Joldau. "Qazaqstannıñ üşinşi jañğıruınıñ" Birinşi basımdığı

Qazaqstan Respublikasınıñ prezidenti N.Nazarbaevtıñ kezekti halıqqa joldauı bügin tañnan bastap BAQ-ta taratıldı.  «Qazaqstannıñ üşinşi jañğıruı» atalğan joldau, bwdan bwrınğı «Qazaqstan-2050» strategiyalıq maqsattarına jetuge bağıttalğan. Ondağı mindetter Qazaqstandı älemdik damığan 30 eldiñ qatarına jetelemek. Sonımen qatar, bwl Wlt josparı – « 100 naqtı qadam» bazasında ötkizilmek. Atalğan joldau «Qazaqstannıñ üşinşi jañğıruınıñ»  bes negizgi basımdığına qwrılğan. Sonıñ alğaşqısı mınaday:

Birinşi basımdıq – ekonomikanıñ jedeldetilgen tehnologiyalıq jañğırtıluı.

Biz cifrlıq tehnologiyanı qoldanu arqılı qwrılatın jaña industriyalardı örkendetuge tiispiz. Bwl – mañızdı keşendi mindet.

Elde 3D-printing, onlayn-sauda, mobil'di banking, cifrlıq qızmet körsetu sekildi densaulıq saqtau, bilim beru isinde qoldanılatın jäne basqa da perspektivalı salalardı damıtu kerek. Bwl industriyalar qazirdiñ özinde damığan elderdiñ ekonomikalarınıñ qwrılımın özgertip, dästürli salalarğa jaña sapa darıttı.

Osığan oray, Ükimetke «Cifrlıq Qazaqstan» jeke bağdarlamasın äzirleudi jäne qabıldaudı tapsıramın.

Bizdiñ zañnamamızdı jaña jağdayğa beyimdeu kerek.

Kommunikaciyanıñ damuı men optikalıq-talşıqtı infraqwrılımğa jappay qoljetimdilikti de qamtamasız etu kerek. Cifrlıq industriyanı damıtu basqa barlıq salalarğa serpin beredi. Sondıqtan Ükimet İT salasın damıtu mäselesin erekşe baqılauda wstauğa tiis.

Jaña industriyalar qalıptastırudıñ mañızdı şartı innovaciyanı qoldau jäne olardı öndiriske tezirek engizu bolıp sanaladı.

Ükimetke «EKSPO-2017» nısandarınıñ biriniñ bazasında IT-startaptar halıqaralıq tehnoparkin qwrudı tapsıramın. Ol älemniñ barlıq elinen käsipkerler men investorlar tartudıñ platforması boluğa tiis. Bwl üşin tiisti infraqwrılım jäne salıq jeñildikterin, oñaylatılğan viza men eñbek rejimin qosa alğanda, qolaylı jağday kerek.

Biz joğarı oqu orındarı, Nazarbaev Universiteti jäne «Alatau» innnovaciyalıq tehnologiyalar parki bazasında özimizdiñ ğılımi jäne innovaciyalıq äleuetimizdi damıtuımız kerek.

Ekinşi keşendi mindet. Jaña industriyalar qwrumen qatar dästürli bazalıq salalardı damıtuğa serpin beruimiz kerek.

Bwl – önerkäsip, agroönerkäsiptik keşen, kölik pen logistika, qwrılıs sektorı jäne basqa salalar.

Birinşi. Eñbek önimdiligin aytarlıqtay arttıru kerek.

Bwl jerdegi negizgi faktor Törtinşi önerkäsiptik revolyuciya elementterin jappay engizu boluğa tiis.

Bwl – avtomattandıru, robottandıru, jasandı intellekt, «auqımdı mälimetter» almasu, tağı basqa mindetter.

Ükimetke biznes ökilderimen birge 2025 jılğa deyin bazalıq salalardı tehnologiyalıq twrğıdan qayta jaraqtandırudıñ keşendi şaraların äzirleudi tapsıramın.

