اقش اۋعان جەرىندە 19 جىل سوعىستى. رەسمي مالىمەت بويىنشا 2400-دەن استام جاۋىنگەرىن جوعالتتى. اقش تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق وسى سوعىستا قۇراما شتاتتار 1 تريلليون دوللارعا جۋىق شىعىن شىعاردى. ەڭ قىزىعى جاقىندا اۋعانستاندى قالپىنا كەلتىرۋ جونىندەگى ارنايى باس ينسپەكتور (SIGAR) اقش كونگرەسىنە مالىمەت بەرىپ، اۋعانستانداعى قايتا قۇرۋ جوبالارىنا بولىنگەن قارجىنىڭ باسىم كوبى جەلگە ۇشقانىن ەسكەرتتى.

2001 جىلدىڭ سوڭىندا قۇراما شتاتتار اۋعانستانعا اسكەر كىرگىزدى. ال، كەلەسى جىلدان باستاپ اۋعانستانداعى قايتا قۇرۋ جوبالارى ءۇشىن قارجى بولە باستادى، بۇل بىلتىر جىل سوڭىنا دەيىن جالعاستى. 2002-2020 جىل ارالىعىندا قايتا قۇرۋ جوبالارىنا 143 ملرد اقش دوللارى بولىنگەن، كەيىن وسى بولىنگەن قارجىنى جىمقىرۋ، الاياقتىق، بۇرلاماۋ ىستەرى بايقالىپ، ونى قاداعالاۋ ءۇشىن 2008 جىلى SIGAR-دى قۇرعان. بۇل اگەنتتىك جىلدىڭ ءار توقسانىندا كونگرەسس الدىندا ەسەپ بەرىپ وتىرۋعا مىندەتتى-ءتىن.

1 ناۋرىز كۇنى كونگرەسس الدىندا ەسەپ بەرگەن SIGAR جەتەكشىسى جون سوپكو ميلليونداعان امەريكالىق سالىق تولەۋشىلەردىڭ قالتاسىنان الىنعان قارجىنىڭ كەيبىر بولىگى پايداسىز جوبالارعا جۇمسالعانىن جايىپ سالدى.  ونىڭ ەسەبىنشە، 2008 جىلدان بەرى مەكتەپ، اۋرۋحانا، قوناق ءۇي، تۇرمە، جول، كوپىرلەر مەن اۋعانستاننىڭ اسكەري قۇرىلىستارىن سالۋعا، قارجىلاندىرۋعا نەمەسە سۋبسيديالاۋعا شامامەن 7,8 ميلليارد اقشش دوللارى جۇمسالعان. بۇنىڭ كوبىن، 6,5 ملرد دوللارىن اقش قورعانىس مينيسترلىگى بولگەن.

وسى قوماقتى قارجىنىڭ باسىم كوبى سوعىستان زارداپ شەككەن ەل مەن ونىڭ ۇكىمەتىنە ەش كەرەكسىز جوبالارعا، جارامسىز نەمەسە پايدالانا المايتىن جوبالارعا تەككە جۇمسالعان. ايتالىق، اۋعانستان حالقى مەن ۇكىمەتى پايدالانباعان نەمەسە تاستاندى اكتيۆ رەتىندە سالىنعان جوبالار جانە جويىلعان، زاقىمدالعان جوبالاردىڭ قۇنىنىڭ ءوزى 2,4 ملرد اقش دوللارىن قۇرايدى. اگەنتتىك ەسەبىنە قاراعاندا، بۇل كۇنگە دەيىن پايداعا اسىپ، يگىلىككە جۇمسالىپ جاتقان جوبانىڭ قۇنى بار بولعانى 343,2 ميللون دوللار عانا.

بۇل جاعدايدى جون سوپكو «قيساپسىز قارجىنى وتە قىسقا مەرزىمدە يگەرۋ قابىلەتى تىم تومەن ەلگە سالىنعان» دەپ باعالاپتى. اقش تارابىنان قارجىلاندىرعان كوپتەگەن جوبالار، قۇرىلىس نىساندارى ەكىنشى تاراپقا، ياعني اۋعانستان ءۇشىن ءتيىمدى مە، جوق پا؟ ولاردىڭ بۇنى ۇستاپ تۇرۋعا جانە پايدالانۋعا تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى جەتە مە دەگەن سۇراقتاردى قاراستىرماستان جاسالعان. مول قارجى جۇمسالعان وسى جوبالاردىڭ دەنى اۋعانستان ءۇشىن جارامسىز، پايدالانا المايتىن بولىپ شىققان.

اقش 2002 جىلدان باستاپ اۋعانستاننىڭ رەسمي بيلىگىمەن ىنتىماقتاستىقتى كۇشەيتىپ، دامۋدى جەبەۋ ءۇشىن 143 ملرد دوللار جۇمسادى. بۇل قارجى سوعىس بولىپ جاتقان ەلدەگى تۇراقتىلىقتى نىعايتادى دەپ ۇمىتتەندى. بىراق، تۇراقتىلىقتىڭ باعاسى ودان دا قىمباتقا ءتۇسدى. بىلتىر ترامپ ۇكىمەتى اۋعانستانداعى ەڭ ۇزاق سوعىستى اياقتاتۋ ءۇشىن «تاليبان» قوزعالىسى جەتەكشىلەرىمەن كەلىسىمگە كەلدى. سونىڭ وزىندە اۋعانستاندا تۇراقتىلىق ورناعان جوق. ىشكى ديالوگ ءالى دە بولسا داعدارىستان شىعا الماي وتىر.

SIGAR اۋعانستاندا قايتا قۇرۋعا جۇمسالعان قارجىلاردىڭ ءونىمى تۋرالى ەسەپ بەرىپ جاتقان تۇستا، اق ءۇي باسشىسى جو بايدەن بۇرىنعى پرەزيدەنت دونالد ترامپتىڭ تالىپتەرمەن كەلىسىمىن قايتا قاراپ جاتىر. سەبەبى، ول كەلىسىم بويىنشا بيىل مامىر ايىنا دەيىن امەريكالىق سوڭعى 2500 اسكەر اۋعانستاننان شىعىپ كەتۋى ءتيىس. بىراق، اۋعانستانداعى تۇراقتىلىققا بەرگەن تالىپتەردىڭ ۋادەسى دە اتقارىلىپ جاتقان جوق. جاقىندا اۋعانستان بويىنشا اقش-تىڭ ارنايى وكىلى زالماي حاليزات كابۋل مەن دوحاعا ساپارلاي باردى. بۇل اۋعانستان ماسەلەسىندە جاڭا وزگەرىستەردىڭ بولاتىنىن يشارالاسا كەرەك.

“The Qazaq Times”