Aqın Mağiza Qwnapiyaqızınıñ 50 jasqa tolğan merey toyına oray 30 qaraşa küni Almatı qalası "Alatau" dästürli öner teatrında "Öleñ-sözdiñ patşası" attı ädebi sazdı jır keşi ötedi.

Mağiza Qwnapiyaqızı - 1972 jılı 15 mamırda Altay aymağı Buırşın audanı Şwñqır auılında tuğan.
Qıtaydağı «Twlpar» ädebi sıylığınıñ iegeri.
2000 jılı Qıtayda ötkizilgen müşäyranıñ birinşi orın jeñimpazı. 2000 jılı «Artığali Ibıraev» atındağı, 2003 jılı «Tañjarıq Joldıwlı» atındağı, 2010 jılı Beket atanıñ 265 jıldığına, 2013 jılı Astana künine arnalğan, Säken Imanasov, Ğafu Qayırbekov atındağı müşäyrada birinşi orın, Almatı qalasınıñ 1000 jıldığına arnalğan müşäyrada ekinşi orın alğan. «Eren eñbegi üşin» medalimen marapattalğan (2016). Halıqaralıq «Alaş» ädebi sıylığınıñ iegeri.
«Qızıl şolpı» (2011), «Ay jüzine köp qarap» (2012), «Qızıl qayıñ» (2016) attı jır jinaqtarı jarıq körgen.

Mağizağa mol şığarmaşılıq tabıs, qalamına qarım,  ötkizip jatqan şığarmaşılıq keşine sättilik tileymiz.

Aqınnıñ "Qazaq Ädebieti" gazetine şıqqan bir top öleñin oqırmanğa wsınamız.

 

Mağiza QWNAPIYAQIZI

Söz aulağan kün

Qadaldım nege jalğız nüktege,
Süñgi-mwz kirpik, köz jaurap.
Üylesim tappay mınau tirlikten,
Keñistikte wşqan sözdi aulap.

Şaqşaday basta zımıran oylar
Tabanım jerdi mekendep.
Tizbegin sözdiñ añdumen öt­tim,
«Twsımnan qaşan öter?» dep…

San soqtıradı siqır söz-älem,
Añğal jandarğa tek bizdey.
Jalğan säulege köz arbalğanda,
Öt­ti de ket­ti jetkizbey!

Köl betinen de jılılıq izdep,
Aydı da kökten qızıqtap.
Qos mekendi ömir keşkennen soñ ba,
Alañ-salañmın, wmıtşaq.

Jürekti şanşır sezimderim köp,
Jay tappas jır bop tınğanşa.
Siqırlı Sözdi zarığa kütip,
Qwswyqı bolğan tün qanşa?!

Şat­tıqqa şomam söz aulağan kün,
Bölispey qalay irkemin?!
Kesteli jırmen
Jılağan jürek
Köz jasın eppen sürtemin!

Baudıñ jibi

«Qayda qaldı» deysiñ be «balğın küniñ»?
Balğın kündi esime aldım bügin.
Sırlı ıdısqa jatatın boyap anam,
Qoy jüninen iirgen baudıñ jibin.

Baudan keyin toqılar basqwrıñız,
Joğalmasın osı bir dästürimiz.
Basqwr toqu kelmese qolıñızdan,
Qolı şeber bireuge tapsırıñız.

Ğwmır keşkem joq pa özi men ertede?
Älde jıldar bizdi tez jönelte me?
Şırıştalğan sırmaqtıñ oyuların,
Tikken kezder esimde köleñkede.

Şoqısı men şoqısı iıqtasqan,
Tau sığalar, kün twrsa süyip bastan.
At suarğan balanıñ qaljıñı azday,
Köleñkesi öreniñ tiip-qaşqan.

Su alğalı barğanda tas twmadan,
Şelegiñdi ap qaşqan jaqsı ma adam?
Men oquğa ketken kün qıljaqbas wl,
Avtobustıñ soñınan şapqılağan.

Kölik jüytkip şıqqanda bwrañ belge,
Qol bwlğaysıñ tuğan jer, mwnar kölge.
Bir noqat bop ol art­ta qala bergen,
Şapqılaumen «jetem» dep biraz jerge.
…Qaraşa üyge ege bop bir ermegi,
Mañdayına tüsipti jıl örnegi.
Qimılımen aytıp ed, «eseydiñ» dep,
Tizesinde otırğan jügermegi.

Keyin qaytqan bar kimniñ bala şağı?
Quğan sayın belderden äri asadı.
Jer oşaqta qwrt qaynar keşegidey,
Jügermekter köbikke talasadı.

Sanay ma eken endi olar bizdi böten,
Biz joqta da kün solay küldi me eken?
Aq boz at men ketken kün qamşı jegen,
Nege sonşa wrğanın bildi me eken?!
Jolıqtırma, täñirim, qayğı eline,
Tozañ qonğış köñildiñ äynegine.
Müyizindey sol baudıñ kölbeydi ömir,
Keldim eken, dariğa-ay, qay jerine?!

Aq jayıqtıñ betinde ay ekeumiz

Qayıq şöldep qarbıtıp tolqın jwt­tı,
Aq Jayıqtıñ betinde ay ekeumiz.
Ot­tan qaşıp, qoş körgen salqındıqtı,
Birimizge birimiz say ekemiz.