Ekinşi. Basımdığı bar salalardağı bäsekege qabiletti eksporttıq öndiristi damıtudı közdeytin industriyalandırudı jalğastıru kerek.

Ükimet aldında qazirdiñ özinde 2025 jılğa qaray şikizattıq emes eksporttı 2 ese wlğaytu mindeti twr.

Bwl bağıttağı jwmıstı jandandıru üşin eksporttı damıtu men ilgeriletu tetikterin bir vedomstovağa şoğırlandıru qajet. Eksporttauşılarğa «bir tereze» qağidatı boyınşa öñirlerde de qoldau körsetu kerek.

Ükimet janınan Eksport sayasatı jönindegi keñes qwrudı tapsıramın. Oğan biznes qoğamdastığınıñ ökilderi kiruge tiis.

Biılğı 1 qırküyekke deyin Ükimet äkimdermen jäne biznes ökilderimen birlesip, Birıñğay eksport stretegiyasın äzirleui kerek.

Qazaqstan şetel investiciyaların tartu isindegi köşbasşılığın saqtap qaluı qajet.«Astana» halıqaralıq qarjı ortalığı el ekonomikasına qarjı resurstarın tartuda mañızdı röl atqaruğa tiis.

Biz tauar öndiru men ötkizu, qızmet körsetu isin jahandıq jelige beyimdeuimiz kerek. Mwnı, eñ aldımen, transwlttıq kompaniyalardı tartu arqılı jasağan jön.

Qazaqstanda öndirister aşu jönindegi Qıtaymen birlesken investiciyalıq bağdarlamanı tiimdi jüzege asıru kerek. Qıtay tarapımen uağdalastıqqa qol jetkizildi. Nısandar belgilendi. Naqtı jwmıs isteu qajet.

Bwl qazaqstandıqtar üşin 20 mıñ jaña jwmıs ornın aşatın zamanaui öndiris bolmaq. Qazir 6 joba jüzege asırıla bastadı, al 2 joba iske qosıldı. Sonıñ biri – gibridtik jäne tolıqtay elektrli JAC avtomobil'derin iri qwrılğılardan qwrastıratın zauıt.

Qajetti infraqwrılım qalıptastıru jayın eskerip, eksportqa bağdarlanğan elektromobil' öndirisin odan äri damıtu mäselesin pısıqtaudı tapsıramın.

Twtastay alğanda, Qazaqstannıñ öz Investiciyalıq strategiyası boluğa tiis. Ükimet onı biılğı 1 qırküyekke deyin äzirleui kerek.

Halıqaralıq ıntımaqtastıq ayasında wlttıq ekonomikalıq müddelerdi qorğap, ilgeriletu qajet. Bwl, eñ aldımen,  EAEO, ŞIW işinde Jibek jolı Ekonomikalıq beldeuimen wştasatın jwmıstarğa qatıstı. Ol üşin ekonomikalıq diplomatiya jwmısın qayta qwrıp, jandandıra tüsu qajet.

Üşinşi. Ekonomikalıq ösimniñ twraqtılığı üşin eldiñ tau-ken metallurgiyası men mwnay-gaz keşenderi öziniñ strategiyalıq mañızın saqtauğa tiis.

Älemdik swranıs bäseñdep ketken kezde jaña narıqtarğa şığıp, önim jetkizu aumağın keñeytu kerek. Mineraldıq-şikizattıq bazanı keñeytuge basa nazar audarıluğa tiis. Geologiyalıq barlau jwmıstarın belsendi jürgizu kerek.

Bwl salalardı odan äri damıtu isi şikizattı keşendi türde qayta öñdeudi tereñdete tüsumen berik wştastırıluı tiis.

Jıl soñına deyin Jer qoynauı turalı jaña kodeksti qabıldap, salıq zañnamalarına qajetti özgerister engizudi tapsıramın.

 

***

Törtinşi. Agrarlıq sektor ekonomikanıñ jaña drayverine aynaluı kerek.

