Ündistannıñ FH-77B (155mm) artilleriyaları. Foto: The Tribune.

Ündistan-Qıtay şekaralıq dauı şielenisip jatqalı eki aydan astı. Şekarağa tayau jol qwrlısına ündi äskerleri kedergi boldı dep ayıptağan Beyjiñ tarabı, ündi äskerleriniñ daulı aymaqtan şeginip şığuına üş kün uaqıt bergenin de ayttı. Alayda, kesimdi uaqıt tolğan künniñ özinde Ündistan äskerleri ornınan tabjılmadı. Qıtay jaq ta batıl äreketke öte qoymadı. Eki elde qarulı küşterin jaqındatıp, qwr aybarmen şektelip twr.

Üstirt taulı öñirdegi şekara dauı şın mänisinde qarulı küş qoldanuğa öter bolsa ne bolmaq? Bwl qazir eki eldiñ janjalına köñil audarğan är taraptıñ oyındağı swraq. Ündistan, Sikkim, Qıtay üş eldiñ şekarası tüyisken twstağı bwl öñir soğıs tusa Qıtayğa tiimsizdigi aydan anıq. Eñ bastı faktor retinde, Qıtaydıñ negizgi äskeri bazası bwl şekaralıq aymaqtan alısta jatır. Amerikalıq jäne Tayuan (Tayvan') sarapşıları, eger eki el de qarulı küş qoldanar bolsa, eki eldiñ artilleriyalıq qosındarı şeşuşi röl oynaydı dep qaraydı. Sebebi, jer tüzilisi kürdeli aymaq, qwrlıq soğısınıñ özge taktikalarına qolaylılıq tuğızbaydı dep sanaydı.

AQŞ CNN arnası men Tayuannıñ «Tayuan däuir» basılımı jariyalağan saraptamada, eki el artilleriyalıq küşterin qoldanatın bolsa Ündistan jaq qwrlıq armiyasınıñ betke basar aybını FH-77B (155-mm) zeñbirekterin tasıp jetkizui mümkin dep boljaydı. Bwl türdegi atqış zeñbirekterdi Ündistan Qwrlıq armiyası 1986 jılı «Bofors» dep atalatın şved kompaniyasına tapsırıs berip jasatqan. Bir retki tapsırısta 200 danasın jasatqan. 1999 jılı Ündistan-Päkistan ortaq baqılaytın Kaşmir öñiriniñ Qarmu oblısında eki el arasında şekaralıq soğıs tudı. Sol soğısta Ündistannıñ FH-77B (155-mm) artilleriyaları mañızdı röl atqardı.

Alayda, Qıtay äskeri ister mamanı Jañ Joujoñnıñ qarauınşa, FH-77B (155-mm) zeñbirekteri älemdik ozıq deñgeyden kem degende 30 jılday artta qalğan. Atap aytqanda, auırlığı 11 tonna twratın bwl artilleriyalar Ündi-Qıtay şekarasındağı taulı aymaqta soğısta öz rölin säulelendire almaydı. Onıñ üstine bwl atqış qarular Ündistan qwrlıq qosındarında wzaq jıl qoldanısta bolğan. Atu jäne nısanağa däldigi jağında kemşilikter äldeqaşan tuğan. Qalıptı paydalanu sanı aytarlıqtay jetkiliksiz dep qaraydı qıtaylıq sarapşı. Bir sözben aytqanda ol bwl artilleriyalar arqılı Qıtay qarulı qosındarına tötep bere almaydı eken.

Qazir Ündistan qwrlıq qosındarında 2820 artilleriya bar dep sanaladı. Alayda, bwlardıñ naqtı qoldanıstağılarınıñ sanı bwdan az boluı mümkin. Ündistan jaq jaqınğı kezde älemdik qaru-jaraq narığında ozıq artilleriyalardı köptep izdey bastağan. Qıtay äskeri sarapşıları 155mm türindegi özdiginen jüretin artilleriyalar jöninen alıp qarağanda, Oñtüstik  Koreya öndiretin K9 gaubicaların tañdau eñ dwrıs şeşim dep sanaydı. Alayda, Ündistan mwnıñ kerisinşe AQŞ-tıñ M777 gaubicaların tañdasa kerek.

Singapurdıñ «Keys» jañalıqtar saytı bir kün bwrın jariyalağan aqparatında, Ündistannıñ auır artilleriya satıp aluğa wmtıluı «artıq qadam» dep bağalanıptı. Qazirgi zaman ozıq soğıs qwraldarı twrğısınan alıp qarağanda auır artilleriyalıq qwraldar Ekinşi düniejüzilik soğısı zamanınıñ qaruı retinde sanaladı. Al, Qıtaydıñ «Şinlañ» agenttiginiñ saytı bolsa: «Auır artilleriyası joq Ündistan, şekaralıq dau soğısqa wlassa därmensiz qaladı. Bwl Jaña-Delidiñ auır strategiyalıq qateligi», – dep qaraydı.

Alayda, Qıtay Ündistannıñ damığan oqtı zımırandarın esten şığarıp otırğanı anıq. Ündistannıñ ballistikalıq zımırandarı, beyresmi mälimetterde Jer şarığınıñ kez-kelgen nüktesine şabuıl jasauğa quattı delinedi. Eki el arasındağı şekara dauı qarulı qaqtığısqa wlasıp ketken künniñ özinde Ündistannıñ bwl öñirdegi wpayı basım tüspesine kim kepil. Ne desek te, eki alıptıñ arasında tuğan dau qazir el bitkendi eleñdetip otır.

“The Qazaq Times”