وسى اپتانىڭ ەڭ نەگىزگى حالىقارالىق جاڭالىقتارى

وسى اپتانىڭ ەڭ باستى حالىقارالىق جاڭالىقتارى، اقش پەن كۋبا اراسىنداعى جاڭا ديپلوماتيالىق داعدارىستىڭ قالىپتاسۋىمەن باستالدى. وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا، 17 قىركۇيەك كۇنى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى رەكس تيللەرسون كۋبادا تۇراتىن اقش باس ەلشىلىگىنىڭ شابۋىلعا ۇشىراعانى سەبەپتى، ۋاشينگتون تارابى كۋباداعى اقش ەلشىلىگىن جاۋىپ تاستاۋى مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەگەن بولاتىن. ايتا كەتەيىك، وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا كۋباداعى اقش ەلشىلىگى شابۋىلعا ۇشىراپ، كەم دەگەندە 21 ادامنىڭ جاراقات العانى تۋرالى حابارلانعان. اقش جاق كۋبادا تۋراتىن كانادالىق ديپلوماتتاردىڭ دا شابۋىلعا ۇشىراعانىن العا تارتتى.

اقش-تىڭ اسكەري ۇشاقتارى كورەي تۇبەگى كەڭىستىگىندە ۇشتى.

اقش سولتۇستىك كورەيانىڭ سوڭعى زىمىران سىناعىنا جاۋاپ رەتىندە، وڭتۇستىك كورەيا جانە جاپونيامەن بىرلەسكەن، اسكەري اۋە كۇشتەرىنىڭ جاتتىعۋىن وتكىزدى. وعان اقش ءوزىنىڭ وزىق اۋە كەمەلەرىن – ەكى B-1B جاۋىنگەرلىك ۇشاعى مەن ەكى   F-35 جويعىش ۇشاقتارىن قاتىستىردى. بۇل رەتكى جاتتىعۋدىڭ باستى ەرەكشەلىگى – اۋە كۇشتەرى اۋە شابۋىلدارىنان قورعانۋعا ەمەس، كەرىسىنشە زىمىران نىساندارىن جويىپ جىبەرۋگە جاتتىعۋ بولدى.

يران اقش-تى 2015 جىلعى يادرولىق كەلىسىمىن بۇزدى دەپ ايىپتادى.

ەۋروپادا وتكەن اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق فورۋمىندا يراننىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سالەحي «اقش 2015 جىلى جاساسقان يادرولىق كەلىسىمدى بۇزدى» دەپ ايىپتادى. اقش پرەزيدەنتى ترامپ يراننىڭ اتالعان كەلىسىمدى تولىقتاي ورىنداعانىنان سەنىمسىز ەكەنىن ايتىپ، الەمدىك قاۋىمداستىقتان يرانعا جاسالاتىن سانكتسيالاردى قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسقان. الايدا، يران جاق وزدەرىنىڭ كەلىسىمدى تولىعىمەن اقتاپ شىققانىن، كەرىسىنشە بۇل تالاپتارىمەن اقش ۇكىمەتىنىڭ كەلىسىمدى بۇزىپ وتىرعانىن ايىپتادى. يران ۆيتسە-پرەزيدەنتىنىڭ بۇل ايىپتاۋى، بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا الەم باسشىلارىنىڭ باس قوسۋىنا ءبىر كۇن بۇرىن جاريالانعاندىقتان، الەم ەلدەرى ەكى ەل اراسىنداعى شيەلەنىستىڭ قايتا ورشۋىنەن الاڭداعان ەدى.

اقش پرەزيدەنتى بۇۇ ماجىلىسىندە سويلەگەن ءسوزى الەم باسشىلارىن الاڭداتتى

ترامپ بۇۇ ماجىلىسىندە ءسوز سويلەپ، سولتۇستىك كورەيا، يران قاتارلى ەلدەردى قاتاڭ ايىپتادى. ول سوزىندە سولتۇستىك كورەيانىڭ الەمگە يادرولىق قاۋىپ توندىرگەنىن ايتىپ، ەگەر اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىنا قاتەر توندىرسە، اقش سولتۇستىك كورەيانى تولىعىمەن جويىپ جىبەرەتىنىن ايتتى. ترامپ سوزىنەن كەيىن وزگە ەلدەر باسشىلارى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق ماسەلەسىنەن الاڭداپ وتىرعاندارىن جەتكىزدى. ترامپ ءسوزىن ءبىر ەل قولداسا ەكىنشى ول قارسى پىكىر جولدادى.

رەسەي مەن قىتاي العاش رەت اسكەري وداقتاستىققا قادام قويدى.