Qazaqstannıñ agroönerkäsip keşeniniñ bolaşağı zor.

Köptegen poziciyalar boyınşa biz älemde iri agrarlıq eksporttıq önim öndiruşilerdiñ biri bola alamız. Bwl, äsirese, ekologiyalıq taza tağamdarğa qatıstı. «Made in Kazakhstan» brendi sonday önimderdiñ etalonı boluğa tiis.

Sonımen qatar, astıq önimderi boyınşa biz Euraziyada «nan kärzeñkesi» boluımız kerek. Şikizat öndirisinen sapalı öñdelgen önim şığaruğa köşu qajet. Tek sonda ğana biz halıqaralıq narıqtarda bäsekege qabiletti bola alamız.

Osı maqsattarğa qol jetkizu üşin  Ükimet pen äkimderge mınaday tapsırmalar beremin:

birinşiden, subsidiyalardı bölu qağidaların qayta qarastırıp, birtindep önimdi saqtandıruğa köşu qajet;

ekinşiden, bes jıl işinde 500 mıñnan astam jeke üy şaruaşılıqtarı men şağın fermerlerdi kooperativterge tartuğa mümkindik beretin jağday jasau kerek;

üşinşiden, önimniñ öñdeu sapasın jaqsartıp, tauarlardı saqtaudıñ, tasımaldaudıñ jäne ötkizudiñ tiimdi jüyesin qwru qajet;

törtinşiden, eñbek önimdiligin belsendi türde arttırıp, öndiris şığındarın tömendetu kerek;

besinşiden, jerdi paydalanu tiimdiligin arttıruğa tiispiz. Suarmalı egis alañın 5 jıl işinde 40%-ğa keñeytip, 2 million gektarğa jetkizu qajet;

altınşıdan, öndiriste swranısqa ie agrarlıq ğılımi zertteulerge salınatın investiciya kölemin arttıru kerek.

Auıl şaruaşılığın ärtaraptandırıp, 2021 jılğa qaray azıq-tülik tauarı eksportın 40%-ğa köbeytudi tapsıramın.

Bwl mindetter agroönerkäsip keşenin damıtudıñ jaña memlekettik bağdarlaması ayasında iske asırıluı qajet.

 

***

Besinşi. Jaña euraziyalıq logistikalıq infraqwrılımdı damıtu – mañızdı basımdıqtardıñ biri.

Oğan qazirdiñ özinde qomaqtı investiciya jwmsaldı. Endi odan ekonomikalıq qaytarım ala bastau qajet.

Ükimetke 2020 jılğa qaray tranzittik tasımaldıñ jıldıq kölemin:

— konteynerlermen tasımaldanatın jükter üşin 7 ese – 2 million konteynerge deyin;

— jolauşılardı äue köligimen tasımaldaudı 4 ese – 1,6 million tranzittik jolauşığa deyin arttırudı tapsıramın.

Tranzittik tasımaldaudan tüsetin tabıstı 5,5 ese – jılına 4 milliard dollarğa deyin köbeytu qajet.

2015 jılı men «Nwrlı jol» infraqwrılımdıq damu bağdarlamasın wsındım. Ötken 2 jıl işinde bağdarlama özin tolıq aqtadı.

Biıl respublikalıq mañızı bar 4400 şaqırım avtojol qwrılısı men qayta jañğırtu jwmıstarı jürgiziledi. Jıl soñına deyin sonıñ kem degende 600 şaqırımı paydalanuğa berilip, kezeñ-kezeñimen aqılı jüye engiziledi.

Elimizdiñ kölik jäne tranzit äleuetin tolıq aşu üşin körşi eldermen üylesimdi is-qimıl qajet. Jükterdiñ erkin tranzitin, kölik dälizderin qwru men olardı jañğırtu isin qamtamasız etu kerek. Kölik infraqwrılımın basqaruğa, qızmet körsetu deñgeyin arttıruğa jäne äkimşilik kedergilerdi joyuğa erekşe köñil audaru qajet.

