Tarih solqılınan solığı basılmağan, oğan qosa otarlıq qamıtınan sülderi qwrığan qazaq jan-düniesiniñ serpini wlt retinde İŞKİ MENDİ tabuda ğana qalsa kerek. Biraq, mülde jaña (anığında mülde böten) qalıptanğan bügingi wrpaq bwl «MENDİ» qalay menşiktep, «bizdiñ qadımğı qalıbımız osı edi» dep tap basıp bögenayın qalay tanımaq?! Twtas qoğam, «OL», «OLAR», «OLARDIÑ» degen wğımdardı tu etip köterip, Twrannıñ tamırınan ajırap, mülde basqa bağıtqa bet bwrğanda, birer tamşı bolsa da baba qanı tamırın solqıldatqan wlt perzentteri tünekke şıraq bolıp jağıldı.

Berisi «Alaş» pen Abaydan, arısı Altı Alaştan, tübi Türkiden jalğanğan esil joldı, dala danışpandığınıñ izin öşkindegen sürleuinen jazbay tanığandardıñ soñğı buınında Serikbol Qondıbay, Talasbek Äsemqwlov, Aqseleu Seydimbekov, Tınıştıqbek Äbdikäkimov, Ämirhan Balqıbek,  tağı basqa azdağan adamdardı atauğa bolar edi. Nebir alıp ağımdar wltımızdıñ sanasına señdey salmaqpen kelip soğılıp, wlt ruhaniyatı teñselip twrğanda, sonıñ bärin siırıp, Twrannıñ telegey ilimin wlıq wstap köterip, «tegiñe üñil, tereñiñe boyla» dep wran salğan-dı.  Bügin mine sol qatarğa Täuelsizdik jıldarınıñ töl buınınıñ ökilderi kelip jalğanıp, közqaraqtı, wlt tağdırına beyjay qaramaytın qay bir qazaq balasın da quantıp jatqanı bar.

Osı qatarda «OL», «OLAR» sekildi bitpeytin özgege boy wrğış tanımdarğa qarsı, «MEN» üşin küresip jürgen aqın, körkemsözger (publicist), abaytanuşı, alaştanuşı Iqılas Ojaywlınıñ öleñderin sayt oqırmandarına wsınıp otırmız. Ötken men büginge, bügin men bolaşaqqa, ölim men ömirge, tipti Qwdayğa da qazaq közimen qarau – äne sol «MEN»-niñ süyeginen. Bwl twrğıda Iqılas Ojay öleñderi sanamızdağı öşkin oylardı jañğırtadı dep oylaymız.

 

                   Tarih

 

Böken jon, börte qırattar astında

Şöptermen jabılğan,

Aqsöñke süyekter söyleydi,

Ne tüydik aruaqtar zarınan?!

Meniñ tarihım – ap-aşı, küp-küreñ,

Sebebi ol, anamnıñ jasımen,

Atamnıñ qanımen jazılğan.

Qariya qırattar söyleydi küñirenip,

Qobızdıñ tilimen,

Bir äuen talıqsıp jetedi qwlaqqa

Torğın jel ünimen.

Qan bökken dalamnıñ qayğısın sezemin,

Jılqınıñ jalı men jusannıñ bürinen.

Qayran, qabılan babalar

Basınıñ işinde kün janıp,

Şuağı jüzinen bayqalğan.

Orhonnıñ kök märmar tasına kertilip,

Erligi aytılğan.

Tüz jürek, tau minez türkiniñ

Astında qara jer teñselip,

Auızında kök aspan şayqalğan.

Oyhoy, Orhonnıñ jazuı,

Sen ediñ rası –

Babamnıñ jädiger mwrası.

Tamırımda kürkirep ağatın,

Qayda sol kök tastıñ kögildir dwğası?!

Kögildir dwğamdı

Keudeme kisinetip,

Bozdadım zarlı ünmen,

Bozdadım qazaqı tağdırmen.

Söyttim de,

Jılqınıñ iisindey bwrqırap,

Twlpardıñ tostaqtay közinde

Twñğiıq şer bolıp qaldım men.

     

 Qızıl men kök

 

Taqsır tarih

Tüsiner bolsañ, mwñımdı iş,

Arımdı meniñ

itayaq etti qızıl küş.

Şañırağımnıñ küldireuişine qan jwqtı

Kermektiñ dämi,

Jendettiñ isi

Qızıl tüs.

 

Däuirler tusa,

Dümşe bir oylar könerip

ketetin edi,

Ketpey-aq qoydı ne delik?

Tañerteñ twrsam...

