Qıtay Moñğoliyağa sayasi-ekonomikalıq qısım körsetip jatır

Bügin, 20 aqpanda, Qıtay astanası Beyjiñde Qıtay-Moñğoliya sırtqı ister ministrleri kezdesti. Qatıstı aqparattarğa süyensek, bwl retki talqı tüyini Qıtay-Moñğoliya qatınasında soñğı kezdegi qalıptasqan tüyitkilder turasında bolğan. Kezdesude Moñğoliya sırtqı ister ministri Tibetti Qıtaydıñ bir bölegi dep rastağanın habarlaydı Chinanews.com.

Qıtay sırtqı ister ministri, eki el qarım-qatınasında sırtqı baylanıstarğa qaratqan poziciyalarınıñ mañızdı bolıp kelgenin, Qıtay-Moñğoliya arasında wzaq jıldan beri qalıptasqan berik qarım-qatınas barlığın atap ötti. Aldağı uaqıtta bwnıñ eki el damuında körnekti röl oynaytının alğa tarta otırıp, sayasi senimdiliktiñ boluın ekijaqtı baylanıstıñ negizi dep körsetti. Ol jäne osıdan biraz bwrın Moñğoliya tarabı osı senimge sızat tüsirdi dedi. « Moñğoliya «Ülken Qıtay» sayasatın, tibet jäne basqa da özekti mäselelerde Qıtay wstanımın qwrmetteui kerek. Bwl atalğan mäseleler ekijaqtı qarım-qatınastıñ bayandı boluına bastı negiz», – degendi qaday ayttı qıtay ministri.

Qıtay ministriniñ bwlay deuiniñ sebebin tüsindire ketelik. Osıdan bwrın Moñğoliya tibettiñ Qıtay sırtındağı dini kösemi Dalay-Lamanı eline şaqırğan bolatın. Onıñ özinde memlekettik mekeme atınan emes, Moñğoliyadağı ükimettik emes wyımnıñ şaqıruımen kelip, moñğol halqınıñ dini räsimine qatısqan. Moñğol arasında birneşe kün bolıp ketken Dalay-Lama Qıtay biliginiñ şamına tise kerek. Bwndağı qıtaydıñ köldeneñ tartqan uäji – Moñğoliya tibet Dalayın şaqıru arqılı, «Ülken Qıtay» sayasatına qayşı kelipti-mıs.

Dalay-Lama – tibet üşin asa mañızdı dini twlğa. Ol tibettiñ derbestigin jaqtauşı jäne tibettiñ älemdegi eñ joğarı dini lauazımdı adamı. Alayda, Qıtay ükimeti onı moyındamaydı jäne Tibet avtonomiyasınıñ Dalay-Laması retinde özderi tağayındağan ökili bar. Qıtaydan sırt elde twratın Dalay-Lama «Ülken Qıtay» sayasatına qauipti twlğa retinde, qıtay biliginiñ qadağalauında jüredi. Moñğol halqı tibetpen ortaq din wstanatındıqtan, ükimettik emes wyımı dini räsimge qatısuğa wsınıs jasağan. Tibet Dalayınıñ Moñğoliyağa kelui eki el qarım-qatınasına sızat saldı dep tauıp, qıtay biligi Moñğoliyamen jasalğan biraz kelisimderin küşinen qaldıruğa deyin barğan. Moñğol ükimeti Dalay Lamanı elge şaqırğan wyımdı sınğa alıp, endigi jerde tibet dalayın moñğol şekarasına kirgizbeuge senim bildirse de, qıtay tarapı ekonomikalıq qısımın bäseyitpegen.

Moñğoliya Orta Aziyadağı teñizden şalğay elderdiñ biri. Qıtay jäne Reseymen ğana şekaralas bolğandıqtan, import-eksportta Resey men Qıtayğa müddeli. Moñğoliyanıñ kömir baylığı älemniñ aldınğı qatarında twradı. Alayda, Qıtay Moñğoliya kömirin satıp aluğa ümitker, Oñtüstik Şığıs Aziya elderi men Koreya, Japoniyağa tasımal joldarına rwqsat bermey otır. Sondıqtan da, Moñğoliya kömirin Qıtayğa arzan bağada satuğa mäjbür bolıp keledi. Moñğoliyanıñ Qıtayğa satatın kömiriniñ bağası halıqaralıq narıqtan älde qayda tömen. Joğarıda atalğan tibet Dalayınıñ keluin köldeneñ tartıp, bwl bağanı äuelgiden 30 payızğa deyin tömendetken.

Bir ğana osı sebepten keyin, Moñğoliyanıñ ekonomikası qiındıqta qaldı. Qıtaymen jasağan kelisimderdiñ küşinen qaluı saldarınan, eldegi öndiristerdiñ de köbi toqtauda. Qıtay öziniñ tiimdilikteri arqılı Moñğoliyağa sayasi-ekonomikalıq qısım tüsirip jatqanı anıq. Bwl retki kezdesudiñ Beyjiñde ötuiniñ özi qalıptasqan jağdaydı oñauğa eñ aldımen Moñğoliyanıñ müddeli ekenin körsetti. Kezdesude Moñğoliya ministiri «Ülken Qıtay» sayasatın tolıqtay jaqtauğa, tibetti Qıtaydıñ bir bölegi dep tanuğa kelisim berdi. Kezdesu barısı tolıqtay qıtaydıñ ırıqtılığında ötti deuge boladı.

Qıtay men Resey Moñğoliyanıñ şekaralıq jağdayınan paydalanıp, tabiği baylıqtarın şığaruğa kedergi bolumen birge, şikizatın satıp aluda bağanı halıqaralıq narıqtan äldeqayda tömen qoyıp, öktemdigin körsetip keledi. Halıq sanı az Moñğoliya tığırıqtan şığudıñ basqa joldarın turizmnen de izdestirgeli köp boldı. El ükimeti turizmdi damıtudı bastı nazarğa wstauda. Biraq, Qıtay men Resey öktemdigi bäseñdemey, bwl eldiñ ekonomikalıq damuı qiınğa soğadı. Moñğoliya jağdayı Qıtayğa kiriptarlıqtıñ bolaşağın tanıtıp twrsa kerek.

“The Qazaq Times”