http://ansya.ru/health/aparatti-bibliografiyali-izmet-sektori-el-jregi-astana/main.html

IX-X ğasırlarda Qazaqstan jerinde ömir sürgen oğızdar Sırdariyanıñ orta ağısınan Edildiñ tömengi boyına deyingi aralıqtı mekendegen. Oñtüstikte Horezmmen, Mauerannahrmen jäne Horasanmen şektesti. Batıs Türik jäne Türkeş qağandıqtarı qwlağannan keyingi taypalar arasındağı özara küres pen Qarlwq qağandığınıñ qwrıluına baylanıstı Batıs Jetisu jerin mekendegen oğız taypaları VIII ğasırda bwl öñirden köşe bastadı. IX ğasırdıñ bas kezinde oğızdar qimaqtarmen jäne qarlwqtarmen odaqtasıp, qanğar-peçeneg birlestigin talqandap, Sırdariyanıñ orta jäne tömengi ağısı alqabı men Aral öñirin qaratıp aldı. IX ğasırdıñ soñında Aral öñiriniñ soltüstik jağındağı sayasi üstemdikti qolına alğan oğız kösemderi hazarlarmen odaq qwrıp, peçenegterge qayta soqqı berip, Edil men Jayıq özenderiniñ aralığın ielendi. X ğasırda Oğız memleketiniñ astanası bolğan Jañakent qalası (YAngikent nemese Jaña Guziya) Europa men Aziyanı jalğastıratın mañızdı keruen jolı torabına ornalastı. Jañakent arqılı mañızdı keruen joldarı qimaqtar eline, Horezm men Mauerannahrğa ötti. Oğız memleketiniñ joğarı bileuşisi “jabğu” (yabgu) dep ataldı. Olardıñ “kül-erkinder” degen keñesşileri boldı. Jabğu resmi türde saylanıp qoyılğanımen, bilik atadan balağa mwrağa qalıp otırdı. Degenmen, basqarudıñ äskeri-demokratiyalıq türi saqtalğandıqtan, jabğudıñ biligi taypa kösemderi keñesimen şekteldi. Memlekette twraqtı alım-salıq jüyesi boldı. Oğız memleketi Euraziyanıñ sayasi, äskeri tarihında mañızdı röl atqardı. 965 j. Oğız jabğuı men Kiev knyazi Svyatoslavtıñ arasında hazarlarğa qarsı äskeri odaq jasalıp, nätijesinde Hazar qağandığı talqandaldı. Hazar qağandığınıñ qwlauı Oğız memleketiniñ sayasi quatınıñ ösuine sebepşi boldı. X ğasırdıñ ayağında oğız jabğuları Kiev knyaz'derimen birige otırıp, Edil bwlğarların küyrete jeñdi. Biraq XI ğasırdıñ basında Oğız memleketinde işki sayasi-äleumettik qayşılıqtar tuıp, älsirey bastadı. Bwl jağdaydı Jent mañına X ğasırdıñ orta kezinde kelip qonıstanğan saljwqtar paydalandı. Saljwqtar Jent qalasın basıp alğanımen, wzaq uaqıt wstap twra almay, ketuge mäjbür boldı. Köp wzamay oğızdar qayta küşeyip, 1041 j. Horezmdi basıp aladı. Alayda 2 jıldan keyin oğız jabğularınıñ soñğısı Şahmälik saljwqtardıñ qolına tüsip öltiriledi. Saljwqtarğa qarsı wzaq jıldar jürgizilgen soğıstar men qaqtığıstar Oğız memleketin iştey älsiretip, ol qıpşaq taypalarınıñ soqqısınan birjolata qwladı. Oğızdardıñ bir böligi Şığıs Europağa, Kişi Aziyağa ketti, endi birazı Mauerannahrdağı Qarahan äuletiniñ jäne Horasandağı saljwq bileuşileriniñ qol astına köşti. Qalğan-
darı XI ğasırdıñ ortasında Deşti Qıpşaqtıñ türki tildes taypalarına birte-birte siñisip ketti. Oğızdar köşpeli mal şaruaşılığımen ayna-
lıstı, Sırdariya alqabında dändi daqıl egip, bau-baqşa ösirdi. Olardıñ köpşiligi otqa tabınuşılar boldı. Sonımen birge oğızdar arasında birte-birte islam dini taray bastadı. Sırdariya alqabındağı, Aral teñizi, Kaspiy teñiziniñ soltüstigindegi jerlerdi mekendegen oğız taypaları qazaqtardıñ etnikalıq tarihında eleuli röl atqardı. Tarihi añızdarda olar qazaq, türikmen, özbek, qaraqalpaq halıqtarı atalarınıñ biri sanaladı.

Derekköz: “Balalar enciklopediyası”