Putinniñ Süriyadan äskerlerin şığaruınıñ sırı: AQŞ pen Reseydiñ oyınında kim wttı?

Resey prezidenti Vladimir Putin 11 jeltoqsan Süriyada jasağan mälimdemesinde, Süriyadağı Resey armiyasın elden şeginip şığuğa bwyrıq bergenin ayttı. Bwl aldağı Süriya jağdayınıñ qım-quıt evolyuciyasında jäne aumalı-tökpeli Orta-Şığıs mäselesinde AQŞ-qa ıñğaysız jağdayda qol bwlğap kete barğanmen birdey boldı. Älem elderindegi ıqpaldı basılımdar Putinniñ bwl qadamın san-saqqa jügirtip, taldauda.

Putinniñ Süriya saparı elde qarulı qaqtığıstar bastalğannan beri  alğaş ret jasalıp otır. Onıñ wşağı Süriyanıñ Lattakiya aymağındağı Hemaymim äue bazasına kelip qonğan. Äue bazasında Putindi Süriya basşısı Başar Asad, Resey Qorğanıs ministri Sergey Şoygu jäne Reseydiñ Süriyadağı qarulı küşteriniñ bas komandiri Sergey Surovikin kütip alğan. Ol Resey äskerlerine «Dostar, otanımız sizderdi kütip otır. Sizder jeñispen otanğa qaytıñızdar», – degen. Süriya saparınan keyin Putin Mısır men Türkiyağa attanğan.

Putin Süriyada. foto: en.rfi.fr.

Resey men AQŞ Süriya ğana emes Orta Şığısqa äskerlerin kirgizgen eki iri el. Süriya jerinde Resey Başar Asad küşterine qoldau körsetse, AQŞ eldegi terrorlıq toptarğa qarsı küresti jäne oppoziciyalıq küşterge qoldau bildirdi. Al, eldegi qarulı qaqtığıstar toqtap, endi alda wzaq ta japalı beybit Süriya qwru procesi bastalğan twsta Resey armiyasınıñ öñirden şığarıp, AQŞ-tı qaldıruında köptegen maqsatınıñ bar ekeni anıq.

Putinniñ bwl qadamın mına birneşe jaqtan qarastıruğa boladı. Eñ aldımen Reseydiñ memleket quatı jağınan taldap körelik. Şet elderde äsker wstau Reseyge ğana emes barlıq el üşin de ülken şığın. AQŞ pen Reseydiñ äskeri byudjetinde jer men köktey parıq bar. Soñğı jıldarı Resey äskeri byudjetin jıl sayın arttırıp kele jatqanımen, AQŞ-tıñ äskerlerine böletin qarajatımen jarısa almaydı. Süriyada wzaq mezgil äsker wstau, äskeri operaciyalardı jürgizu – mwnıñ bäri Batıs elderiniñ sankciyalarına şırmalğan Resey üşin oñayğa tüse qoymaydı. Memleketti şığınğa batırmağan künde de wzaq merzimdik strategiyalıq josparlarına oralğı bolatını anıq.

Ekinşiden, Süriyadağı «Islam memleketi» wyımı tolıqtay talqandaldı degen mälimetti taratqan Resey üşin, endigi jerde, Başar Asad biligin qoldap, oppoziciyalıq küşterge soqqı jasauğa tolımdı sıltau tabıla qoymaydı.

Üşinşi jağı – 2018 jılğı Reseydiñ prezident saylauı.  Bir apta bwrın Putin öziniñ aldağı jılı bolatın prezident saylauına qatısatının jariyalağan. BBC-diñ sarapşılarınıñ pikirine jüginer bolsaq, Putin saylau aldında «Beybitşilikti ornatuşı imidjdi taldap almaq». Osıdan bwrın da Reseydiñ 2018 jılğı prezident saylauına deyin Süriyadağı äskeri äreketterin tolıqtay jinastırıp äketui mümkin degen boljamdar aytılğan.

Törtinşi, osıdan 5 kün bwrın AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Ierusalimdi Izrail' astanası dep moyındağanın jariya etti. Bwğan halıqaralıq qauımdastıq, äsirese Orta Şığıstağı köptegen mwsılman elderi qarsı twrdı. Al, Putinniñ Resey armiyasın Süriyadan şığarıp äketui Orta Şığıs elderi arasında Reseydiñ oñdı ıqpalın qalıptastırmaq. Bwl Putinniñ özin Tramptıñ qadamına qarama-qarsı qoyğanı.

Besinşiden, Süriyanıñ jäne Orta Şığıstıñ aldağı uaqıttağı aumalı-tökpeli jağdayınıñ jauapkerşiliginen jaltaru. YAğni, Süriyanı tüsiniksiz küyde AQŞ-qa tastap berip, osığan deyin sol elde belsendi äskeri operaciyalar jürgizgen äskeri küşterin elden alıp ketu. Al, osıdan keyin özge sırtqı küşterdiñ qısımı nemese Süriyanıñ işki tartısı küşeyse, ne bolmasa «Islam memleketi» wyımı Süriyada qayta payda bolıp jatsa, onda qoğamdıq pikirler men qısım AQŞ-qa audarılmaq.

