ۇگىت-ناسيحات، پسيحولوگيالىق شابۋىل مەملەكەتتىڭ ىشكى جəنە سىرتقى جاعدايىنا نۇقسان كەلتىرەتىن قۇرالدار. عالامداستىرۋ ۇردىسىنە ساي «اقپاراتتىق قوعام» قالىپتاسىپ، اتالعان قۇرالدار قاتارى جاڭالىقپەن تولىقتى. دەمەك، قوعام اراسىندا قانداي دا ءبىر تاپتاۋرىن وي قالىپتاستىرىپ، تۇشىمدى حابار بەرۋ تەلەۆيدەنيەنىڭ ءبىر قىزمەتىنە جاتادى. قىزمەتتەن بۇرىن، قۋاتى دەسەك تە بولار. اراب ەلدەرىندە ورىن العان وقيعالار مەن بەلدى تەلەارنا «ءال-جازيرانىڭ» حابار تاراتۋ ۇلگىسى سوزىمىزگە دəلەل.

اقپاراتتىق بيلىكتىڭ قاۋقارى مەملەكەتتىڭ حال-جاعدايىن كورسەتەدى. «Əل-جازيرانىڭ» 1999 جىلى اۋعانستاندا بيۋروسى اشىلىپ، CNN, Associated Press, Reuters اگەنتتىكتەرىمەن بىرلەسە قىزمەت ەتتى. «ەكىنشى CNN» اتانعان تەلەارنا 2003 جىلى يراك، 2006 جىلى ليۆياداعى قارۋلى قاقتىعىس نەمەسە «يزرايلدەگى روجدەستۆولىق سوعىس» تۋرالى حابارلارىمەن تانىلدى. «پىكىر جəنە جەكە پىكىر!» قاعيداسىن ۇستانعان تەلەارنانىڭ سول جىلدارداعى حابارلارىنان əلەمدە جەتەكشى ورىنعا يە باق قۇرالدارىنىڭ ءىزباسارى ەكەنى بايقالدى. بىراق، 2011 جىلى اقپاندا ليۆياداعى حالىق تولقۋلارىنىڭ ازاماتتىق سوعىسقا ۇلاسۋى «ءال-جازيرا» پوزيتسياسىن 180 گرادۋسقا وزگەرتتى.

 

«سوعىس تۋدىرۋشىنىڭ ءبىرى – جۋرناليست...»

ەكسترەميستىك توپتاردىڭ مۋاممار كاددافيگە قارسى شابۋىلى جايلى اقپارات باتىس حالىقتارىنا تارالدى. سول كەزدەن باستاپ تəۋەلسىز تەلەارنا اقپاراتتىق بيلىكتىڭ قۇرساۋىندا قالىپ، ساياسي تۇرعىدان تولىقتاي «تəۋەلدى» بولدى. ليۆياداعى تريپول وقيعاسى جايلى سيۋجەتتە «قارۋلى قاقتىعىستاردىڭ بىرىندە نارازى توپتىڭ كاددافيگە قارسى شابۋىلى سالدارىنان كيرەنانكادا 6000 ادامنىڭ قايتىس بولعانى» – ايتىلادى. شىن مəنىندە، تۇتاستاي مانيفەستىك جاعدايدىڭ بولماعانى جəنە قازا تاپقاندار سانى 200-گە جۋىق ەكەندىگى انىقتالدى. «Russian Todاۋ» تىلشىلەرىنىڭ زەرتتەۋى قالاداعى قانعا بويالعان ۇلكەن الاڭ مەن توقتاۋسىز اتىلعان مىلتىق وقتارى كورسەتىلگەن سيۋجەتتىڭ كاتاردا بولعان وقيعا كەزىندە تۇسىرىلگەنىن دəلەلدەدى.

