20-عا تارتا كىتاپتىڭ اۆتورى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى، 30 جىلعا جۋىق باسشىلىقتا بولعان نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ اتى كەزەكتى نىسانعا بەرىلدى.
ونىڭ ەسىمى رەسەيگە جالعا بەرىلگەن بايقوڭىر قالاسىنداعى زىمىران-عارىش كەشەنىنە بەرىلەتىن بولدى. قىركۇەيكتىڭ 7-ءسى كۇنى قر-نىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن رف-نىڭ باسشىسى ۆلاديمير پۋتين «ماسكەۋ كۇنى» مەرەكەسىندە كەزدەسىپ، "سويۋز-5" جانە "سويۋز-6" عارىش زىمىراندارىن ۇشىرۋ كەشەنىنىڭ اتاۋىن اقىلداسىپ، كەڭەستى. كرەمل باسشىسىنىڭ «نۇرسۇلتان» اتايىق دەگەن ۇسىنىسىنا ەكس-مەمباسشى «...جوق، باسقاشا اتايىق، «نازارباەۆ» بولسىن» دەپ جاۋاپ بەردى.
ارتىنشا، ىلە-شالا روسكوسموس «ستارت كەشەنى «نازارباەۆ باستاۋى (نەمەسە «ستارتى»)» دەپ اتالادى»، – دەپ مالىمدەمە جاسادى.
رەسەي پرەزيدەنتى ۆ.پۋتين قر-نىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا "بايتەرەك" عارىش كەشەنىن ءوزىنىڭ اتىمەن اتاۋدى ۇسىندى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. ماسكەۋ. فوتو: ريانوۆوستي
وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن اقتاۋ قالاسىندا وتكەن جيىندا "جاعىمپازدىقتى جانى سۇيمەيتىنىن" ايتقان پرەزيدەنت توقاەۆ بيلىك باسىنا كەلگەلى بەرى ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا نازارباەۆ ەسىمى كەڭىنەن بەرىلە باستادى. ءتىپتى، بىرنەشە جىلدان بەرى دەپۋتاتتار، سونىڭ ىشىندە قۋانىش سۇلتانوۆتاردىڭ باستاماسى پرەزيدەنتتىڭ قولداۋىمەن بيىل 20 ناۋرىزدا راسقا شىعىپ، ەل استاناسىنىڭ اتاۋى «نۇر-سۇلتان» دەپ وزگەرتىلدى. بۇدان وزگە الماتى وبلىسىندا نۇركەنت قالاسى بار.
نازارباەۆ پەن توقاەۆ. فوتو: elbasy.kz
ينفراقۇرىلىمدى «نۇرلاندىرۋ» شارالارى
ەكس-پرەزيدەنت ءوزى جوعارى قامقورشىلىق كەڭەسىندە توراعالىق ەتەتىن حالىقارالىق تور-بەدەلدى جوو قاتارىنا ەنۋگە مۇددەلى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى 2010 جىلى ءوز ەسىگىن ايقارا اشتى. بۇعان قوسا قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋبليكا بويىنشا «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» (21 مەكتەپ) مەن«نازارباەۆ قورى» جۇمىس ىستەپ تۇر.
2011 جىلعى 10 جەلتوقساندا پارلامەنت سەناتىنىڭ زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزۋىمەن 1 جەلتوقسان كۇنتىزبەگە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنى» مەرەكەسى رەتىندە بەكىتىلدى. ناۋرىز ايىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن بارلىق وبلىس ورتالىقتارىنداعى ءىرى داڭعىلدار مەن كوشەلەرگە، ورتالىق الاڭدارعا نازارباەۆ ەسىمى بەرىلدى.
استانادا ورنالاسقان ن.نازارباەۆ اتىنداعى حالىقارالىق اۋەجاي. فوتو: اۋەجاي اكىمشىلىگى
2017 جىلى استانا كۇنى قارساڭىندا قازاقستان ۇكىمەتى استانا اۋەجايىن «حالىقارالىق نۇرسۇلتان نازارباەۆ اۋەجايى» دەپ اتاۋ تۋرالى قاۋلى قابىلداعان بولسا، جازدا ەكسپو شاراسى كەزىندە «نۇرلى جول» جاڭا ۆوكزالى پايدالانۋعا بەرىلدى. ءدال سول جىلى تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى قارساڭىندا الماتى بيلىگى فۋرمانوۆ اتىنداعى ورتالىق كوشە اتاۋىن نازارباەۆ داڭعىلى دەپ وزگەرتكەن. نازارباەۆ ەسىمى تەك ەل ىشىندە عانا ەمەس، تۇركيانىڭ ادانا، قىرشەحير، نەۆشەحير، گەبزە قالالارىندا; تاتارستاننىڭ قازان قالاسىندا; ينگۋشەتيانىڭ ماگاس قالاسىندا، يوردانيانىڭ استاناسى اممان قالاسى مەن شەشەنستاننىڭ گروزنىي قالالارىنداعى كوشەلەرگە بار.
