اقش پەن قىتايدىڭ ساۋدا وكىلدەرى بىرنەشە كۇن بۇرىن ۆاشينگتوندا سويلەسۋلەردى قايتا قولعا الدى. ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا داۋى ءورشىپ، ەكونوميكالىق مۇددەلەردىڭ تىرەسى ارتا ءتۇستى. وسى تۇستا قىتاي يرانعا 400 ملرد دوللار كولەمىندەگى ينۆەستيتسيا سالۋعا كەلىسىم بەردى. اقش پەن قىتاي، اقش پەن يران قايشىلىعى اسقىنىپ تۇرعان تۇستا بۇل ينۆەستيتسيا شەشىمى ساراپشىلاردىڭ نازارىن اۋداردى.

قىتاي مەن يران اراسىنداعى جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قۇرۋ 2016 جىلدان باستالدى. جاقىندا قىتاي يراننىڭ مۇناي حيميا، مۇناي-گاز، كولىك جانە ەنەرگەتيكا سالالارىنا 400 ملرد ينۆەستيتسيا سالاتىنىن جەتكىزدى. بۇل قوماقتى قارجىنى 25 جىلعا جوسپارلاعان.

ال بۇنىڭ كەرىسىنشە، اقش يرانعا قاتاڭ سانكتسيالار سالۋى مۇمكىن. Forbes باسىلىمى بىرنەشە كۇن بۇرىن اقش يراننىڭ مۇناي سالاسىنا قاتاڭ سانكتسيا سالۋى، ءتىپتى يران مۇنايىن ساتىپ الاتىن شەتەلدىك كومپانيالارعا دا ايىپپۇل سالۋى مۇمكىن ەكەنىن حابارلاعان ەدى. اقش-تىڭ بۇل قادامى يرانعا مول ينۆەستيتسيا سالعالى وتىرعان قىتايدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن ۇلكەن قاۋىپ جاراتادى.

ەگەر، اقش شىنىندا يران قىسىمدى ارتتىراتىن بولسا، نىساناسىنا يراننىڭ مۇناي سالاسىن العان بولسا، بۇل قىتاي ينۆەستيتسياسى ءۇشىن اۋىر سوققى بولاتىنى ءسوزسىز. ونىڭ ۇستىنە اقش قىسىمى يراننىڭ شەتەلدەردەن تارتاتىن ينۆەستيتسياسىنا مۇمكىندىك بەرمەۋى دە مۇمكىن دەپ سانايدى ساراپشىلار.

قازىرگى اقش، قىتاي، ساۋد ارابياسى جانە يران ءتورت ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا قاراي وتىرىپ، جاڭا جاعدايدى بىلاي ساراپتاۋعا بولادى. اقش پەن قىتايدىڭ يرانعا قاراتقان ساياساتى قايشىلىققا بەت الدى. قىتاي ساۋد ارابياسىنىڭ دا يراننىڭ دا مۇنايىن ساتىپ الادى. بۇل يراننىڭ وسى سالادا ساۋد ارابياسىنان باسىمىراق تۇسۋىنە جاعداي جاسايدى. الايدا، ەندىگى ماسەلە قىتاي مەن اقش اراسىنداعى تەرەڭ قايشىلىقتا. ەگەر بەيجىڭ يراننىڭ وڭىردەگى ستراتەگيالىق ساياساتتارىنىڭ قاۋىپتىلىگىن ەسكەرسە بۇل قادامعا بارماۋى كەرەك. نەمەسە، اقش پەن ساۋد ارابياسى قىتاي-يران ىنتىماقتاستىعىن جۇزەگە اسىرماۋعا تىرىسۋى مۇمكىن.

بۇل جاعدايدى سالماقتى مۇددەلەردىڭ جاڭا قايشىلىعى دەپ اتاسا بولادى. ۇيتكەنى، وتكەن اپتانىڭ دەمالىس كۇندەرى ساۋد ارابياسىنىڭ مۇناي سالاسىنا جاسالعان شابۋىل الەمدەگى ەڭ ءىرى مۇناي ءوندىرۋشى ەلدىڭ ءوندىرىسىن 50 پايىزعا دەيىن قىسقارتىپ تاستادى. ۋاشينگتون شابۋىلدىڭ ارتىندا تەھراننىڭ تۇرعانىن ايتتى. الايدا، يران بۇل ايىپتى جوققا شىعاردى. وسىمەن ورتا شىعىستاعى قايشىلىق جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلدى. قازىر ساۋد ارابياسى مەن يران قايشىلىعى ەكى ەلگە عانا ەمەس، تۇتاس وڭىرگە، اسسا الەمدىك گەوساياسي تۇراقتىلىققا كەرى اسەرىن تيگىزە باستادى. ەندى مىنە بۇل قايشىلىقتى مۇددە تالاستارىنا اقش پەن قىتايدىڭ دەرجاۆالار رەتىندە كىرىگە تۇسەتىنى بايقالدى. بۇل ءبىر جاعىنان، ورتا شىعىس قايشىلى تەرەڭدەي تۇسكەنىن اڭعارتادى، تاعى ءبىر قىرىنان قىتايدىڭ اتالعان ايماقتاعى ىقپالىنىڭ كەڭەيىپ كەلە جاتقانىن بايقاتادى.

 

“The Qazaq Times”