Ügit-nasihat, psihologiyalıq şabuıl memlekettiñ işki jəne sırtqı jağdayına nwqsan keltiretin qwraldar. Ğalamdastıru ürdisine say «aqparattıq qoğam» qalıptasıp, atalğan qwraldar qatarı jañalıqpen tolıqtı. Demek, qoğam arasında qanday da bir taptaurın oy qalıptastırıp, twşımdı habar beru televidenieniñ bir qızmetine jatadı. Qızmetten bwrın, quatı desek te bolar. Arab elderinde orın alğan oqiğalar men beldi telearna «äl-Jaziranıñ» habar taratu ülgisi sözimizge dəlel.

Aqparattıq biliktiñ qauqarı memlekettiñ hal-jağdayın körsetedi. «Əl-Jaziranıñ» 1999 jılı Auğanstanda byurosı aşılıp, CNN, Associated Press, Reuters agenttikterimen birlese qızmet etti. «Ekinşi CNN» atanğan telearna 2003 jılı Irak, 2006 jılı Liviyadağı qarulı qaqtığıs nemese «Izrail'degi rojdestvolıq soğıs» turalı habarlarımen tanıldı. «Pikir jəne jeke pikir!» qağidasın wstanğan telearnanıñ sol jıldardağı habarlarınan əlemde jetekşi orınğa ie BAQ qwraldarınıñ izbasarı ekeni bayqaldı. Biraq, 2011 jılı aqpanda Liviyadağı halıq tolqularınıñ azamattıq soğısqa wlasuı «äl-Jazira» poziciyasın 180 gradusqa özgertti.

 

«Soğıs tudıruşınıñ biri – jurnalist...»

Ekstremistik toptardıñ Muammar Kaddafige qarsı şabuılı jaylı aqparat batıs halıqtarına taraldı. Sol kezden bastap təuelsiz telearna aqparattıq biliktiñ qwrsauında qalıp, sayasi twrğıdan tolıqtay «təueldi» boldı. Liviyadağı Tripol' oqiğası jaylı syujette «qarulı qaqtığıstardıñ birinde narazı toptıñ Kaddafige qarsı şabuılı saldarınan Kirenankada 6000 adamnıñ qaytıs bolğanı» – aytıladı. Şın məninde, twtastay manifestik jağdaydıñ bolmağanı jəne qaza tapqandar sanı 200-ge juıq ekendigi anıqtaldı. «Russian Todau» tilşileriniñ zertteui qaladağı qanğa boyalğan ülken alañ men toqtausız atılğan mıltıq oqtarı körsetilgen syujettiñ Katarda bolğan oqiğa kezinde tüsirilgenin dəleldedi.

Arab aqparatına biliktiñ üstemdik etkeni turalı birneşe mısaldar keltiruge boladı:
1) 2011 jılı tilşiler «bilik basşısına qarsı barlığı 1 million twrğın Tahrir alañına şeruge şıqtı», – dep habarladı. Oqiğa kuəgeri, arab jazuşısınıñ aytuınşa, «alañda nebəri 200-ge juıq adam bolğan». Alayda, jañalıqtıñ quatı sonşalıq, on minuttıñ işinde Tahrirdegi bülikşiler sanı syujetteidey 1 mln-ğa jetken.
2) «Əl-Jaziranıñ» tüsirilim tobı syujetterinde jasandı dekorator paydalanıp, jalğan aqparat taratu arqılı el işinde alauızdıq tuğızdı. Mäselen, «Əl-Jazira» jañalıqtarı arqılı 2011 jılı Tunistegi aktivister tobı 35 mıñğa, 2012 jılı Kairda bolğan qaqtığıstağı adam sanı 2 esege wlğaydı.
3) «Mwsılman bauırlar» men işki sayasat tikeley ıqpal etken telearna oy-pikir aluandığın qoldanğanmen, qaqtığıstar kezinde ekstremizmdi nasihattaumen ğana şekteldi. Düniejüzilik «Amnesti Interneşnl» qwqıqtıq wyımı arab halıqtarınıñ «közi, qwlağı» bolğan arnadağı aqparattar saldarınan twrğındardıñ jeke basına, psihologiyalıq jağdayına nwqsan kelgenin aytadı. Osı orayda, layıqtı citata: «soğıs tudıruşınıñ biri – tarihşı, biri – jurnalist».

«Auzı küygen ürlep işer...»

Ügit-nasihat funkciyasına köşken telearnağa degen halıq narazılığı künnen-künge küşeye tüsti. Tipti, redakciyağa Izrail'den resmi 400 nota kelip tüsedi. Şeteldik BAQ ökilderi de liviyalıq armiya aşqan soğıs turalı birjaqtı közqaras tanıtıp, «äl-Jaziranıñ» ülgisinde jañalıq tarattı. Nətijesinde, memleketke sırttan salınğan sankciyalar küşeydi.

Əlemdik aqparat keñistikte «äl-Jaziranıñ» qwytırqı əreketteri əşkere bolğan soñ, 2012-2013 jılı jiırmadan astam tilşi birinen keyin biri öz erikterimen qızmetten ketti. Olardıñ qatarında byuro jetekşisi Beyrut Hasan Şaaban, prodyuser Mwsa Ahmed bar. Belgili korrespondent Əli Haşem de öz qızmetin toqtatqan soñ, arnayı mälimdeme jasadı. Öz sözinde ol: «Bizge süriyalıq rejimge qarsı bilik üstemdik etti. Arnayı bwyrıqpen halıq müddesine qarsı jalğan habar tarattıq», – dep telearnadağı bılıqtıñ jay-japsarın aşıp ayttı.

Tört-bes jıl köleminde tek birjaqtı közqaraspen nasihat jürgizgen «äl-Jazira» tilşileriniñ habarları eldegi aqparattıq qauipsizdiktiñ əlsizdigin körsetedi. Biraq, dümpuler men halıq narazılığına qaramastan şeñberdi bwzıp jarğan arna batıs elderi üşin «aşıq tereze» funkciyasın toqtatqan joq. 2014 jılı direktor qızmetine saylanğan Əbu Halal telearnağa tübegeyli özgeris engizude. Al jahandanu kezeñindegi jañarğan «äl-Jaziranıñ» erteñi uaqıt enşisinde.

"The Qazaq Times"