رەسەي مەن قىتايدىڭ اۋە جانە تەڭىز كۇشتەرى تىنىق مۇحيتتا بىرلەسكەن اسكەري وقۋ جاتتىعۋىن وتكىزدى. وسىعان دەيىن ەكى ەلدىڭ بىرلەسكەن جاتتىعۋلارىنىڭ اراسىندا بۇل ەڭ كولەمدىسى بولىپ سانالادى. بۇل سولتۇستىك-شىعىس ازيا داعدارىسىندا ەكى ەلدىڭ ورتاق قادامىن ايگىلەدى. ءوڭىر قايشىلىعىنداعى وزگە تاراپتار ەكى ەلدىڭ بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋىن رەسەي-قىتاي اراسىنداعى اسكەري وداقتىڭ قالىپتاسۋىنىڭ باستاماسى دەپ باعالادى.

اقش قورعانىس بيۋدجەتىن تاعى ارتتىردى

اقش سەناتى سول ەلدىڭ قورعانىسقا بولەتىن قاراجاتىن ارتتىرۋ ءىسىن ماقۇلداپ بەكىتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە پەنتاگوننىڭ مەملەكەت بيۋدجەتىنەن الاتىن قارجىسى 640 ملرد اقش دوللارىنان 690 ملرد دوللارعا دەيىن كوبەيدى. قۇراما شتاتتىڭ قورعانىسقا بولگەن قارجىسى وزگە ەلدەردى الاڭداتتى. ايتا كەتەيىك، بۇل ەلدىڭ قورعانىس بيۋدجەتى وزىنەن كەيىنگى سەگىز ەلدىڭ قورعانىس قاراجاتىنان دا اسىپ تۇسەدى. 700 ملرد دوللارعا جۋىق قاراجاتتىڭ ىشىندە اقش-تىڭ ءسۇريا، اۋعانستان جانە يراكتاعى قارۋلى كۇشتەرىنە بەرەتىن اقشاسى 6 ملرد دوللار دەپ كورسەتىلگەن.

كۇردتەر يراك ۇكىمەتىنىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان رەفەرەندۋم وتكىزبەك، الايدا باعدات بيلىگى جەتەرلىك قارسى تۇرمادى.

وتكەن اپتا سوڭىندا يراك كۇردتەرىنىڭ تاۋەلسىزدىك رەفەرەندۋمى يراكتىڭ ەڭ جوعارى سوتى جاعىنان زاڭسىز دەپ تابىلىپ، توقتاتۋعا بۇيرىق بەرگەن. الايدا، كۇرد اۆتونومياسى باعدات بيلىگىنە قاراماستان رەفەرەندۋمدى جالعاستىراتىنىن ءبىلدىردى. يراكتاعى كۇردتەردىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىنا كورشىلەس تۇركيا، يران جانە ەۋروپا وداعى مەن اقش-تا قارسىلىق بىلدىرگەن ەدى. دەگەنمەن، بارلىق تاراپتىڭ قارسىلىعى جەتەرلىك دارەجەدە بولعان جوق. يراك ۇكىمەتىنىڭ سالعىرتتىق تانىتۋىنىنڭ سەبەبى رەتىندە شەتەل ساراپشىلار: يراك ۇكىمەتى كۇردتەردىڭ ءتۇبى تاۋەلسىزدىك الاتىنىن بىلەدى، سوندىقتان ولاردىڭ رەفەرەندۋمىنا قاتتى قارسىلىق ءبىلدىرىپ، كۇشتى دايىندىقتان وتكەن كۇرد ارمياسىنىڭ قوزعاعىسى كەلمەيدى دەدى.

اقش پەن يران داۋىندا ەو يراندى جاقتادى

اقش ۇكىمەتىنىڭ يران 2015 جىلعى كەلىسىمدى تولىق ورىندامادى دەگەن ۋاجىنە، ەۋروپالىق وداق قيسىنسىز ەكەنىن ايتىپ قارسى پىكىر ءبىلدىردى. ەۋروپا وداعى كەلىسىمنىڭ يران جاعىنان تولىقتاي جۇزەگە اسقانىن راستادى. كەلىسىمنىڭ ورىندالۋىنا جاۋاپتى بىرلەسكەن كوميتەت تە يران جاعىنا شىعىپ وتىر.

كيم جوڭ ۋن ترامپقا جاۋاپ قايتاردى

سولتۇستىك كورەيانىڭ ەڭ جوعارى باسشىسى كيم جوڭ ۋن سول ەلدىڭ ورتالىق اقپارات اگەنتتىگى ارقىلى ترامپتىڭ سەيسەنبى كۇنى بۇۇ ماجىلىسىندەگى سوزىنە جاۋاپ بەردى. ول سوزىندە: «ونىڭ ءسوزى وتپەن ويناعاندىق، ترامپ پرەزيدەنت بولۋعا جارامايدى» دەدى. سونىمەن بىرگە ول اقش-قا جاۋاپ رەتىندە ەڭ قاتاڭ شارا قولدانعالى وتىرعانىن دا ەسكەرتتى. ەكى ەلدىڭ باسشىلارى ءبىر-ءبىرىن اۋىر سوزدەرمەن سىباپ الدى.

“The Qazaq Times”