اقش-تىڭ قارۋ-جاراق ساۋداسى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى

ترامپ ۇكىمەتى تەك قازان ايىندا عانا قۇراما شتاتتىڭ جىلدىق قارۋ-جاراق ساتۋ مولشەرىنە شەكتەۋ قويۋعا دايىندالدى. وسىدان بۇرىن وباما ۇكىمەتى ەلدىڭ قارۋ-جاراق ەكسپورت مولشەرىن شەكتەپ كەلگەن. ترامپ ۇكىمەتى  ساۋد ارابياسىمەن سۋپەر-قارۋ ساۋداسىنا قول قويعاندىقتان 2018 جىلى اقش-تىڭ قارۋ ساۋداسى ارتا تۇسەدى دەپ كۇتىلۋدە. سول ەلدەگى اناليتيكالىق ورتالىق بۇل تۋرالى الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋدە. ولار بۇل قادامدار الەمدەگى قاقتىعىستاردى كۇشەيتەدى ءتىپتى قارۋ-جاراق باسەكەسىن قىزدىرا تۇسەدى دەپ سانايدى. بۇل تۋرالى «شينحۋا» اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ رەسمي سايتى حابارلادى.

اقش جەرگىلىكتى ۋاقىتىمەن 29 قاراشا كۇنى ەلدىڭ 2017 جىلداعى قارۋ-جاراق ساتۋ كورسەتكىشى جاريالاندى. پەنتاگوننىڭ مالىمەتىندە اقش-تىڭ قازان ايىنا دەيىن ساۋدالاعان قارۋ-جاراعىنىڭ جالپى قۇنى 42 ملرد دوللارعا جەتكەن. بۇل 2016 جىلعى مولشەردەن 20 پايىزعا كوپ.

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ حابارىنا قاراعاندا، اقش-تىڭ 2017 جىلى ەڭ كوپ قارۋ-جاراق ساۋداسىن جاساسقان ءوڭىرى ورتالىق ازيا (ورتا جانە تاياۋ شىعىستى قامتىعان), بۇل ايماققا  22 ملرد اقش دوللارى كولەمىندە قارۋ ساتقان. ودان كەيىنگى ورىندا رەتىمەن ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعى – $ 7,96 ملرد، ەۋروپاعا $ 7,3 ملرد، باتىس جارتى شاردا $ 641,6 ملن دوللار جانە افريكادا $ 248,6 ملن.

اقش قورعانىس دەپارتامەنتىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك اگەنتتىگى بەرگەن مالىمەتتە: «بۇل ساندار امەريكاندىق ونىمدەر مەن قىزمەتتەر ءۇشىن، اسىرەسە، اسكەري ارەناداعى الەم ەلدەرىنىڭ ۇلكەن سۇرانىسىن كورسەتەدى»، – دەلىنگەن. اتالعان اگەنتتىكتىڭ مالىمدەمەشىسى سوزىندە: «قارۋ-جاراق ساتۋدىڭ بۇل ءۇردىسى تاڭعالارلىق ەمەس. كەرىسىنشە بۇل قۇراما شتاتتار جاھاندىق قاۋىپسىزدىك قورعانىس جۇيەسىنىڭ قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولىن كورسەتەدى.  قۇراما شتاتتار سەرىكتەستەرىنە ەڭ ءتيىمدى قورعانىس جۇيەسىن، سونىمەن قاتار وقىتۋ، تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ جانە جوندەۋ سەكىلدى بىرقاتار «جان-جاقتى» قىزمەتتەردى ۇسىنادى»، – دەگەن.

پەنتاگوننىڭ پىكىرىنە كەلەر بولساق، اقش وداقتاستارىنا اسكەري قورعانىس قۇرالدارىن ساتۋ جانە سوعان قاتىستى قىزمەت كورسەتۋ ارقىلى سىرتقى ساياسات پەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ماقساتتارىن ىسكە اسىردى ءارى نىعايتتى دەپ قارايدى.

وتكەن بىرنەشە جىلدا، الەمدىك گەوساياسي وقيعالاردىڭ بارعان سايىن شيەلەنىسە تۇسكەنىن بايقايمىز. بۇل اۋمالى-توكپەلى جاعدايلار اقش-تىڭ قارۋ-جاراق بيزنەسىن وركەندەتتى. وسىدان بۇرىن شۆەتسيانىڭ ستوكگولمدەگى حالىقارالىق بەيبىتشىلىك ينستيتۋتى (SIPRI) تاراتقان مالىمدەمەدە: «سوڭعى بەس جىلدا اقش كەم دەگەندە 96 مەملەكەتكە كەڭ كولەمدە اسكەري تەحنيكا ساۋدالادى نەمەسە سىيعا تارتتى. سونىمەن بىرگە، قارۋ ساۋداسىنىڭ جىلدىق كورسەتكىشى بىرنەشە جىل قاتارىنان ارتا ءتۇستى»، – دەگەن مالىمەت ايتىلعان.

الەمدىك باق-تىڭ كورسەتۋىنشە، 2015 جىلى اقش قارۋ ساۋداسىنىڭ كولەمى جالپى الەمدەگى قارۋ-جاراق ساۋداسىنىڭ تەڭ جارىمىنان اسىپ تۇسكەن. ال، 2016 جىلى اقش قارۋ-جاراق ساۋداسى 33,6 ملرد اقش دوللارىن قۇراعان.

“The Qazaq Times”