزيدەنت تاعايىنداۋىنان كەيىن، جاڭا شەكتەمەلەر جاساسا، دەموكراتتار ونى الىپ تاستاپ جاتادى.

شىنداپ كەلگەندە، ترامپتىڭ TPP-تان باس تارتۋى – ون شاقتى جىلدان بەرگى اقش ەكونوميكاسىنداعى ۇلكەن كەرى بۇرىلىس. وسى بىرنەشە جىلدا، ەكى پارتيا باسشىلارى ساۋدا كەدەرگىلەرىن ازايتۋ ءۇشىن، الەمدەگى كەڭەيتىلگەن ساۋدا وداقتارىمەن بايلانىس ورناتتى. پرەزيدەنتتىككە كانديدات كەزىندە وبامانى قامتىعان بارلىق پرەزيدەنت مۇنداي ساۋدا كەلىسىمدەرىن سىناپ-مىنەپ كەلدى. بىراق، اقۇيدىڭ ىشىنە كىرگەننەن كەيىن ونىڭ ءبارى ساۋدا كەلىسىمىن كوبەيتپەسە، ازايتقان ەمەس.

ال، ترامپ TPP-تان باس تارتۋ قۇجاتىنا قول قويعان كەزدە: «ءبىز بۇل تۋرالى كوپ اقىلداستىق» دەپ قانا ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا،  ساۋدا كەلىسىمدەرىنەن باس تارتۋ – امەريكالىق جۇمىسشىلار ءۇشىن ءتيىمدى.

كومەكشىلەرىنىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، ترامپتىڭ قازىر تەز ارادا «سولتۇستىك امەريكا ەركىن ساۋدا كەلىسىم» شارالارىن قابىلداۋعا مۇمكىندىگى بار. ول اقش-قا كورشىلەس كانادا مەن مەكسيكا باسشىلارىمەن كەلىسىم جاساۋدى جوسپارلاپ وتىر.  ساەسك بولسا 20 جىلدان بەرى قاراي اقش ساۋداسىنداعى ەڭ باستى تىرەك بولىپ كەلەدى. الايدا ول تۋرالى ادامداردىڭ پىكىرى ەكىگە جىكتەلىپ وتىر. ساراپشىلاردىڭ قاراۋىنشا، سولتۇستىك امەريكا ەركىن ساۋدا كەلىسىمى جۇمىسسىزدىق پەن جالاقىنىڭ قىسقارۋىنا اكەلىپ سوعادى.

وتكەن جۇمادا دونالد ترامپ پرەزيدەنت تاعايىنداۋ سالتاناتىندا «امەريكا ءبىرىنشى» ساياساتىن تاباندى جالعاستىرۋعا ۋادە ەتكەن. ول سوزىندە: « ءبىز ءوز ەلىمىزدىڭ شەكاراسىن قورعاۋىمىز، باسقا ەلدەردىڭ بۇزعىنشىلىعىنان ساقتانۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ زاتتارىمىزدى وندىرەتىن ەلدەر كومپانيالارىمىزدى ۇرلاپ، جۇمىس ورىندارىمىزعا نۇقسان كەلتىرۋدە. بۇلاردى قورعاۋ – گۇلدەنۋىمىزدىڭ ەڭ باستى شارتى»، – دەپ كورسەتكەن بولاتىن.

ترامپتىڭ TPP-دان شىعۋعا شەشىم جاساۋى، ءبىز قۇر ايعايعا ساناپ جۇرگەن، ونىڭ كوپ ۋادەلەرىنىڭ ىسكە اسۋ مۇمكىندىگىن جوعارىلاتتى. ەندىگى جەردە،  ازياعا مۇلدە توڭتەرىس قاراپ جاتىپ الماسا دا، ازيالىق ەلدەرمەن ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناستارىن شەكتەيتىنى بايقالدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ترامپ بۇل تەبىنمەن كەمىندە 3-4 جىل تەجەۋ شاراسىن جالعاستىرادى. الايدا، ودان كەيىن اقش ەكونوميكاسىنىڭ پوتەنتسيالى تىڭ قۋات كوزىن قاجەت ەتەدى.

"The Qazaq Times"