Saud Arabiyasınıñ taq mwrageri Mwhammed bin Salman. Foto: Yahoo News.

Soñğı künderi Saud Arabiyası dürbeleñge tolı boldı. Köz qaraqtı jwrt biletindey patşalıqtıñ taq mwrageri Mwhammed bin Salman basqarğan komitet 11 hanzadanı qamauğa alğan bolatın. Onıñ köbi bwrınğı jäne keyingi ministrlik qızmetin atqarğandar edi. Olay bolsa, mwrager hanzadanıñ Saud jwrtın ğana emes, älemdi dür silkindirgen bwl qadamındağı maqsatı ne bolmaq?

BBC-diñ mälimetine jüginsek, Hanzadalar eldiñ Jemqorlıqqa qarsı komitetiniñ nwsqauımen qamauğa alındı. Memlekettik aqparat komitetiniñ habarına qarağanda, atalğan qwzırlı orınnıñ qamauğa alu jäne elden şığıp ketuine tıyım salu qwqığı bar. Bwl komitettiñ basşısı bolıp tağayındalğan Mwhammed bin Salman - Saud patşalığınıñ taq mwrageri äri osı eldegi korol' Salmannan keyingi eñ ıqpaldı twlğa.

Saud Arabiyasınıñ patşası Salman ibn Abdul Aziz äl-Saud jaqında 83 jasqa şığadı. Ol bwdan bwrın insul'tpen operaciyağa kirgen edi. Keybir derekközderiniñ mälimetine qarağanda, korol' Salman al'cgeymer jäne demenciya sırqatına şaldıqqan degen mälimetter aytadı. Qalay bolmasın, eldiñ patşası taq mwragerin dayındap ülgerdi. Tipti onı özimen birge el bilegen teteles buındardan emes, kerisinşe äulettegi jastardıñ arasınan taldap alıp otır.

Hanzada Mwhammedtiñ ülken sayasatqa aralasuı 2009 jıldan bastaladı. Sol kezde eldiñ ortalıq qalasın basqarıp twrğan äkesiniñ keñesşisi bolıp qızmet atqardı. Al ol 2015 jılı sayasi kar'erasında ülken özgeris jasap, älemdegi eñ jas ministr bolıp saylandı. Ol sol jıldıñ säuir ayında Qorğanıs ministri jäne Patşalıq sottıñ Bas hatşısı bolıp tağayındaldı. Osıdan keyin onıñ halıqaralıq jäne el işindegi bedeli arta tüsti. Sonımen birge ol sayasatta elin mwnayğa degen täueldilikten arıltu üşin jasağan qadamdarımen tanımal boldı. Soğan baylanıstı «Köregendilik-2030» bağdarlamasın iske asıru üşin 2020 jılğa deyin Saud Arabiyanı «Mwnaysız elge» aynaldıru qatarlı jobalardı alğa qoydı. Degenmen, el biligindegi keybir twlğalar jağınan bwl jüzege aspaytın jospar dep tabılıp, narazılıqtarğa wşırağan edi.

Ötken aptanıñ soñında korol' Salman sebebin tüsindirip jatpastan, Wlttıq gvardiyanıñ jetekşisi hanzada Mutaib bin Abdullanı jäne Teñiz armiya flotınıñ qolbasşısı, admiral Abdul bin Sultandı jwmıstan bosattı. Ertesi olarğa «jemqorlıq» ayıbı tağılıp, qamauğa alındı. Naqtı kimderdiñ qamalıp, qanday ayıptardıñ tağılğanı turalı resmi mälimet joq. Sol eldiñ «äl-Arabiya» arnasınıñ bergen mälimetine qarağanda, 2009 jılğı Jidda ölkesindegi su tasqını jäne 2012 jılğı MERS virusınıñ taraluına baylanıstı tergeulerdi qayta jandandırğan.

Qamaqqa alınğandar arasında bwrınğı Qarjı ministri jäne sol eldegi ARAMCO attı iri kompaniyanıñ direktorlar keñesiniñ müşesi Ibragim äl-Assaf jäne hanzada Turk bin Abdaldıñ da esimderi ataldı. Eñ qızu talqığa tüskeni hanzada äl-Valid bin Talaldıñ qamauğa alınuı boldı. Ol bolsa älemdegi eñ bay adamdardıñ qatarında jäne saud arabiyalıq mañızdı investiciyalıq kompaniyanıñ biri Kingdom Holding-tiñ jetekşisi. Onıñ üstine hanzada äl-Valid bin Talal Twitter, Apple, Citigroup jäne meymanhana biznesiniñ iri käsiporını Four Seasons qatarlı älemdik alıp kompaniyalar bar.

Saud jwrtında bin Talal äyelderdi jwmısqa qabıldağanı üşin türli pikirlerde qalğan twlğanıñ biri. Forbes onıñ qarjısın 17 mlrd AQŞ dolları dep körsetken edi. BBC-diñ Saud Arabiyadağı qızmetiniñ bergen mälimetine süyensek, qamauğa alınğan hanzadalardıñ köbi bwrınğı patşa Abdaldıñ äuletinen. Degenmen bwl mälimet anıq emes. Eger sırt köz sarapşılardıñ boljamı tura şığar bolsa, onda hanzada Mwhammedtiñ bwl qadamı bilik üşin jaña klan aralıq tartıstıñ bastaluı deuge boladı. Biraq, köp sandı sarapşılardıñ aytuınşa, bwrınğı patşanıñ äuletinde işki tartıs küşti jürude.

Hanzada Mwhammed bin Nayf «abdalitterdiñ» kömeski lideri degen de söz bar. Ol osıdan bwrın mwragerler qatarında atalıp kelgen. Biraq, jaz kezinde taq mwrageri retinde 21 jastağı Mwhammed bin Salmannıñ esimi ataldı. Al, bin Naif bolsa İşki ister ministri qızmetinen de toqtatıldı. Bwğan osı retki qamauğa alu isin qosqanda, Saud Arabiyası biliginde «ülken özgerister bolıp jatır» dep aytuğa tolıq negiz bar. Solayda, onıñ oñ ıqpalınıñ qanşalıqtı boların tap basıp aytu qiın.

Saud jwrtı jaqında mwrager taqqa otıruı mümkin dep kütip kelgen. Bwdan bwrınğı boljamdarda bwl qırküyek ayında boluı mümkin delingen edi.  Tipti äulet işinde töñkerister boluı da mümkin. Saud äuletiniñ tarihında bwnday ister bolmay qalğan joq. Taq mwragerin küştep tüsiruge äreket etkender din men äsker küşiniñ jazasına wşırauı da mümkin. Saud Arabiyasınıñ patşa äuleti arasında taqqa talas bastalsa, bwl aymaqtağı geosayasatqa da äser etpey qalmaydı.

“The Qazaq Times”