ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ قۇپياسىن تاپقان ەلدەر. فوتو: huffingtonpost.com.

ەجەلگى تاريحتان بەرى ادامدار قارتايماۋدىڭ، ۇزاق جاساۋدىڭ جولىن ىزدەپ كەلگەن. بىراق اڭىزدارداعى ماڭگى ولمەستىڭ ءابىلحايات سۋى تابىلمادى. دەگەنمەن، عىلىم-تەحنيكانىڭ بۇگىنگى دەڭگەيى جانە قولايلى ورتا كەيبىر ەلدەردىڭ ادامدارىنا ۇزاق جاساۋدىڭ ورتاشا دەڭگەيى سانالاتىن 71 جاستان كوبىرەك جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇۇ-نىڭ تاپسىرماسىمەن ازىرلەنگەن World Happiness Report (الەمدىك باقىت ەسەپ كورسەتكىشى) مالىمەتى BBC-ءدىڭ ونلاين قىزمەتى ارقىلى جاريا ەتىلدى.

جاپونيا

جاپونداردىڭ ۇزاق جاسىن ورتاقتاستىرعاندا 83 جاستى قۇرايدى. بۇل قازىرگى الەم بويىنشا ورتاشا ۇزاق جاستان 12 جىلعا كوبىرەك. جاپونيا كوپ جىلدان بەرى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ رەيتينگىندە كوش باستاپ كەلەدى. جاپونيانىڭ «اجالسىز مەكەن» اتالعان شاعىن عانا وكيناۆا ارالىندا 100 جاستان ۇزاق جاساعان 400-دەن اسا ادام ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ماماندار بۇنىڭ سىرىن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تاماقتانۋ مادەنيەتىمەن تىكەلەي بايلانىستىرادى. سونىمەن بىرگە جاپونيا قوعامىندا الەۋمەتتىك پروبلەمالاردان تۋىندايتىن باسىمدىلىقتاردىڭ جوقتىعى دا جاسى ۇلعايعان كىسىلەرگە الاڭسىز ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىن جاراتىپ بەرىپ وتىر. بۇنىڭ ءوزى دە ادامنىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە ۇلكەن اسەر ەتەدى دەپ قارايدى.

جاپونياعا بارىپ، ولاردىڭ ۇزاق ءومىر ءسۇرۋىنىڭ سىرىن ىزدەگەن ەتنوگرافتار سىزگە جاپون ءتىلىن ۇيرەنۋگە كەڭەس بەرەدى. سەبەبى، ولاردىڭ پايىمداۋىنشا، جاپون ءتىلىن ۇيرەنىپ، جاپوندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ داعدىسىنا قانىقپاعان ادام، جاپون ارالدارىندا ءومىر بويى جاساسا دا ۇزاق ءومىر ءسۇرۋى ەكىتالاي.

سونىمەن بىرگە جاپون ەلىنىڭ دامىعان ەكونوميكاسى مەن عىلىم-تەحنيكاسى جۇقپالى اۋىرۋلاردان، ءار ءتۇرلى كەسەلدەردەن اجالىنان بۇرىن و دۇنيەگە اتتانىپ كەتەتىندەردىڭ سانىن بارىنشا ازايتىپ وتىر.

يسپانيا

يسپانيادا ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ ورتاشا دەڭگەيى 82,8 جاستى قۇرايدى. بۇنىڭ سەبەبىن عالىمدار جەر-ورتا تەڭىزىنىڭ ديەتاسى،  جۇرەككە اسا پايدالى بولعان وليۆكا مايى جانە ۆينو دەپ تۇسىندىرەدى. وسىنىڭ ءبارىن يسپانداردىڭ ۇزاق جاساۋىنداعى باستى فاكتور رەتىندە قارايدى. بۇدان سىرت ءبىر سەبەبى بار دەپ قارايدى عالىمدار – ول بولسا «سيەستا» دەپ اتالاتىن داعدى. ياعني، يسپانداردا تۇسكى تاماقتان كەيىن ۇيىقتاپ، تىنىعىپ الاتىن ءداستۇر بار. تۇسكى 14:00 دەن 17:00 ارالىعىندا يسپاندار وزگەلەردىڭ مازالاعانىن قالامايدى. بۇل كەزدە دۇكەندەر دە جابىلىپ، ەسىكتەرگە «دوسىم، دۇنيە تابىلادى. ال، مەن «سيەستادامىن» دەپ جازىپ قويادى. مىنە بۇل وزگەشە تۇرمىس داعدىلارى يسپانداردىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە وڭ اسەرىن بەرسە كەرەك.