2017 جىلى الماتىدا فۋرمانوۆ كوشەسى نازارباەۆ داڭعىلى بولىپ، بيىل بارلىق وبلىستارداعى ءىرى الاڭ-كوشەلەر ەكس-پرەزتدەنت ەسىمىنە وزگەردى. فوتو: اشىق دەرەككوز
الماتى قالاسىنىڭ بىرەگەي دەندروساياباعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ساياباعى» دەپ رەبرەندينگتەن وتكەن. 2008 جىلى قىزىلوردا، ال 2010 جىلى اقتوبەدە نازارباەۆتىڭ قۇرمەتىنە ورتالىق ساياباقتار اشىلدى. ەلوردادا قازىر تۇڭعىش پرەزيدەنت مۇراجايى جۇمىس ىستەيدى. 2014 جىلى "قازاقستان پرەزيدەنتى" اتاۋى گوللاند قىزعالداعى مەن جاپونيا حريزانتەمالارىنا دا بەرىلگەن. فلورونيمنەن بولەك ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەسىمىمەن تيان-شاننىڭ ىلە الاتاۋى سىلەمىنىڭ سولتۇستىگىندەگى تاۋ شىڭى دا «نۇرسۇلتان شىڭى» دەپ اتالعان.
سونداي-اق، نازارباەۆ اتاق-بەدەلگە دە كەندە ەمەس. ول ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى (1993), قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ (1995), قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ، دۇنيەجۇزىلىك قازاقتار قاۋىمداستىعىنىڭ، نۇر وتان حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ، دۇنيەجۇزى قازاقتارى اسسوتسياتسياسىنىڭ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى، بىرقاتار تانىمال جوو-نىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى... بۇدان بولەك نازارباەۆ پەن ونىڭ وتباسىنا ەرەكشە قۇقىقتىق مارتەبە بەرەتىن "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى تۋرالى" 13 باپتان تۇراتىن كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلدانعان.
ول تۋرالى جازىلعان شىعارما، تۇسىرىلگەن فيلم، سالىنعان كارتينا، ارنالعان ءان دە از ەمەس. ءوزىن اقىن رەتىندە تانىستىراتىن بالتابەك نۇرعاليەۆتەن باستاپ بىرقاتار ەلگە تانىمال ينتەللەكتۋالدى-پاراساتتى پوەزيانىڭ شايىرلارى نازارباەۆقا ودالىق قۇنارلى تۋىندىلار ارنادى. 2011 جىلى باستالعان «ەلباسى جولى» كينوەپوپەياسى ەل ەكراندارىنا 5 فيلم («بالالىق شاعىمنىڭ اسپانى»، «وتتى وزەن»، «تەمىر تاۋ»، «تىعىرىقتان جول تاپقان»، «جۇلدىزدار توعىسقاندا») بولىپ جول تارتتى. ايتپاقشى، نازارباەۆتىڭ جاستىق شاعى مەن ەرەسەك كەزىن سومداعان اكتەر نۇرلان ءالىمجانوۆ جۋىردا عانا دەپۋتاتتىق مانداتقا يە بولدى.
"ەلباسى جولى" كينوەپوپەياسىنىڭ پرەمەراسى. الماتى. فوتو: اشىق دەرەككوز
سونىمەن قاتار، نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ قۇرمەتىنە تۇرعىزىلعان ساۋلەت تۋىندىلارى مەن ەسكەرتكىشتەر دە جەتىپ ارتىلادى. وعان ارنالىپ نۇر-سۇلتانداعى ەسكەرتكىشتى ايتپاعاندا، الماتى (2011 جىل), تالدىقورعان (2017 جىلى), تۇركىستان، اناكارا (تۇركيا، 2010 جىلى), چولپون-اتا (قىرعىزستان، 2005 جىلى), دنەپرودزەرجينسك (ۋكراينا، 2005 جىلى), گاگاۋزيا (مولدوۆا، 2012) ت.ب. قالالارىنا ءتۇرلى مۇسىندەر مەن ەسكەرتكىشتەر ورناتىلعان.
ىستىق كول جاعالاۋىنداعى «شىڭعىس ايتماتوۆ اتىنداعى رۋح-وردا» كەشەنىندە 2005 جىلى اشىلعان ن.نازارباەۆ ەسكەرتكىشى. قىرعىزستان، چولپون-اتا. فوتو: اشىق دەرەككوز
قازاقستاننىڭ اۋقىمدى ساياسي جوبالارى مەن باعدارلامالارى دا «نۇر» فەنومەنىمەن بايلانىستى دايىندالادى. اتاپ ايتقاندا "نۇرلى جول" ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ باعدارلاماسى، “نۇرلى جەر” باسپانا باعدارلاماسى، "نۇرلى كوش" كوشى-قون باعدارلاماسى بۇگىندە 30 جىلدان بەرى جالعىسىپ كەلە جاتقان "نۇرلانعان" ساياساتقا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
ارمان الىمبەكوۆ: مەن ول جەردىڭ رەزيدەنتسيا ەكەنىن بىلمەدىم. ەشنارسە بۇلدىرمەدىم.
قوساي ماحامباەۆ: وق تيگەن ادامدى قۇتقارام دەگەندە ءوزىمدى اتىپ تاستادى
رەزيدەنتسيا ءىسى. ورىنعازى سەرىكبول: بەيبىت شەرۋگە شىقتىم. ال، 269 باپتى مويىندامايمىن
كيبەرشابۋىلعا ۇشىراعان باق وكىلدەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز ءتۇسىردى