Qalqıp jürgen köz salıp suretine,
Aydıñ sozğan süt qolın qaytarmaymın.
Qayıq jazğan jazudı su betine,
Oqıp şıqtım işimnen, ayta almaymın!
Tamşılardıñ közinde swraq qalğan,
Ağıspenen jarısqan qiyal qanday?
Jağalauda samsığan şıraqtardan,
Japıraqtıñ janarı wyalğanday.
Isin sezdim baldırdıñ özin körmey,
«Qoş keldiñ!» dep twrğanday su astınan,
Qanday ğajap şaq mınau, Jayıq meni,
Aspanmenen, aymenen wlastırğan!

Tolqın kelip şaymasa qwm da jüdeu,
Qalatınday üzilip arman äni.
Qayta-qayta süñgidi suğa bireu:
«Aq Jayıqqa köp boldı barmağalı!»

Ağıp ketsem Kaspiyge aparadı,
Tolqın, seniñ ırqıña qalay könsem?!
Qaytayıqşı ay üyge,
Bwdan arı,
Bas aylanar tömenge qaray berseñ!
Aq Jayıqtıñ betinde ay ekeumiz…

Jauğan şığar

Jauğan şığar Altayğa qırbaq degen,
Qaraşa bwl ömirge bizdi ap kelgen.
Balañ aqın boluğa jaramay jür,
Şeşe sağan jaza almay bir jaqsı öleñ.

Qaytqan qwstar oqısa üzdige jır,
Mazalağan şığar oy sizdi ne bir.
Qauınşınıñ qaq tilgen qarbızınday,
Qaq bölinip ötude bizdiñ ömir.

Jaza almaysıñ dep meni küledi öleñ,
Ay ündemes töbeme tünegenmen.
Sırqırasa ayağım öziñdi oylap,
Şırt wyqımnan soldatşa türegelem.
Jaqsı kördiñ nesine şeksiz meni,
Barar edim, bir sızıq ötkizbedi.
Ğafu aqın qolına tüspey ketken
Sıylar edim baylıqtı, jetkizbedi.

Älemdegi eñ ğajap asıl änsiñ,
Köz jasıñdı balañnan jasırarsıñ.
Qaytpas sapar äkemdi alıp ketip,
Ot ta jağıp, otın da tasığansıñ.
Kim qaradı sol kezde hal-jayıña?
Qırıq jasta köndiktiñ sarğayuğa.
Altı bala qolında bir-bir qalam,
Sızıq salıp bergemiz mañdayıña.
Töze bildiñ salsa da aspan bülik,
Şetimizden oquğa at­tandırıp.
Wzatılıp alısqa kete bardıq,
Jiegine köziñniñ jas qaldırıp…

Arğı bet­te kün ayaz, alañdadım,
Küt­tim bügin tağı tañ ağarğanın.
Jalınamın, aman-sau jüriñizşi,
Sağan tağı jaqsı öleñ jaza almadım…

Meniñ äkem

Meniñ äkem – jerde emes, köktegi adam,
(Bir-aq tünde kökke wşıp ketken adam).
Bir adamğa «Äy, sen!» dep söylemesten,
Renjitpey eşkimdi ötken adam

Öris qanday, ol kezgi qonıs qanday!
Ay da bizdiñ töbede tolısqanday.
Budaqtağan auıldıñ tütini de,
«Sağınarsıñ bizdi äli…» dep wşqanday!

Sıbızğıdan bir äuen esilmes qwr,
Boldı aqırı jetpes oy, şeşilmes sır.
Sonan beri aspanğa añtarıltıp,
Körinbedi, amal ne, otız bes jıl!

Kölbeñdeydi mañımda köbik adam.
Tiyanaqsız köriner köbi mağan.
Sağınıştıñ monşağın közge tizip,
Key sät­teri abaysız tögip alam.

Bwl ğwmırdıñ aldı – şu, artı qanday?
Sabırımdı sağınış sarqığanday.
Ajal nege bolmağan ädilet­ti,
Kelisimge keletin, tartıp almay….

Balalığım şaşıldı…
jinağam joq.
Terip alıp bireuge sıylağam joq.
Tastap kete almaymın, it ömirdi,
Wl men qızım sağınıp, qinalar dep…

Közdiñ nwrı köp kütip seldiredi,
Qaraşığım ağardı, möldir edi…
Minezi de ,türi de aumaytwğın,
«Äkesiniñ qızı» edim, el biledi….

Küz degeniñ…

Jerge tüsken jemister, solğan gülim.
Aytıp jatır bir mezgil bolğandığın.
Köñilşekteu japıraq tez sarğayıp,
Sabırlısı sezdirmes toñğandığın.

Jii-jii bwlt bizge juıqtaydı.
Kölge bala jüzuge qwnıqpaydı.
Jıltır sözi sekildi keybireudiñ,
Köringenmen kün közi, jılıtpaydı.

Sağınıştı esiñe sala jürer,
Sarğayudıñ azabın dala biler.
Jändik bitken tığılad jer qoynına,
Qaytqan qws pen qalğan qws – bäri äbiger….

Mezgil osı dıbısın bildirmegen,
Odan eşkim qaşuğa ülgermegen.
Küz – solğındau boyaudıñ jiıntığı,
Küz degeniñ – şertpe küy, kümbirlegen!

Küz deysiñ be?

Mınau küzden jılılıq izdeysiñ be?
Közdiñ jasın köldet­ti bügin mausım,
Sarğış köylek kiingen qız keypinde.

Juıp-şayıp baradı jolda barın.
Därmensizbin,
Jañbırdan qorğaladım.
Tamşılardıñ töze almay ekpinine,
Töge saldı ağaştar qolda barın.

Jat­tı jerde japıraq, sır bükpedi.
Bwtaqtar da şulasıp, dürlikpedi.
Qız degeniñ soñına sağınıştıñ
Qoyadı eken osılay bir nükteni…