Osıdan bwrın Resey jäne özgede terrorizmge ortaq küresken elder Süriya men Irak jerinde özderin «Islam memleketi» atağan terrorlıq toppen küresiniñ jeñisin jarısa jariyaladı:

6 jeltoqsanda Putin Evfrat özeniniñ eki jağalauında «Islam memleketi» wyımınıñ tolıqtay tazartılğanın resmi mälimdedi. Al, 7 jeltoqsanda Resey Qorğanıs ministrligi Süriyadağı barlıq qalalar men eldi mekenderdiñ terroristik wyımdardıñ qolınan bosatılğanın mälimdep, Reseydiñ sol eldegi terrorizmge qarsı missiyası ayaqtaldı dep jariyaladı.

21 qaraşa küni Iran prezidenti Hasan Ruzani «Islam memleketi» wyımına qarsı küres tolıq jeñiske jetti dedi.

9 jeltoqsan küni Iraktıñ prem'er-ministri Abbadi «Irak ükimet küşteri eldegi «IM» küşterine qarsı küreste tarihi jeñiske qol jetkizdi», – dep mälimdedi.

Bwl mälimdemeler Putinniñ äskeri küşterdi Süriyadan alıp ketuine jol aştı. Resey jöninen alıp aytqanda Süriyadan äskeri küşterin alıp ketudiñ türli joldarı bar. Aytalıq, belgili bir merzim işinde eldegi äskerlerin birtindep alıp şığu nemese tez arada birjola tayıp twru. Ne bolmasa äskerlerdi bölip-bölip şığaru. Resey ötken jıldıñ naurız ayında Süriyadağı keybir äskeri bölimderin şığaratını turalı jariyalağan. Biraq wzaq uaqıt Hemaymim äue bazası men Tartus teñiz bazasın saqtap twrdı. Bwl Reseydiñ äskerlerin şığarıp äketudi wzaq uaqıttan beri josparlağanın, biraq bir uaqıtta barlıq armiyanı şığarıp ketpeytinin tüsindiredi.

Joğarıdağı qadamdardıñ seriyası Reseyge «Terrorizmge qarsı küres» tuınıñ astında, AQŞ pen Orta Şığısta äskeri jauaptasu mümkindigin berdi. Eger osı kezde AQŞ ta äskerin şığarudı jariyalaytın bolsa, bwl AQŞ-tıñ Orta Şığıstağı äskeri äreketterinde Resey aldındağı kemşiligi retinde qaraladı. Al, AQŞ äskerlerin şığarıp äketpeytin bolsa bwl da Qwrama Ştat üşin tiimsiz. Batıs pen Orta Şığıs elderi arasında AQŞ belsendi äskeri aralasuşı el sanalıp şığa bermek. Qay jağınan alıp qarasa da Resey şah-mat oyınında bir jüristi artıq jürdi.

Süriyadağı Resey qarulı küşteri. Foto: Haaretz.

AQŞ-tıñ bwrınğı prezidenti Barak Obama äskerlerin Irak pen Süriya jerine şığaruğa uäde berdi. Alayda, ekinşi ökiletti kezeñinde öñirdegi äskerler sanı men qarulı küşterdiñ quatın arttıra tüsti. Tramp bolsa Obamanıñ bwl qadamın sınğa aldı jäne prezident saylauı kezinde Orta Şığıstağı äskerler sanın azaytuğa uäde berdi. Onıñ üstine, Orta, Tayau-Şığıstağı AQŞ äskerleri Qwrama Ştattıñ işki qoğamdıq pikirinde de daulı küyge jetti. Sebebi, köptegen amerikalıqtardıñ oyınşa, Orta, Tayau-Şığısta äsker wstau Qwrama Ştat üşin bas artıq şığın sanaldı.

Degenmen, AQŞ Qorğanıs departamenti Putinniñ sözine jauap retinde: «Süriyadan äsker şığaru turalı Resey birneşe ret nätijesiz söz ben äreketke bardı. Putinniñ qadamı AQŞ wstanımına äser etpeydi, biz odaqtastarımızben birge «Islam memleketine» qarsı qısımdı jalğastıramız», – dedi.

Putinniñ Süriyadağı qadamı Reseydiñ aldağı halıqaralıq arenadağı ıqpalı men öziniñ ıqpalına qanşalıq äser etetinin aldağı uaqıt körseter. Degenmen, bwl ret Putinniñ Süriyadan Resey äskerin şığaruı älemde eñ köp talqılanğan taqırıp bolıp qaldı.

“The Qazaq Times”