سينگاپۋر

سينگاپۋر انالار مەن بالالار دەنساۋلىعىن قورعاۋدا الەمنىڭ ەڭ الدىنعى قاتارىندا تۇرادى. الەم مەديتسيناسىنىڭ ەڭ دامىعان ادىستەمەلەرىن جىل سايىن كىرگىزىپ وتىراتىن سينگاپۋر ەلىندە، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ كەمەلدىلىگى ەل حالقىنىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە سەبەپكەر بولعان.

سينگاپۋردا ورتاشا ۇزاق جاس 83,1 بولىپ تابىلادى. سينگاپۋر حالقىنىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە ىلعالدى، ءومىر سۇرۋگە قولايلى كليماتتىڭ دا اسەرى مول. ال، سينگاپۋرعا ساياحاتتاي بارعان تۋريستەر ول جەردەگى تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ بارىنشا ومىرگە قاۋىپسىز ەتىپ جاسالاتىندىعىن القايدى. ازىق-تۇلىكتەن تارتىپ، اس پىشاقتارىنا دەيىن ادام ومىرىنە قاۋىپ تۋدىرماۋ شارتى بىرىنشە كەزەكتە قاراستىرىلادى. بۇل ونىمدەردە ادام ومىرىنە زارەدەي زيان جەتكىزەتىن كەمشىلىك تابىلسا، قۇزىرلى ورىنداردىڭ تاركىلەۋىنە ۇشىرايدى.

شۆەيتساريا

شۆەيتساريانىڭ ەرلەرى وزگە ەلدەردەگى ەر ادامدارعا قاراعاندا ۇزاق جاسايتىنى انىقتالعان. ەۋروپانىڭ، ءتىپتى الەمنىڭ ەڭ باي ەلى سانالاتىن شۆەيتساريا ءوز ازاماتتارىنا جوعارى دەڭگەيدەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن جانە جەكە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن جاساپ بەرگەن.

قولايلى تۇرمىس ورتاسى، ازاماتتاردىڭ الاڭسىز ءومىر سۇرۋىنە قىزمەت ەتەتىن قوعامدىق جۇيەنىڭ ءبارى شۆەيتساريالىقتارعا ۇزاق ءومىر سىيلاسا كەرەك. دەسە دە، بۇل ەلدەگى ادامداردىڭ ۇزاق ءومىر ءسۇرۋىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ءبىر ءبولىمى، شۆەيتساريالىقتاردىڭ ءسۇت ونىمدەرىن كوپتەپ تۇتىنۋى نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ءبىرى دەپ قارايدى.

شۆەيتساريادا ادام كۇشىمەن ىستەلەتىن جۇمىستار جوقتىڭ قاسى. بارلىق جۇمىستار دامىعان تەحنيكا قۇرالدارىنا جۇكتەلگەن. ەلدىڭ ورنالاسقان گەوگرافيالىق ورنى دا قارت قۇرلىقتىڭ ءومىر سۇرۋگە ەڭ ءبىر قولايلى اۋماعىنا جايعاسقان.

اتالعان ەلدىڭ ءار جەتىنشى ازاماتى ميلليونەر. سوندىقتان دا ولار تۇرمىستىڭ راقاتىن كورۋگە كوبىرەك ۋاقىتىن بولۋگە تىرىسادى. ەلدەگى ورتاشا ۇزاق جاس مولشەرى 81 جاستى كورسەتەدى.

وڭتۇستىك كورەيا

دۇنيەجۇزى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جانە لوندون يمپەراتور مەديتسينالىق كوللەدجىنىڭ كورسەتكەن ەسەبىندە، وڭتۇستىك كورەيا 90 جاستان كوبىرەك جاساعان ادامدار ەڭ كوپ ەل سانالادى. ال بۇنىڭ سەبەبى رەتىندە، وڭتۇستىك كورەيانىڭ قۋاتتى ەكونوميكاسىن،  بالالاردىڭ ءوسۋى مەن جەتەرلىك تاماقتانۋى جوعارى دەڭگەيدە وتەلىنگەندىگىندە. سونىمەن بىرگە، مەديتسينانىڭ سوڭعى دامىعان تەحنولوگيالارى جاپپاي قولدانىلىپ، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ساپاسىنىڭ، اتالعان سالادا جوعارى ساپالى قىزمەت وتەۋدىڭ قالىپتاسۋىندا دەپ قاراۋعا بولادى.

“The Qazaq Times”