جاپونيا «ارال داۋىنا» نۇكتە قويماق

جاپونيا ۇكىمەتى رەسەيمەن قارىم-قاتىناستا كۋريل ارالدارىنىڭ وڭتۇستىك بولىگى تۋرالى ماسەلەنى تۇپكىلىكتى شەشۋدى قاجەت دەپ سانايدى. بۇل تۋرالى پرەمەر-مينيستر يوسيحيدە سۋگا پارلامەنت سەسسياسىنىڭ اشىلۋىندا مالىمدەدى.

نەگىزىنەن جاپونيا «ۇلكەن جەتىلىك» ەلدەرىنىڭ ىشىندە قىرىم اننەكسياسىنان كەيىن پۋتينمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرعان ەكىنشى مەملەكەت. سوعان قاراماستان، جاپونيا مەن رەسەي اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق كەلىسىمگە 70 جىلدان بەرى قول قويىلماي كەلەدى. ياعني ەكى ەل ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن ارنايى كەلىسىمشارت جاساسقان جوق.

جاڭا پرەمەر 2020 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە وتستاۆكاعا كەتكەن سيندزو ابەنىڭ رەسەيگە قاتىستى باعىتتى جالعاستىرماق. «ءبىز ەكى ەل اراسىنداعى بۇرىنعى كەلىسىمدەرگە سۇيەنە وتىرىپ، كەلىسسوزدەر جۇرگىزەمىز. ءيۋىز بۇل ماسەلەنى بولاشاق ۇرپاققا قالدىرماي، تەز ارادا شەشۋىمىز كەرەك»، – دەدى سۋگا.

جاپونيا مەن رەسەي 1855 جىلدىڭ 7 اقپانىندا يتۋرۋپ جانە ۋرۋپ ارالدارىنىڭ اراسىنداعى شەكارانى انىقتايتىن ءبىرىنشى ورىس-جاپون كەلىسىمشارتىنا (سيمود تراكتاتى) قول قويدى. سول ۋاقىتتان باستاپ يتۋرۋپ، كۋناشير، شيكوتان جانە حابوماي اتالعان شارتقا سايكەس جاپونياعا تيەسىلى. بۇل كۇن جاپونيادا «سولتۇستىك اۋماقتار كۇنى» رەتىندە اتاپ وتىلەدى.

رەسەي 1875 جىلى بارلىق كۋريل ارالدارىن ساحالين ارالىنىڭ جاپون بولىگىمەن ايىرباستاۋ ءۇشىن جاپونياعا بەرگەن. بىراق، 1905 جىلى ورىن العان ورىس-جاپون سوعىسىنان كەيىن رەسەي جەڭىلىس تاۋىپ، وڭتۇستىك ءساحاليندى جاپونياعا تيەسىلى دەپ سانايتىن «پورتسمۋت» بەيبىت كەلىسىمشارتى جاسالدى. 1945 جىلى كەڭەس وداعى يالتا كەلىسىمى بويىنشا ۇلىبريتانيا، اقش-پەن بايلانىسا وتىرىپ، جاپونيامەن سوعىس جۇرگىزدى. سول كەزدە كسرو وڭتۇستىك ساحالين مەن كۋريل ارالدارىنىڭ كەڭەس باقىلاۋىنا بەرۋ تۋرالى شارت قويدى. وسىلايشا، كەڭەس وداعى جاپونيا كاپيتۋلياتسياسىنان كەيىن بارلىق ساحالين مەن كۋريل ارحيپەلاگىن ءوز قۇرامىنا قوستى. الايدا، كسرو 1951 جىلى سان-فرانتسيسكودا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان مەملەكەتتەر ەنگىزگەن بەيبىت شارتقا قول قويۋدان باس تارتتى. سەبەبى، شارتتا كۋريل مەن ءساحاليننىڭ رەسەيگە تيەسىلىلىگىن بەكىتەتىن ەرەجەلەر ايقىندالماعان.

اراعا بەس جىل سالىپ، 1956 جىلى قوس ەل بەيبىتشىلىك دەكلاراتسياسىن قابىلدادى. سوعان سايكەس ماسكەۋ بەيبىت كەلىسىمشارت جاساسقاننان كەيىن حابوماي جانە شيكوتاندى جاپونياعا بەرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا كەلىستى. قۇجاتتا كۋناشير مەن يتۋرۋتتىڭ «تاعدىرى» قوزعالماعان. سونىمەن قاتار، كەلىسىم بويىنشا كسرو بەيبىتشىلىك ورناعاننان سوڭ ەكى ارالدى جاپونياعا قايتارىپ بەرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋى ءتيىس ەدى. بىراق، كسرو ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇكىل كۋريل ارحيپەلاگىن ءوز قۇرامىنا قوستى.

"The Qazaq Times"