Osı bir boyau o, toba,

O, toba-ay deşi

Qwbıldı kenet  kögerip.

 

«Attandap» aqtı

Qızıldar qudı basında,

Öñdegi kermek

Özgermey jetti ğasırğa.

Oraq pen balğa

Bürkit pen künge auıstı,

Auısqan eken,

Azattıq degen osı ma?!

 

Esi sau adam

Erkindik dey ma mınanı,

Köziñe qayğı

Köl bolıp sonda twnadı.

Azatpın deysiñ auanı jwtıp

Al sonda...

Auadan neğıp abaqtı isi şığadı.

 

 

                         Abstrakciya

                   (nemese törttağan)

 

 ***

Qaru twr qasqayıp...

Til qatıp ötken şaq  izinen.

Ağarğan şaştardıñ azabın oqıdım

Qanjardıñ qılpığan  jüzinen.

 

***

Jarqılı janıñdı qaq tilgen

Ğaşıqtıq – sol derttiñ  jarası.

Men bilsem, ekeui

tamırlas, tım jaqın

Qız benen qılıştıñ arası.

 

***

Qırküyek...

Qaytqan qws sorabı

Meniñ de kep edi wmtılğım,

Tostaqqa twndırıp wsındı qwdaşa

Bir jwtım aqqudıñ swñqılın.

 

                               ***

Tünimen tüs kördim

Anamnıñ dauısın tanıdım.

Tañerteñ sol  tüstiñ...

Közimnen körpege tögilgen

Tauıp aldım mamığın

 

            ***

                                            Qwdaydıñ qwdireti adam arqılı körinedi...

                                                                                          (Mäşhür-Jüsip)

Täñirdiñ tili bar...

Biz kettik kieli ilimnen.

Saual köp sanada

sausaqtay bügilgen.

Qwdaydıñ bar-joğı

bayqalar keude de

Qandağı wjdannıñ

Qarasaq nilinen.

             

Dünie tılsımdı

Özgeşe köruge

Ömirim wmsındı.

Sol mezet...

Abaydı sabağan qamşınıñ

Qayıra dür etip

Qanımnan estildi susılı.

 

«Allağa» aynalu...

Osı jol – anıq-tı.

QORQUDA QWDAY JOQ

Süygende jarıqtı.

Teñ twrıp tildeser

JETİLGEN JAN tappay

Qwday da «qwldar» men

«küñderden» jalıqtı...

 

 

***

Sıbızğı swñqılı

Keudemnen küy örip.

Sol ünniñ isine

Janım twr süyenip.

 

***

Qırküyek qwstardı

Äketse köterip...

Tünimen  şığadı

Japıraq jötelip.

 

***

Öziñdi jarığım

Körgen de kezigip,

MEN tügil köleñkem

Ketedi ezilip.

 

***

«Äyelden er artıq...»

Söz be osı atalı?

Bolğanda qayter ek

Äyeldiñ saqalı.

 

***

AR WYAT qos ğaşıq

Ketti olar suınıp...

Aqşamda AR twrdı

Ağaşta buınıp.

 

***

Tün suıq, batıstan

Soğıp  twr üskirik

Kün erteñ qaladı-au

Terekter tüşkirip.

 

 

 

 

 

Metafizika

 

Tändi tastap

Wzap şıqsam özimnen,

Bostandıqtı...

Sonda ğana sezinem.

Qızıl rauşan  qauızına  qonaqtap,

Qarar ma edi  düniege bir mezet

Köbelektiñ közimen?

 

Baytaq dala

şıq tiline eltigen,

Adam tayğan

Adaldıqtıñ sertinen.

Qoldar üzgen

gül -ğwmırdıñ  qayğısın

köbelekpin

qanatımen jelpigen.

      

 

                 ***

«Qwday öldi...»

                                                   (F.Nicşe)

I

 

Aqıl-esiñ  azabınan  tanarday

Bir  kermek  bar...

İşke tüsken,

oy,  Alla-ay,

Jan  şıjğırğan  sol  kermektiñ  örtinen

Töbe  şaşım  lap  etip  janarday.

 

Solqıldatıp   sol   kermektiñ  aptabı,

Nege  meni qiyanatına  qaqtadı?

Men  Qwdayğa   wmsınıp  em  körmekke

Körsetpedi...

küldibadam  sanamnıñ

ayğız-ayğız  satpağı.

 

Mına dünie bar bolğanı meyirim

Bir sıñğırı jwmaqqa par külkiniñ.

Qara tasta til qatadı eljirey

Joldağanda jüregiñniñ ülpilin.

