جامبىل وبلىسى: «كوكەسى» مەن «جاكەسى» بارلار مەملەكەتتىك جەردى مەنشىكتەپ العان

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى جولداۋىندا جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايتىنىن، الايدا بارىنشا ءتيىمدى پايدالانىلۋى قاجەتتىگىن باسا ايتقانى بەلگىلى. بۇعان قاتىستى جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اكىمدىكتە وتكەن جيىندا «جەر ەشكىمنىڭ اكەسىنەن قالعان مۇرا ەمەس» دەپ ناقتى ۇستانىمىن بىلدىرگەن بولاتىن. ايماق باسشىسى ءتىپتى يگەرۋسىز جاتقان جەرلەردىڭ يەسى كىم بولسا دا مەملەكەتكە كەرى قايتارۋدى قۇزىرلى ماماندارعا تاپسىرعان. مۇنداي تالاپتى تاپسىرما باي-ماناپتاردىڭ قابىرعاسىنا باتىپ، جون تەرىسىنە شوق باسقانداي بولعانى داۋسىز.

جامبىل وبلىسى اكىمدىگىنىڭ جەرلەردى پايدالانۋ جانە قورعالۋىن باقىلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءابىلحايىر تامابەكتىڭ ايتۋىنشا، جىل باسىنان بەرى جۇرگىزىلگەن تەكسەرىستەر تالاي سۇمدىق پەن قۋلىقتىڭ بەتىن اشقان ەكەن.

«جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ تاپسىرماسىنا وراي، بيىل يگەرۋسىز جاتقان 70 مىڭ گەكتار جەردى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارۋ جوسپارلانعان. قازىرگى تاڭدا باسقارما بۇل مىندەتتى 86 پايىزعا ورىنداپ، 60 مىڭ گەكتار جەردى قايتارىپ وتىر. ودان بولەك، شۋ اۋدانىندا 13 474 گەكتار جەر زاڭسىز بەرىلگەنى انىقتالىپ، قازىرگى تاڭدا مەملەكەتكە كەرى قايتارىلدى. سونىمەن قاتار 1 100 گەكتاردان اسا جەرگە قاتىستى باسقارما تاراپىنان سوتقا تالاپ-ارىز جولدانۋدا»،  - دەيدى باسقارما مالىمەتىندە.

جالپى، شۋ اۋدانىندا زاڭدى بەلدەن باسىپ، جەردى زاڭسىز يەمدەنۋ اشىقتان-اشىق جۇرگىزىلگەن. ولاي دەيتىنىمىز – اعىمداعى جىلدىڭ 24 شىلدەسى كۇنى جەر كونكۋرسى وتكىزىلىپ، 308 ءوتىنىم قارالادى. كوميسسيا مۇشەلەرى 107 جەر ۋچاسكەسى بويىنشا 85 ادامدى جەڭىمپاز دەپ تانيدى. الايدا ارادا اپتا وتپەي، اتالعان كوميسسيا شەشىمىنە قاتىستى 8 ارىز كەلىپ ءتۇستى. ونىڭ بىرەۋى – ۇجىمدىق ارىز. ماماندارىمىزدىڭ تەكسەرۋىنىڭ ناتيجەسىندە كوپتەگەن ورەسكەل بۇزۋشىلىق انىقتالدى. سونداي-اق 1 500 گەكتارعا جۋىق جەر تامىر-تانىستىقپەن بەرىلگەنى بەلگىلى بولدى. ونىڭ ىشىندە كوميسسيا مۇشەسى بولا تۇرا ءوزىنىڭ بالاسىنا نەمەسە اناسىنا جەر الىپ بەرگەن فاكتىلەر بار.

