ميكرو تولقىندى قارۋ: كرەمل شەتەلدىك تىڭشىلارعا قارسى قۇپيا قارۋ قولدانعان با؟

ارىسىن ايتىپ نە قىلايىق، ەكى جىل بۇرىنعى سەرگەي سكريپال مەن قىزىنىڭ ۋلانۋى، كەشە عانا ماسكەۋ سوتى قاماۋعا كەسكەن الەكسەي ناۆالنىيدىڭ ۋلانۋى كرەملدىڭ قاجەت ەتسە جەكەلەگەن ادامداردىڭ قاستەرلى ومىرىنە سۋىق قولىن سالاتىنىن كورسەتسە كەرەك. سكيپال ءىسى كەزىندە كەڭەستىڭ قۇپيا زەرتحانالارىندا جاسالعان «نوۆيچوك» دەپ اتالعان ۋلى زات تۋرالى جۇرتشىلىق كوبىرەك بىلگەن ەدى. بىراق، سوڭعى كەزدە كرەمل شەتەلدىك اگەنتتەرگە قارسى نوۆيچوكتان دا قاۋىپتى قۇپيا قارۋ قولدانىپ جاتىر دەگەن اقپاراتتار تاراۋدا.

كوزقاراقتى وقىرماننىڭ ەسىندە بولسا، 2016 جىلى كۋباداعى امەريكالىق جانە كانادالىق ديپلوماتتار تۇسىنىكسىز دەرتكە شالدىققانى اقپارات قۇرالدارىندا ايتىلعان بولاتىن. ولارداعى ورتاق جاعداي باسى اينالادى، جۇرەگى اينىپ، ەسىنەن تانادى. ەڭ قورقىنىشتىسى بۇل دەرت ولارعا ۇزاق ۋاقىتقا، ءتىپتى كەيبىرىمەن ءومىر بويى بىرگە قالۋى مۇمكىن.  بۇنى سول تۇستا اقپارات قۇرالدارى «گاۆانا سيندرومى» دەپ اتاپ كەتكەن.

ال، 2017 جىلدىڭ سوڭىندا اقش ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگىنىڭ تاجىريبەلى وفيتسەرى ماسكەۋدە وسىنداي جايعدايعا ۇشىراپ، ءومىر بويى اۋرۋ ازابىن تارتىپ قالعاننان كەيىن باتىس ەلدەرىنىڭ بارلاۋ قىزمەتتەرى بۇل ماسەلەگە ءجىتى نازارىن اۋداراتىن بولدى. مارك پوليمەروپۋلوستىڭ جاعدايى تۋرالى بىرەر كۇنى بۇرىن BBC كولەمدى ماتەريال دا جاريالادى.

CIA-ءدىڭ  يراك، ءسۇريا جانە اۋعانستان جەرىندەگى نەبىر كۇردەلى وپەراتسيالارىن اتقارعان، تەرروريزمگە قارسى كۇرەس توبىن جەتەكتەگەن مارك پوليمەروپۋلوس ماسكەۋدىڭ قوناق ۇيىندە اتالعان دەرتكە شالدىعادى. ۇيقىسىنان قۇلاعى شىڭىلداپ، باسى اينالعان كۇيىندە ويانعان ول ءولى مەن ءتىرىنىڭ اراسىنداعى اسا ازاپتى حالدە جاتقانىن بىلەدى. ورنىنان تۇرعانىمەن قايتا قۇلاپ قالا بەرگەن. ورتا-شىعىس ەلدەرىندەگى قاۋىپتى ميسسيالاردا تالاي رەت وق تيگەنىمەن، بۇل دەرتتىڭ ازابى وعان ودان دا اۋىر سوققان.

مارك پوليمەروپۋلوس ماسكەۋگە قونعان كۇنى شابۋىلعا تاپ بولادى. فوتو: BBC.

