قىتاي باسشىسى قر پرەزيدەنتىنە جول بەرۋدە. فوتو: ازاتتىق راديوسى.

استانادا وتكەن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋ وتىرىسىندا، شىۇ العاش رەت كەڭەيىپ، قۇرامىنا ءۇندىستان مەن پاكستاندى قوسىپ الدى. اتالعان ەكى ەلدىڭ شىۇ-عا مۇشە بولۋىن ۇيىمنىڭ جاڭا تاريحىن باستادى دەۋگە بولادى. ەلباسىنىڭ باسشىلار كەزدەسۋىندە سويلەگەن سوزىندە دە جاھاندىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن دە شىۇ-نىڭ ىقپالى ارتىپ وتىرعانىن باسا ايتىپ ءوتتى. سەبەبى، ءۇندىستان مەن پاكستاننىڭ قوسىلۋىمەن ۇيىمدا 4 ءىرى يادرولىق دەرجاۆا بار بولىپ وتىر. سونىمەن بىرگە ۇيىم قىتاي، رەسەي جانە ورتا ازيا ەلدەرىن قامتىعان الەم حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن قامتىپ وتىر.

الداعى ۋاقىتتا يران دا شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە بولۋعا ۇمتىلىس تانىتىپ وتىر. سانكتسيالار الىنىپ تاستالعاننان كەيىن، يراننىڭ مۇشە بولۋىن ۇيىمعا مۇشە بىرنەشە ەل قولداپ وتىر. ال، رەسەي بولسا باستان اياق يرانعا جوعارى قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. سوڭعى جىلداردا ۇيىمداعى كوزقاراستاردىڭ ۇقساماستىعى كورىنىپ كەلەدى. دەگەنمەن الىدە ۇيىمدا بىردەيلىلىككە ۇمتىلۋ باسىمىراق.

ۇيىمنىڭ باستى ماقساتى كەيبىر كومەسكى قاتەرلەر مەن قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنەن باستاپ، ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق، مادەني ىقپالداستىق سەكىلدى فۋنكتسيالاردى قامتيدى. نەگىزگى ماقساتتار بولسا – تەرروريزم، ەكسترەميزم جانە سەپاراتيزمگە بىرلەسە قارسى تۇرۋ.

قىتايدىڭ شىۇ-نى كەڭەيتۋدەگى باستى ماقساتى:

قىتاي جونىنەن العاندا شىۇ ءوزىنىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىنىڭ دامىتۋداعى ينتەگراتسيا قۇرىلىمىمەن بىردەي. بۇل باعدارلامادان قاراعاندا قىتاي ءوزىنىڭ شانحايدان باستالعان ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ەۋرازيالىق ايماقتارعا دەيىن جالعاستىرۋىنىڭ باستى قۇرالى ەتكەلى وتىر. ال، ءۇندىستان مەن پاكىستاننىڭ ۇيىمعا مۇشە بولۋىن قولداۋ ماقساتى «ءبىر بەلدەۋ ءبىر جول» باعدارلاماسىنىڭ وڭتۇستىك جەلىسىندە وسى ەكى ەلدىڭ قولداۋىن جانە ۇيىم ارقىلى ءوز ىقپالىنىڭ ارتۋىن كوزدەدى دەۋگە تولىقتاي نەگىزىمىز بار.

رەسەيدىڭ  شىۇ-نى كەڭەيتۋدەگى باستى ماقساتى:

رەسەي شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىن كەڭەيتۋ ارقىلى، باتىسقا كوبىرەك قارسى تۇرىپ، ودان تىس ەلدەردە دە ىقپالىن ارتتىرۋدى كوزدەدى. سونىمەن بىرگە ۇيىمنىڭ ءوز ىشىندە قىتايدىڭ ىقپالىنىڭ ارتىپ كەتپەسى ءۇشىن، يران مەن الىستاعى ءۇندىستاندى قولداپ وتىر. رەسەي باسشىسى پۋتين سوزىندە: «ءبىزدىڭ وڭىردە پروتسەستەر جانە تۇتاستاي العاندا، حالىقارالىق ارەنادا پروتسەستەر بەلسەندى اسەر ەتۋىمىزگە قوسىمشا مۇمكىندىكتەر بەرەدى»، – دەدى.

دەسە دە، دەربەس ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، شىۇ-نىڭ كەڭەيۋى ۇيىم ىشىندە قىتايدىڭ ىقپالىنىڭ ارتۋىن كەلتىرىپ شىعارۋى مۇمكىن ەكەن. سونىمەن قوسا، ۇيىمداعى ماقساتتاردىڭ ءار باسقا بولۋى ۇيىمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن تومەندەتەدى دەگەن كوزقاراستار دا بار.

“The Qazaq Times”