«ماسەلەن، شۋ اۋدانى شوقپار اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى كوميسسيا مۇشەسى بولىپ ءوز بالاسىنا جەر الىپ بەرگەن. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جاقىن تۋىستارى جەر الماسىن دەگەن زاڭ جوق. الايدا ءوزىنىڭ تۋىسى بولعاندىقتان، وكرۋگ اكىمى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ءتارتىبى بويىنشا بالاسىنىڭ ءوتىنىمىن باعالاۋدان باس تارتۋعا مىندەتتى ەدى. بىراق اكىم ءوز بالاسىنا داۋىس بەرىپ، جەردى يەلەنۋىنە قولعابىس ەتىپ وتىر. سول سەكىلدى كوميسسيا مۇشە بولماسا دا، اۋداندىق ءماسليحات حاتشىسىنىڭ كوميسسيا وتىرىسىندا وتىرىپ، سوڭى ونىڭ بالاسى جەر الۋ فاكتىسى تىركەلدى. وسى سياقتى 107 قاۋلىنىڭ زاڭسىز شىعارىلعانىن دالەلدەپ، ءبىز قاۋلىلاردىڭ كۇشىن جويۋ جانە بۇزۋشىلىققا جول بەرگەن جاۋاپتىلاردى جازاعا تارتۋ تۋرالى ۇسىنىم بەردىك. الايدا اۋدان اكىمى تەك ءبىر ماماندى عانا جازالاعانى تۋرالى جاۋاپ جولدادى. ءبىز مۇنىمەن كەلىسپەي، مەملەكەتتىك قىزمەت نورماسىن بۇزعان اۋىلدىق وكرۋگ اكىمى مەن كوميسسيا وتىرىسىندا زاڭ بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرگەن كوميسسيا توراعاسىن جازالاۋ تۋرالى قايتا ۇسىنىس جولدادىق»، – دەدى باسقارما باسشىسى ءابىلحايىر تامابەك.

ءابىلحايىر عالىمۇلى كوميسسيا توراعاسىنىڭ كەڭەس قاعيداسىن بۇزعانى ۆيدەوعا انىق ءتۇسىپ قالعانىن ايتادى. دەمەك، اتالعان فاكتى بويىنشا شۋ اۋدانىنىڭ اكىمى نۇرجان كالەندەروۆ ناقتى شەشىم قابىلداعانى ءجون. ايتپەسە، «جەڭ ۇشىنان جالعاسقان سىبايلاستىقتىڭ ۇشى اۋدان اكىمى جاعىنان شىعىپ تۇر ما؟» دەگەن وي تۋى مۇمكىن. جۋىردا باسقارما ماماندارى جامبىل اۋدانىنا دا تەكسەرىس جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، 10 مىڭ گەكتارعا جۋىق جەر بويىنشا قۇقىققا سىيىمسىز قاۋلىلار قابىلدانعانىن انىقتاعان. اتالعان فاكتى بويىنشا قازىر اۋدان اكىمىنە بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ بويىنشا نۇسقاما جولدانعان. ولارعا ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا 1 اي ۋاقىت بەرىلىپ وتىر. بۇدان بولەك، ماماندار قورداي اۋدانىنا دا زەردەلەۋ جۇمىستارىن باستاعان. سونداي-اق جىل سوڭىنا دەيىن بايزاق اۋدانى دا تەكسەرىستەن وتەدى دەپ كۇتىلۋدە. بيىلعا وسى ءۇش اۋدان مەجەلەنسە، كەلەر جىلى قالعان اۋدانداردىڭ دا جەر ماسەلەسى مايشاممەن قارالماق. ال بيىل جالپى 90 مىڭ گەكتار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلادى دەپ كۇتىلىپ وتىر.

جالپى، جەرلەردى پايدالانۋ جانە قورعالۋىن باقىلاۋ باسقارماسى كونكۋرستى وتكىزۋ كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىن عانا تەكسەرۋگە قۇقىلى ەكەن. سوندىقتان مەكەمە قاۋلىنى جويۋ تۋرالى جەرگىلىكتى بيلىككە ۇسىنىم عانا بەرە الادى. ەگەر اۋدان اكىمى ءبىر ايدىڭ ىشىندە نۇسقامانى ورىنداماسا، وندا انىقتالعان زاڭبۇزۋشىلىقتار سوتقا جولدانادى. بىراق سوت پروتسەسى باستالعانعا دەيىن دە باسقارمانىڭ باسشىسىنان باستاپ، ماماندارىنا دەيىن قوقانلوقى كورسەتىپ جاتاتىندار از ەمەس كورىنەدى.

