Osı apta bastalısımen Süriyadağı jağdayda auqımdı özgerister boldı. Türkiya Süriyanıñ soltüstik öñirinde öz şekarasın boylap äskerlerin endetip baradı. Türkiya armiyası kirgen soltüstik-şığıs öñirden osı twsta AQŞ äskerleriniñ şığarılıp ketkeni de belgili boldı. Amerikalıq äskerlerdi bwl aumaqtan şığaru o basta prezident Tramptıñ şeşimi. Biraq, Pentagon bwl şeşimge riza emes. Tramp äskerlerin keri qaytaru turasında Pentagonnıñ keñesine qwlaq aspağanı turalı da äñgimeler örbip jatır. Bir sözben aytqanda, Süriyada AQŞ, Türkiya jäne kürd qarulı küşteri arasındağı qarım-qatınastıñ jaña parağı aşılğanday. Osı mäseleni tereñdey qauzap körelik.

Düysenbi küngi AQŞ ükimetiniñ mälimdemesinde Türkiyanıñ Süriya jerindegi äskeri äreketterine amerikalıq qarulı küşter beytarap poziciyada bolatının, kilikpeytinin, biraq qolğa tüsken «Islam memleketi» terrorlıq tobınıñ müşelerine jauaptı bolatını aytılğan. Bwl twsta öñirden amerikalıq äskeri tehnikalarmen qarulı küşterdiñ şığıp jatqanın Süriyadağı kürd qarulı küşteriniñ aqparat qwraldarı da mälimdep ülgirgen. Sonday-aq, kürdter AQŞ-tı «kelisimdegi mindetterin orındamadı» dep ayıptadı. Kürdterdiñ bildiruinşe, AQŞ soltüstik-şığıs aumaqtağı keybir nısandardı qorğap twruı kerek eken. Ärine, kelisim bwdan da tereñirek mäselelerge qwrılğan boluı bek mümkin.

AQŞ äskerleri Süriyanıñ Türkiyağa jaqın şekara mañınan şığarıldı. Foto: VOA7

Osı arada «kürdter ne üşin AQŞ-tı ayıptadı?» degen swraq tuındaytını anıq. Orta Şığısta köptegen jıldardan beri kürd mäselesiniñ köterilip kele jatqanı közqaraqtı jwrtqa belgili. Osı aymaqtağı keybir qaqtığıstarğa sebep bolatın jıp wştarın tartıp körsek, tübinde kürd mäselesiniñ jatqanın bayqaymız. Soñğı jıldarı AQŞ kürdterdi terrorizmge qarsı kürestegi odaqtası retinde qoldaudı küşeytti. Osı arada AQŞ pen Türkiya arasında bir kereğar qayşılıqtar da bar. AQŞ odaqtas etip otırğan kürt qarulı küşterin (YPG-di) Türkiya elde terrorlıq wyım retinde atağan Kürd jwmısşılar partiyasınıñ (PKK-nıñ) sırtqı küşteri dep qaraydı. Bir sözben aytqanda YPG de, PKK da Ankara üşin terrorlıq wyım.

Türkiya köp jıldardan beri Süriya jerindegi derbes qarulı küşterge ie kürdterden qauiptenip keldi. Süriyadağı kürdterdiñ Türkiya şekarasına jaqın ornalasuı, al Türkiyadağı kürdterdiñ köbirek qonıstanğan aymağı Süriya şekarasına jaqın boluı da bwl qauiptenudi küşeytken edi. Ankara öz şekarasın jaqın osı bir biteu jaranı tazalaudı köpten beri oyğa alğan. Süriyadağı jağdayda belsendi oyınşı bolğanınıñ bir sebebi de osı (Osı rette, Süriyada Türkiyanıñ qoldauındağı qarulı toptar da bar ekenin ayta ketu kerek. Onıñ keybirin özge elder de terrorlıq wyım dep qaraydı). Biraq, kürdterge qarsı qarulı äreket jasau üşin soñğı jıldarı Türkiya üşin AQŞ ülken kedergi boldı. Süriya soğısı bastalğan kezde Türkiyanıñ NATO-dağı odaqtastarına da «ökpesi qara qazanday» bolğan bir kezderi. Bwl endi öz aldına bir taqırıp.

Kürd äyel sarbazı. Foto: Zaman al-Wasl.

AQŞ-tıñ «kedergi boluındağı» sebeptiñ bir wşın joğarıda da atap kettik.  Esteriñizde bolsa, bwdan eki jıl bwrın Türkiya AQŞ-qa «terrorlıq toptardı qarulandırdı» degen ayıptağan edi. Bwl da AQŞ-tıñ kürdterdi ozıq qarularmen qarulandırğanına baylanıstı Ankaranıñ taqqan ayıbı edi. Aymaqta AQŞ pen kürd küşteri arasında köpke belgisiz kelisimniñ bar ekeni menmwndalaydı.Kürd küşterimen AQŞ arasında şınında qanday kelisimderdiñ bolğanı bizge anıq emes. Biraq, Süriya soğısı kürdterdi kädimgidey küşeytti. Terrorizmge qarsı küres jeleuimen Batıs elderi köbirek jarılqadı. Tipti, «Süriya Demokratiyalıq armiyası» kürdterdiñ basqaruında. Al, Türkiya armiyasın Süriya şekarasın boylata kirgizgende AQŞ-tıñ öz äskerin alıp ketui kürdterdi türiktiñ oğına tastap berumen birdey körinedi.