2017 جىلى پەرەزيدەنت ترامپ قىزمەتىنە كىرىسكەننەن كەيىن دە ول جەڭىسكە جەتكەن سايلاۋعا رەسەيدىڭ ارالاسقانى تۋرالى داۋ تۋادى. مارك پوليمەروپۋلوس وسى ماسەلە بويىنشا رەسەيدىڭ بارلاۋ قىزمەتىنەن رۇقسات سۇراي وتىرىپ، اشىق-اشكەرە ماسكەۋگە بارعان. ول ەۋروپا مەن ەۋرازياداعى قۇپيا وپەراتسيالاردىڭ جەتەكشىسى قاتارىندا، ارىپتەستەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، كرەمل تىڭشىلارىنىڭ ارەكەتىن اشكەرەلۋى كەرەك بولعان. رەسەي ورتالىق قالاسىنا العاش قونعان كۇنى-اق ول «گاۆانا سيندرومىنا» ۇقساس دەرتكە شالدىعىپ، ەلىنە قايتادى. دەنساۋلىعىنا بايلانىستى قىزمەتىنەن شەگىنگەننەن كەيىن عانا ول ءوزىنىڭ ازاپتى كەشىرمەسى تۋرالى اشىق ايتا باستاعان.

انىعىندا، رەسەيدەگى وپەراتسياعا قاتىسقان بارلاۋشىلار اراسىندا مۇنداي دەرتكە شالدىققان ادام ءبىر مارك پوليمەروپۋلوس عانا ەمەس. اقش جانە ونىڭ بىرقاتار وداقتاس ەلدەرىنىڭ بارلاۋ قىزمەتى بۇل ماسەلە بويىنشا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، «گاۆانا سيندرومىنىڭ» ارتىندا رەسەيدىڭ ارنايى قىزمەتى تۇرعان بولۋى مۇمكىن دەگەن العاشقى قورىتىندىسىن شىعارادى. دەرتكە شالدىققانداردىڭ بىرقاتارى پسيحيكالىق سىرقاتقا دا ۇشىرايدى. مەديتسينالىق، پسيحولوگيالىق اناليزدەر جانە وزگە دە زەرتتەۋ قورىتىندىسىنا ساي ولار «راديو تولقىن ارقىلى جىبەرىلگەن ەنەرگيادان» وسىنداي دەرتكە شالدىققانى بەلگىلى بولادى.

ال، كۋباداعى امەريكالىق جانە كانادالىق ديپلوماتتاردىڭ تۇسىنىكسىز دەرتكە شالدىعۋى بويىنشا تەرگەۋ-تەكسەرۋلەر ديپلوماتتاردىڭ ىزىنە رەسەيلىك اگەنتتەردىڭ تۇسكەنىن انىقتاعان. ال، ماسكەۋگە بۇل نە ءۇشىن كەرەك بولدى دەگەنگە جاۋاپ بىرەۋ عانا – اقش پەن كۋبانىڭ قارىم-قاتىناسى جاقسارىپ كەلەدى، بۇل ماسكەۋگە ۇنامايدى. كۋبا مەن رەسەيدەن تىس، قىتايدا، پولشادا جانە گرۋزيادا دا وسىنداي شابۋىلداردىڭ بولعانى تۋرالى مالىمەتتەردى The New York Times باسىلىمى جازعان.

BBC حابارىنا قاراعاندا امەريكالىق بارلاۋ قىزمەتى بۇل ماسەلە تۋرالى تولىق قورىتىندى شىعارماعان.  الايدا،  The New York Times باسىلىمى بۇعان دەيىن بارلاۋ قىزمەتىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، «گاۆانا سيندرومى» بولۋدان بۇرىن ماسكەۋ مەن گاۆانا اراسىنداعى حات الماسۋلاردىڭ اشىققا شىققانىن، گاۆانادا دەرتكە شالدىققان ديپلوماتتار جانىنان رەسەيلىك تىڭشىلاردىڭ بولعانى انىقتالعانىن جازعان.  وسىدان كەيىن، اقش ارنايى قىزمەتى رەسەي كەڭەس وداعىنىڭ «قىرعي-قاباق سوعىس» جىلدارىندا جاساعان مالىمەت جيناۋعا پايدالانعان جابدىقتارىن دامىتا وتىرىپ، قۇپيا قارۋ جاساپ شىعارعان دەگەن بولجام جاساعان.

بىراق، رەسەي ءسىم تارابى ميكرو تولقىننان پايدالانعان قۇپيا قارۋ تۋرالى بىلمەيتىندەرىن، بۇل شاعىمشىل تاراپتاردىڭ ويدان شىعارعان ساندىراعى سانايتىنىن، سوندىقتان وعان رەسمي جاۋاپ بەرمەيتىنىن ايتقان. ال، قازىر ماسەلەگە اقش كونگرەسىندەگى ارنايى كوميتەتتەر نازار اۋدارىپ وتىر.

“The Qazaq Times”