Transkaspiy dälizi boyınşa tasımaldau köleminiñ wlğayuına baylanıstı Qwrıq portın saludıñ ekinşi kezeñi – avtomobil' ötkeli qwrılısın iske asıruğa kirisu qajet.

Altınşı. Urbanizaciya üderisi qwrılıs sektorın damıtu qajettigin alğa tartıp otır. Ol otandıq ekonomikanıñ tolıqqandı drayverine aynaluğa tiis.

Jol, twrğın üy jäne basqa da infraqwrılım qwrılısına investiciya sala otırıp, biz qalalarımızdıñ wzaq jıldarğa deyin sırtqı jäne tehnologiyalıq kelbetin ayqındaytınımızdı wmıtpağanımız jön. Sondıqtan qwrılısqa da, qwrılıs materialdarın öndiru salasına da jaña tehnologiyalardı engizu kerek. Ol üşin bizde qazir jaqsı mümkindikter bar.

Meniñ tapsırmam boyınşa biıl «Nwrlı jer» twrğın üy bağdarlaması iske asırıla bastaydı. Ol asa mañızdı mindetti orındauğa – aldağı 15 jılda 1,5 million otbasın twrğın üymen qamtamasız etuge bağıttalğan.

Bağdarlamada twrğın üy narığın damıtudıñ keşendi şaraları körinis tapqan. Sonıñ biri – «Damu» akcionerlik qoğamı arqılı memlekettiñ subsidiya berui esebinen qwrılıs saluşılar üşin bank nesiesin arzandatu. Twrğındar üşin «Qazaqstan ipotekalıq kompaniyası» akcionerlik qoğamı arqılı bankter beretin ipotekalıq nesieni subsidiyalau jüzege asırıladı. «Twrğın üy qwrılıs jinaq banki» salımşıları üşin äkimdikterdiñ nesielik twrğın üy saluı jalğasadı. Oğan ilgeride bölingen qarjı «revol'ver» qağidatı  boyınşa qayta paydalanıladı.

Äkimdikter halıqtıñ äleumettik älsiz toptarı üşin satıp alu qwqığınsız arendalıq twrğın üy bölu isin damıta beretin boladı. Jappay twrğın üy qwrılısı üşin äkimder tiisti jer telimderin böluge tiis.

Biz qalalarda jeke twrğın üylerdiñ birıñğay säulet stilinde salınuına män beretin bolamız. Bwl üşin memleket qajetti infraqwrılım twrğısınan kömek körsetedi.

Ükimet äkimdermen birlesip, ülken qalalardıñ irgeles ornalasqan eldi mekendermen kölik baylanısın damıtu jöninde şaralar qabıldauı qajet.

 

Üşinşi keşendi mindet – eñbek narığın jañğırtu.

Jaña tehnologiyalardıñ engiziluine baylanıstı dästürli salalarda eñbek resurstarı bosap qalatın boladı. Sonımen birge, jaña industriya qwrıp, damıtu jwmıspen qamtudıñ jäne azamattardıñ naqtı tabısın ösirudiñ qosımşa mümkindigi boluğa tiis.

Ükimet pen äkimderge eñbekkerlerdiñ basqa salalarğa basqaru ayasında auısuı üşin jağday jasaudı tapsıramın.

Bizdiñ iri käsiporındar äkimdiktermen birlese otırıp, tiisti jol kartaların äzirleui kerek. Onda qısqartılatın jwmısşılardı qayta dayarlau, olardı äri qaray jwmıspen qamtu üşin birlesip investiciya salu jayı qarastırıluı qajet. Bası artıq jwmıs küşi bar öñirlerden basqa jerlerge, sonday-aq, auıldardan qalalarğa jwmıs küşin wtımdılıqpen tartuğa qoldau körsetu kerek.

Ükimet jwmıspen qamtu ortalıqtarın reformalap, barlıq bos jwmıs orındarı men bükil eldi mekenderde birıñğay onlayn platforma qalıptastıruı qajet.

“The Qazaq Times”