MHR prezideti Qaltıma Battwlğa, Moñğoliya Wlı Qwrılınıñ deputatı Mwrat Däkeywlı

Moñğoliyanıñ prezideti Qaltıma Battwlğa men Moñğoliya Wlı Qwrılınıñ deputatı Mwrat Däkeywlı ekeuiniñ wlttıq kiimderimen tüsken osıbir fotosı közge sonşalıq jılı wşıraydı. Bir-birine qwrmetpen qarap, berekeli ömir sürip jatqan bauırlas qazaq-moñğol eki halıqtıñ simvolı sekildi.     

Bwl surettiñ öz tarihı bar. Wlttıq kiimdi Mwrat Däkeywlı 2017 jılı Qaltıma Battwlğanı wlıqtau räsiminde kiip barğan. Saltanattı şarağa şeteldik memleket basşıları, ükimet jetekşileri jäne beldi sayasatkerler men diplomatiya korpusınıñ ökilderi qatısqan. Olar osı şapan men börik arqılı Moñğoliya biliginde, el sayasatında öz ornı bar qazaq deytin wlttı tanıdı. Qazaq-moñğol halqınıñ birligin sezindi.

Tarihi mwrağattarda Däuitbay degen kisiniñ 1924 jılı qwrıltayğa qazaq kiimmen qatısqanı aytılıp qaladı. Odan beri de bir ğasırğa juıq uaqıt ötipti. Bügingi HHİ ğasırda wlt ayşığın parlamenttegi halıq ökili jalğap jatqanı tarihi sät dep bağalauğa layıq körinis. Bwl maqtau emes. Eki halıqtıñ, bilik pen ükimettiñ arasına däneker bolıp jürgen azamattıñ şınayı köñilden tuğan isine tilektestik tanıtu.

Büginde Moñğoliyanıñ Wlı Qwrılında üş qazaq deputatı bar. Solarıñ işinde Mwrat Däkeywlı ğana wlıqtauğa wlttıq kiimmen barğan eken. Öytkeni, ol parlamentke demokrattar partiyası atınan saylanğan jalğız qazaq deputat. Kiimnen demokrattarğa tän erkindikti de bayqaysız. Sonday-aq, ol wlltıq bolmısı dästürine qwrmetpen qarap, öz deñgeyinde däriptep jüretin azamat. Büginde Mwrat Däkeywlı parlamenttegi Qazaqstan-Moñğoliya deputattıq tobınıñ jetekşisi. Soğan oray, ol jwrt igiligin közdegen isterge bastamaşı bolıp, qoldau körsetip jürgen sayasatker. Biılğı mausım ayınan bastap Nwrswltan-Wlanbatır arasına tikeley äue jolı aşılıp, SCAT kompaniyasınıñ wşaqtarı qatınay bastadı. Bwl jağday eki el arasında barıs-keliske jaqsı serpin berdi. Bwrın Europadan jäne özge şetelden qatınaytın jolauşılar Wlanbatırğa Mäskeu, Bişkek arqılı wşatın. Qazir tike äue jolı olarğa qolaylılıq tudırdı. Osı iske üles qosqan Mwrat mırza endi Öskemen-Bayan-Ölgiy arasına töte wşaq qatınau mäselesine de atsalısıp jatır. Bastama jüzege assa eki aradağı qandastardıñ, turisterdiñ jolına köp ıñğaylı bolar edi.

Fotodan Moñğoliya prezidenti Qaltıma Battwlğanıñ da emen-jarqın beynesin köremiz. Şın mäninde ol qazaq halqına oñ közben qaraytın keñ peyildi adam ekenin bildirip keledi. Osığan baylanıstı, tağı bir jañalıqtı ayta keteyik. Qazir Mwrat Däkeywlı Moñğoliya prezidenti turalı jazılğan kitaptı qazaq tiline audarıp jatır eken. Bwnı qazaq deputatına jäne qazaq halqına körsekten ülken senim desek boladı. Sonımen birge, kitaptıñ qazaq oqırmandarına bereri köp. Öytkeni, Moñğoliya prezidenti Qaltıma Battwlğanıñ ömirbayanı öte qızıqtı. Ol jas kezinde sportpen şwğıldanıp, sambo küresinen älem çempionı bolğan azamat. Moñğoliya sportına eñbegi siñgen qayratker...

Osıbir qarapayım, adamgerşligi mol prezidenttiñ jaqsı qasietteri köp. Ol ärine, Mwrat mırza audarıp jatqan kitapta keñinen bayandalmaq.  Prezidenttiñ jas kezinde jeke käsip bastauı, kiim-keşek tigip satuı, elektronika biznesin damıtuı, käsiptiñ basqa da salalarında jetistikke jetuiniñ bäri qazaq jastarı üşin ülgi bolarlıq dünie... Kiim-keşek tigudi beker aytıp otırğan joqpız, Q.Battwlğa şeber suretşi jäne isimer de adam eken. "Jigikte jeti öner de az" dep osınday kisilerge qaratıp aytsa kerek...

Audarma turalı tağı bir jağımdı jañalıqtı qosa keteyik. Estuimizşe, Mwrat Däkeywlı "Moñğoldıñ qwpiya şejiresi" attı eñbekti qazaq tiline audarıp, oqırmandarğa wsınbaqşı. Sonımen qatar, Raşid ad Dinnıñ “Jamiğ at-tauarih” eñbegin moñğol tiline audaru isin de qolğa aluda. Moñğol-qazaq halqınıñ tarihi tamırlastığı sonau arıdan bastau aladı. Şıñğıs qağan zamanında bir wlıs bolğan. Osığan baylanıstı tağı bir igi istiñ şetin qwlağımız şaldı. Mwrat Däkeywlı kezinde Şıñğıs qağannıñ ökil äkesi bolıp, elin bütindeuge qol wşın sozğan, quattı Kerey handığın basqarğan Twğırıl han turalı da ülken bir igi iske bastamaşı bolıp jatır eken. Bwl da eki eldiñ ortaq igiligine jaraytın keleli is boladı dep senemiz...

Bügingi Moñğoliyadağı keñ sayasattıñ arqasında, ondağı qazaq halqı tilin bwzbay, salt-dästüri men mädenietin twnıq saqtap kele jatır. Moñğol-qazaq – keşegi kiiz tuırlıqtı, köşpendi halıqtıñ wrpaqtarı, bügingi damuğa qadam basqan ömirşeñ memlekettiñ ieleri. Bauırlas halıqtardıñ bereke-birligi jasay beruine tilektespiz.

Mağaz Şegetay

"The Qazaq Times"