AQŞ-tıñ Ündi Tınıq mwhitı aymağında Qıtay men Iran sındı bäsekelesteri bar. Foto: The New Republic.

Orta-Şığıstıñ qauipsizdigi men twraqtılığı asa qiın küyde. Bwl Iran jağdayına tikeley qatıstı, naqtıraq aytqanda AQŞ-Iran qayşılığına. Eki apta bwrın Iran qarulı küşteri AQŞ-qa tiesili drondı atıp tüsirse, osı aptada tömen bayıtılğan uran qorın 2015 jılı 6 elmen qol qoyısqan kelisim şeginen asırdı.  

Orta-Şığıs twraqtılığına qauip töndirip otırğan bir ğana Irannıñ äreketteri emes. AQŞ-tıñ keybir qadamdarı da twraqtılıq pen kelisimge keri äserin etude. Ötken ayda AQŞ Qorğanıs ministrligi Irannıñ barğan sayın artıp kele jatqan agressivti äreketterine qarsı twru üşin Orta-Şığısqa qosımşa 1000 äsker jiberdi jäne öñirdegi äskeri küşterin dayındıq küyge keltirdi.

AQŞ-tıñ qorğanıs ökilderi men birqatar qauipsizdik keñesşileri Iran äreketterine äskeri küşpen jauap beru turalı wsınıstardı da ortağa salğan. Biraq, Aq üy qazirge äskeri şabuıl turalı şeşim şığara qoyğan joq. AQŞ Wlttıq äskeri akademiyasınıñ professorı Bernar Koul amerikalıq basılımdarğa bergen swhbatında, Qwrama Ştattar üşin Iran mäselesi eñ bastı kün tärtipte boluı kerek ekenin aytqan. Ol sözinde: «Qazir Parsı şığanağındağı jäne Arab teñiziniñ soltüstigindegi AQŞ äskeri küşteriniñ jağdayı bizdi qattı alañdatadı», – deydi.

Bıltır jariyalanğan AQŞ-tıñ qorğanıs strategiyası iri elderge qarsı bäsekege köbirek bağıttalğan edi. Äri, qorğanıs strategiyasında Qıtaydı artıp kele jatqan qauipine qarsı twru mäselesi de qarastırılğan. Bwl qatarda Reseydiñ äuelden bar ekeni belgili. Qorğanıs salasınıñ birqatar mamandarı qazirgi jağday AQŞ-tı qorğanıs strategiyasına jaña özgerister engizuge itermeleydi dep sanaydı. Sebebi, Iran qayşılığınıñ artuı Ündi-Tınıq mwhitındağı AQŞ äskeri küşteriniñ nazarın Orta-Şığısqa audarıp otır. Bwl öz retinde Tınıq mwhittağı Qıtaydıñ ıqpalına qarsı küresti älsiretedi dep alañdaydı.

AQŞ-tıñ äskeri zertteu ortalıqtarınıñ esebinde, Qwrama Ştat älemniñ beligili bir aymağında auqımdı qaqtığıstar men qauipke qarsı küreste quattı küşin körsete alğan. Alayda, bir uaqıtta eki aymaqtağı qauipke qarsı küresu qiınğa soğadı.

Heritage Foundation wyımınıñ Aziya zertteu ortalığı direktorı Uolter Lohman da AQŞ-tıñ Iran men Qıtayğa birdey qarsı twru mümkindigine baylanıstı alañdauşılıq bildirgen. Ol sözinde: «Bizge Amerika Qwrama Ştattarınıñ jahandıq müddelerin qorğaytın armiya kerek.  Heritage Foundation jasağan zertteu nätijesine qarağanda, qazir AQŞ armiyasınıñ Qıtay men Iranğa birdey qarsı twratın quatı joq. Nemese, bwğan äli dayın emes» , – degen.

Biraq, Pentagon şendileri olay oylamaydı. Pentagonnıñ Ündi-Tınıq mwhit aymağı jönindegi kömekşisi Rendi Şriver AQŞ bir uaqıtta eki eldiñ qaupine qarsı kürese aldı dep sanaydı. Onıñ aytuınşa, Ündi-Tınıq mwhit aymağı AQŞ-tıñ osı aymaqtağı äskeri küşteri üşin ğana emes, twtas Qwrama Ştat qorğanıs küşteri üşin de mañızdı.  Sondıqtan da, AQŞ küşteri qajet bolğan jağdayda, Irannıñ äskeri arandatuına qarsı küresuimen birge, Tınıq mwhit aymağınıñ qauipsizdigine de küş sala aladı.

«Biz qalamasaq ta, prezident osı wstanımdı bekitip otır. Biz bwğan müddeli bolmasaq dep ümittenemiz. Biraq, bizge osı wstanımmen äreket etu kerek bolğan jağdayda, men osı qiındıqtıñ ekeuine de qarsı twra alatınımızğa senimdimin», – deydi Rendi Şriver.

 

“The Qazaq Times”