Joğarıdağı swraqtıñ jauabı, şaması osında boluı mümkin. YAğni, kürdter özin «laqtırıp» ketken AQŞ-qa «renişin» jasırğan joq. Al, prezident Tramp «Tvitter» paraqşasında «Türkiya şekten şığıp ketse, ekonomikasınıñ tas-talqanın» şığaramın deui kürdtiñ bwl «renişine» bola aytılsa kerek. «Biz äli laqtırıp ketpedik. Sırttay qarap otıramız» degendey sıñğaylı.

Süriyadağı Kürd qarulı küşteri demokratiyalıq küştermen birlese otırıp, özderin «Islam memleketi» dep atağan terrorlıq wyımğa qarsı nätijeli küres jürgizdi. Tipti, sırtqı oyınşılardı alıp tastasañız, Süriyadağı eñ quattı, ırıqtı oyınşılardıñ birine aynaldı. Bwğan AQŞ-tıñ qoldauı köbirek demeu berdi. Süriya jeriniñ soltüstik aumaqtarın mekendegen kürdter osı aumaqtan avtonomiyalıq aymaq qwratının da aşıq aytıp jür. Bwl Türkiya üşin ülken qaterdiñ töngenin körsetti.

Bıltır Türkiya osı qauipti seyiltu üşin Süriyanıñ soltüstik-batısında ornalasqan Afrin aymağında qarulı operaciya bastadı. Ondağan qarulılar qaza taptı, mıñdağan kürd eriksiz qonıs audaruğa mäjbür boldı. Bıltır jıl soñında AQŞ Süriyadan äskerin şığaratının bildirdi. Biraq, Türkiyanıñ kürdterge äsker attandıruınan alañdaytının aytqan Tramp, Türkiya bwnday qadamğa barsa, auır ekonomikalıq zardap şegetinin de eskertti. Arqa süyer AQŞ äskerleri ketip qalğan kürdter men türik äskerleri arasında wzaqqa sozılğan soğıs boluı da mümkin.

Al, Erdoğan da öziniñ aylasın qoldanıp, «Süriyadağı qauipsiz aymaq» jobasın alıp şıqtı. Qauipsiz aymaq jobası – «eki alıp bige şığu» desede boladı. Türkiya bwl jobanı tolıq ayaqtasa, birinşiden, elindegi bosqındardı Süriyağa qaytarıp, imigraciyadan bolğan dağdarıstı seyiltedi. Ekinşiden, bosqındardı şekaranı boylay aşılğan «qauipsiz aymaqtarğa» ornalastıru arqılı kürd küşterimen ortadağı buferlik zona qalıptastıradı.

Aytarğa bolmasa, jobanı jüzege asıru oñay şarua emes. 480 şaqırımdıq şekaranı boylay jasalatın qauipsiz aymaqta 2 mln şamasındağı bosqındar ornalastırmaq. Keybir süriyalıq bosqındar Türkiyadan ketkisi joq, biraq qwqıq qorğauşılar jağınan küştep aparıladı.

Al, AQŞ sayasatkerleri arasında Tramptıñ Süriyadan äsker şığaru şeşimine qarsı pikirler köbeydi. Olar Tramp Resey men Iranğa jäne Erdoğan men Assadqa paydalı şeşim jasadı dep sınaydı. Tramptıñ öz partiyalastarınan da narazılar köp. Keybir sınşılar, terrorlıq toptarğa qarsı küreste kürdterdi paydalanıp, endi qaterge qaldırıp ketti dep qaraydı. BWW tarabıda kezekti mäselelerge baylanıstı alañdauşılıq bildirude jäne äleumettik dağdarıs mümkindigin eskertip, Türkiyadan naqtı mälimetterdi talap etude.

AQŞ pen Türkiya arasında qanday kelisimder bolğanı bizge bey mälim. Biraq, reseylik äue qorğanıs jüyesi men F-35 wşaqtarınıñ tartıstı oyındarınan keyin, Erdoğan Tramptıñ "aq batasın" alğanda boluı mümkin. Foto: ALEX-NEWS

Al, Pentagon men Aq üy wstanımı da eki türli. Tramp otırğan Aq üy äkimşiligi Süriyadan amerikalıq äskerlerdi şığaratının mälimdep jatsa, bwl Türkiyanıñ äskeri operaciyasına mümkindik alğanın körsetedi. Pentagon bolsa, AQŞ tek keybir aymaqtardan ğana äskerlerin şığardı, şın mänisinde Türkiyanıñ äskeri äreketterine qarsı degen pikirde. Osı qayşılıqtı mäselelerge Tramptıñ bir mälimdemesi jauap beretin sekildi. Ol öziniñ «Tvitter» paraqşasında «osı bir «taypalar arasındağı» tolassız soğıstardı aqırlastıratın kezdiñ kelgenin» ayta otırıp: «Biz tek paydalı jerde jeñis üşin küresemiz», – degen edi. Demek, Erdoğan Trampqa paydalı bir wsınıs tastağan boluı da mümkin dep boljasaq ta bolatınday.

“The Qazaq Times”