 

 

            II

 

Qwday ölgen,

Saytan jeñgen,

Ğwmır emey  nemene –

Ar men  wjdan jwqanası

tabılmasa deneñde.

Jaratqannıñ jamalı – wjdan,

Ol  twrmasa qwday joq.

Sol jwpardı işke bürikken,

Jürek – möldir tereze.

 

Baqi – tamır,

Päni – tağdır,

Ğwmır – aqqan bir özen.

Sol özennen işsemdağı

Bir qanbadı kenezem.

Jwmaq,

Tozaq,

İşimde eken,

İsimde eken ol meniñ

Köre almadım kir şalğan soñ,

Keudemdegi terezem.

 

 

 

 

 

 

 

         Qoñır

                                  (Q.Jantileuovke)

 

Qoñır-qoñır taulardıñ

Qoltığınan qoy örip,

Qoñır üydiñ işinde

Qoñır salqın oy örip,

Mañırauıq mañdayım

Oy düretip neşe mıñ

Jasıl mañday qırattan

Jasıl söz bop esemin.

Jasıl oyım saz edi

Jaziralı janı izgi,

Qoñır sazğa gül atqan

Qara tastıñ qauızı.

Qaytqan qwstıñ qañqılın

Özegine toltırıp,

Tırna jilik, tört oyıq

Swñqıldaydı sıbızğım

Aspan añqıp auızı.

Men osılay añqıdım

Qos işekke qondırıp,

Qoñır qazdıñ qañqılın.

Solqıldatıp küy şalğan

Äy, şaldar-ay, şaldar-ay

Sezim keşip neşe mıñ

Keregeniñ astınan

Küy twnadı kümbirlep

Erneuine kesemniñ.

Kim tüsiner küy wqpay,

Bwl pänidiñ bayanın,

Küymen birge jöñkidim,

Jerge timey ayağım.

Jan erigen sol sätte

Mañdayımnan kün şığıp,

Tañdayımda ay tuıp,

Küy kilkigen kesemdi

Wrttap-wrttap qoyamın.

Qayda ketti sol şağım

Qoñıraulı qoñır ün?

Qoñırımdı joğaltıp,

Tas köşeni torıdım.

Jañbırına janardıñ

Omırauım boyalıp.

Qaynay-qaynay qañsıdı

Alpıs eki tamırım.

Toğız perne betinen

Tolqıp soqqan samalmın,

Tolqın-tolqın samal bop,

Sağasınan ağamın.

Qos işektiñ üstine

Qws dauısın jusatqan,

Sen aman bol, qoñır ün

Sen aman bol, şanağım!

 

 

 

Ölim

                                                                             Jalğanşığa kelmey baq,

                                                                                          Kelseñ biraq ölmey baq.

                                                                                                                                       (Qorqıt)

Jan menen tän özgergenmen är küyge,

Ömir-ölim twtas wğım, ärine.

Tiri bolu tirlik keşu emes ol,

«Ölgender köp» ömir sürgen pänide.

 

Keluiñ men ketuiñniñ tınısı

İşiñde  eken, sezseñ sonı dwrısı.

Ömir degen – öz aqılıñ, öz oyıñ,

Ölim sonıñ azabı men jemisi.

 

Öz keudemde tozaq penen jwmağım,

Öz şwğılam...

Qiyamette  şığar KÜN.

Ölim meniñ özi işimde şayqalıp

Tuğızadı...

Tüpki sana twrağın.

 

Qabirmenen qorqıtadı kör molla,

Kördiñ qaşan köz bitedi ornına.

Bahi meken

Jan jaralğan JERWYIQ,

Jerwyığın añsamaytın ER bar ma.

 

Ğaqıl tüsip ğarıştağı bir Hahtan

Öz betiñmen ömir sür dep til qatqan...

Sol jwmbaqtıñ kiltin saldı keudege,

Qwday bizdi quğan küni jwmaqtan.

 

Keudeñdegi hikmetpen oylan şın

Kisiliktiñ kiltin tığıp

qoyğan kim?

Adamdağı aqiqattıñ jauabın...

Körden izdep

körge aynalğan qayran «din».

 

Jalqı ömirge jalğız ret kelgesin,

Jannıñ nwrı

Jarqırasın sönbesin....

Ajal meni aldap soqpaq

Täyir-ay...

Tapqan eken «öltiretin» pendesin.

 

Qart Qorqıttıñ  qazınalı  qoyını

Bir üreyden  ayıradı  boyıñdı.

ÖNER, BÄLKİM,

ALDAP KETU AJALDI

ÖMİR, BÄLKİM,

ÖLMEY QALU OYINI.

 

“The Qazaq Times”