2018 جىلى قارۋ-جاراق ساۋداسى 4,2 پايىزعا كوبەيدى. فوتو: Council of the Americas .

دۇيسەنبىدە، 9 جەلتوقسان، ستوكگولم حالىقارالىق بەيبىتشىلىكتى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ (SIPRI) 2018 جىلعى الەمدەگى قارۋ-جاراق ساۋداسىنا ارناعان ەسەبىن جاريا ەتتى. جاريا بولعان ەسەپكە قاراعاندا الەمدەگى قارۋ جاراق ساۋداسىنىڭ كولەمى بارعان سايىن ارتىپ كەلەدى. اسكەري قارۋ-جاراق ءوندىرۋشى ەڭ ءىرى 100 كومپانيانىڭ جالپى ساتىلىمى 420 ملرد اقش دوللارىن قۇراعان.

جىل سايىن قارۋ-جاراق ساتۋ بويىنشا الدا تۇرعان 100 كومپانيا اراسىندا امەريكالىق كومپانيالار كوبىرەك جانە الدىنعى بەستىكتى دە امەريكالىقتاردىڭ ەنشىسىندى. 2018 جىلعى الدىنعى امەريكالقى . سايىنعى قارۋ-جاراق ساتىلىمى بويىنشا رەيتينگتە. بۇل تىزىمدە امەريكانلىق 5 كومپانيانىڭ جىلدىق ساتىلىمى 148 ميلليارد اقش دوللارىن قۇراپ، 100- كومپانيا ساتىلىمىنىڭ 35 پايىزىن يەلەگەن. ال، 100 كومپانيا قاتارىنداعى امەريكالىق كومپانيالاردىڭ جالپى تابىسى 246 ميلليارد دوللار بولىپ، الدىنعى 100 كومپانيا ىشىندە 59 پايىز تابىستى ەنشىلەگەن. بۇل قارۋ-جاراق ساۋداسىندا اقش-تىڭ كوشباسشى ەكەنىن كورسەتتى.

لوكحيد مارين (Lockheed Marin) كومپانياسى بۇل تىزىمدە ليدەر بولىپ تۇر. ونىڭ 2018 جىلى جالپى ساتىلىمى 47,26 ميلليارد دوللار بولعان، بۇل ەڭ ۇزدىك 100 كومپانيانىڭ ساتىلىمىنىڭ 11 پايىزىن ۇستايدى. قارۋ-جاراق سالاسىنداعى العاشقى بەس كومپانيا – Boeing, Northrop Grumman, Raytheon جانە General Dynamics قاتارلىلار.

بۇل ەسەپ اراقىلى اقش قارۋ-جاراق كومپانيالارىنىڭ ينتەگراتسياسى دا انىق بايقالادى. ايتالىق، SIPRI-ءدىڭ قارۋ-جاراق جانە اسكەري شىعىندار باعدارلامالارىنىڭ ديرەكتورى اۋد فليۋرانتتىڭ (Aude Fleurant) مالىمدەمەسىندە: «اقش اسكەري كومپانيالارى 2017 جىلى پرەزيدەنت ترامپ جاريالاعان قارۋدى مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ جاڭا جوسپارىنا دايىندالۋدا. ايتالىق، امەريكالىق ءىرى قارۋ-جاراق كومپانيالارى جاڭا ۇلگىدەگى قارۋ-جاراق ءوندىرۋ ءۇشىن بىرىگۋدە. بۇل بىرىگۋ ارەكەتتەرى ولارعا اقش ۇكىمەتىنىڭ كەلىسىم-شارتتارىن جەڭىپ الۋ ءۇشىن ءتيىمدى بولماق»، – دەگەن.

سونداي-اق، قارۋ-جاراق ساۋداسىنا قاتىستى ەسەپتە مىناداي قىزىقتى دەرەكتەردە بار. ايتالىق، رەسەيدىڭ اسكەري كومپانيالارىندا كەرى ءۇردىس كورىنەدى. الەم الدىنداعى 100 كومپانيا ىشىندە رەسەيلىك 10 كومپانيا كىرەدى، بىراق ولاردىڭ جالپى ساتىلىمى 36,2 ملرد دوللار بولعان بۇل 2017 جىلعى تابىسىنان 0,4 پايىزعا تومەن. ولاردىڭ ىشىندە Almaz-Antey 9,6 ميلليارد دوللارلىق تابىسپەن جالپى تىزىمدە 9-شى ورىندا تۇر. 6-شى ورىندا اعىلشىننىڭ Aerospace Systems (BAE Systems) كومپانياسى 21,2 ملرد دوللار تابىسپەن تۇر.

تىزىمدە بىردە-ءبىر قىتاي كومپانياسى جوق. سەبەبى، قىتايدىڭ قارۋ-جاراق كومپانيالارىنىڭ ساۋداسى تۋرالى انىق دەرەك جوق.

بۇدان تىس ەسەپتە كورسەتىلۋىنشە وق-ءدارى ءوندىرۋشى كومپانيالاردىڭ تابىسى 2002 جىلمەن سالىستىرعاندا 47 پايىزعا دەيىن وسكەن.

ءبىز بەيبىت الەم دەپ سانايتىن الەمدە سۋىق قارۋدىڭ ساۋداسى جىل سايىن ارتىپ كەلە جاتىر. اسكەري تەحنيكالار مەن قارۋ-جاراقتار ساۋداسىنىڭ بۇل ءۇردىسى الەمنىڭ جاپپاي اسكەريلەنۋىنە (ميليتاريزاتسيا) ىقپال ەتىپ وتىر. جاھانداعى بۇل ءۇردىس تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ دە نازارىندا بولعانى دۇرىس.

“The Qazaq Times”