اراب اقپاراتىنا بيلىكتىڭ ۇستەمدىك ەتكەنى تۋرالى بىرنەشە مىسالدار كەلتىرۋگە بولادى:
1) 2011 جىلى تىلشىلەر «بيلىك باسشىسىنا قارسى بارلىعى 1 ميلليون تۇرعىن تاحرير الاڭىنا شەرۋگە شىقتى»، – دەپ حابارلادى. وقيعا كۋəگەرى، اراب جازۋشىسىنىڭ ايتۋىنشا، «الاڭدا نەبəرى 200-گە جۋىق ادام بولعان». الايدا، جاڭالىقتىڭ قۋاتى سونشالىق، ون مينۋتتىڭ ىشىندە تاحريردەگى بۇلىكشىلەر سانى سيۋجەتتەىدەي 1 ملن-عا جەتكەن.
2) «Əل-جازيرانىڭ» ءتۇسىرىلىم توبى سيۋجەتتەرىندە جاساندى دەكوراتور پايدالانىپ، جالعان اقپارات تاراتۋ ارقىلى ەل ىشىندە الاۋىزدىق تۋعىزدى. ماسەلەن، «Əل-جازيرا» جاڭالىقتارى ارقىلى 2011 جىلى تۋنيستەگى اكتيۆيستەر توبى 35 مىڭعا، 2012 جىلى كايردا بولعان قاقتىعىستاعى ادام سانى 2 ەسەگە ۇلعايدى.
3) «مۇسىلمان باۋىرلار» مەن ىشكى ساياسات تىكەلەي ىقپال ەتكەن تەلەارنا وي-پىكىر الۋاندىعىن قولدانعانمەن، قاقتىعىستار كەزىندە ەكسترەميزمدى ناسيحاتتاۋمەن عانا شەكتەلدى. دۇنيەجۇزىلىك «امنەستي ينتەرنەشنل» قۇقىقتىق ۇيىمى اراب حالىقتارىنىڭ «كوزى، قۇلاعى» بولعان ارناداعى اقپاراتتار سالدارىنان تۇرعىنداردىڭ جەكە باسىنا، پسيحولوگيالىق جاعدايىنا نۇقسان كەلگەنىن ايتادى. وسى ورايدا، لايىقتى تسيتاتا: «سوعىس تۋدىرۋشىنىڭ ءبىرى – تاريحشى، ءبىرى – جۋرناليست».

«اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەر...»

ۇگىت-ناسيحات فۋنكتسياسىنا كوشكەن تەلەارناعا دەگەن حالىق نارازىلىعى كۇننەن-كۇنگە كۇشەيە ءتۇستى. ءتىپتى، رەداكتسياعا يزرايلدەن رەسمي 400 نوتا كەلىپ تۇسەدى. شەتەلدىك باق وكىلدەرى دە ليۆيالىق ارميا اشقان سوعىس تۋرالى بىرجاقتى كوزقاراس تانىتىپ، «ءال-جازيرانىڭ» ۇلگىسىندە جاڭالىق تاراتتى. نəتيجەسىندە، مەملەكەتكە سىرتتان سالىنعان سانكتسيالار كۇشەيدى.

Əلەمدىك اقپارات كەڭىستىكتە «ءال-جازيرانىڭ» قۇيتىرقى əرەكەتتەرى əشكەرە بولعان سوڭ، 2012-2013 جىلى جيىرمادان استام ءتىلشى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءوز ەرىكتەرىمەن قىزمەتتەن كەتتى. ولاردىڭ قاتارىندا بيۋرو جەتەكشىسى بەيرۋت حاسان شاابان، پروديۋسەر مۇسا احمەد بار. بەلگىلى كوررەسپوندەنت Əلي حاشەم دە ءوز قىزمەتىن توقتاتقان سوڭ، ارنايى مالىمدەمە جاسادى. ءوز سوزىندە ول: «بىزگە سۇريالىق رەجيمگە قارسى بيلىك ۇستەمدىك ەتتى. ارنايى بۇيرىقپەن حالىق مۇددەسىنە قارسى جالعان حابار تاراتتىق»، – دەپ تەلەارناداعى بىلىقتىڭ جاي-جاپسارىن اشىپ ايتتى.

ءتورت-بەس جىل كولەمىندە تەك بىرجاقتى كوزقاراسپەن ناسيحات جۇرگىزگەن «ءال-جازيرا» تىلشىلەرىنىڭ حابارلارى ەلدەگى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ əلسىزدىگىن كورسەتەدى. بىراق، دۇمپۋلەر مەن حالىق نارازىلىعىنا قاراماستان شەڭبەردى بۇزىپ جارعان ارنا باتىس ەلدەرى ءۇشىن «اشىق تەرەزە» فۋنكتسياسىن توقتاتقان جوق. 2014 جىلى ديرەكتور قىزمەتىنە سايلانعان Əبۋ حالال تەلەارناعا تۇبەگەيلى وزگەرىس ەنگىزۋدە. ال جاھاندانۋ كەزەڭىندەگى جاڭارعان «ءال-جازيرانىڭ» ەرتەڭى ۋاقىت ەنشىسىندە.

"The Qazaq Times"