«پرەزيدەنتتىڭ جاستار كادرلىق رەزەرۆىنەن باسقارمانىڭ باسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالعان وسى 9 اي ىشىندە جامبىل وبلىسىندا قاراپايىم ادام جوق پا دەگەن ويعا كەلدىم. سەبەبى وسى مەرزىم ىشىندە مەنى قورقىتقاندار دا، ءتىپتى جۇمىس ورنىما كەلىپ قوقانلوقى كورسەتكەندەر دە از بولمادى. ءبارىنىڭ ايتەۋىر «كوكەسى» مەن «جاكەسى» بار. بىراق جۇمىسىمىزدى وبلىس اكىمى بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ ءوزى قولداپ، ناقتى تاپسىرماسىن بەرىپ وتىرعاننان كەيىن ءبىز ەشتەڭەدەن تايسالماۋدامىز. وسى تاڭعا دەيىن كاسىپكەرلىك ماقساتتا بەرىلگەن جەر ۋچاسكەلەرىن تەكسەرۋ جۇمىستارى ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزىلمەگەن ەكەن. ءبىز بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى جولعا قويىپ، جىل باسىنان بەرى يگەرۋسىز جاتقان 40 كاسىپكەرلىك نىسان يەلەرىنە 1 جىلعا نۇسقاما بەرىپ، جەر سالىعىن ون ەسە ۇلعايتۋ بويىنشا سالىق باسقارمالارىنا حات جولدادىق. يگەرۋسىز جاتقان كاسىپكەرلىك جەر ۋچاسكەلەرىن قايتارۋ بويىنشا 5 ءىس سوتقا جولدانسا، ونىڭ 2-دە جەڭىپ شىقتىق. 3 ءىس سوتتا قارالۋدا. وسى نىسانداردىڭ قوجايىندارىنىڭ دا اراعا ادام سالىپ، ماسەلەنى جاۋىپ تاستاعىسى كەلگەندەرى بولدى. ول از دەسەڭىز – ءبىر اۋداندى تەكسەرە بارساق، جاۋاپتى ماماندار قۇجاتتار توپتاماسىن جاسىرىپ، زاڭسىزدىقتارىن كورسەتپەۋگە تىرىسادى. ولارمەن ءبىز زاڭ شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەيمىز»، – دەدى باسقارما باسشىسى.
مىنە، وسىلايشا وبلىستىق جەرلەردى پايدالانۋ جانە قورعالۋىن باقىلاۋ باسقارماسى ەشكىمنىڭ باسىنان سيپاماۋدا. ارينە، «تۋرا بيدە تۋعان جوق» ەكەنى تۇسىنىكتى. دەسە دە، شىندىق شەندىلەرگە جاقپايتىنى تاعى بەلگىلى.

باسقارما باسشىسى اۋداندارداعى نەگىزگى ماسەلە جەردىڭ نىسانالى ماقساتىن زاڭسىز وزگەرتۋ، تاپسىرىلعان جەر ۋچاسكەلەرىن مەملەكەتتىك مەنشىگىندەگى بوس جەرلەرمەن زاڭسىز ايىرباستاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەردى وزگە ماقساتتا پايدالانۋ سىندى ماسەلەلەر ءجيى بولاتىنىن ايتادى. ال تاراز قالاسى اكىمدىگىنىڭ قابىلداعان شەشىمدەرىن تەكسەرۋگە باسقارما قۇزىرەتتى ەمەس. مۇنىمەن جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ كوميتەتى اينالىسادى. دەسە دە، ەگەر جەرگىلىكتى بيلىك زاڭبۇزۋشىلىقتاردى انىقتاپ بەرسە، باسقارما شارا قولدانۋعا قۇقىلى. جىل باسىنان بەرى تاراز قالاسى اكىمدىگىنەن جولدانعان ۇسىنىمدار نەگىزىندە بۇگىندە جازا باسقاندار لايىقتى جازاسىن العان.

ارينە، مەملەكەتتىڭ جەرى اركىم كەلىپ بارماعىن باتىراتىن مايشەلپەك ەمەس. بۇل – ەلىمىزدىڭ قازىناسى. ال مەملەكەت مۇلكىنە زاڭسىز قول سالۋ قىلمىس سانالادى. وسىنى اۋدان اكىمدەرى مەن جاۋاپتى ماماندار تۇسىنبەي وتىرعانىنا تاڭبىز. اقيقاتىنا قارايتىن بولساق، باسقارما سۋدىڭ بەتىن قالقىپ ەدى، ءبىراز بىلىق بەتكە شىقتى. ەگەر ءتۇپ تامىرىنا ۇڭىلسەك، تالاي باسشىلار مەن شەندىلەردىڭ شەكتەن شىققان تىرلىگى اشكەرە بولاتىنى حاق. وسىدان سەزىككەن دوكەيلەر قازىردەن قىسىم كورسەتىپ جاتقانى «ساسقان ۇيرەكتىڭ…» كەرىن كەلتىرىپ تۇرعانى تاعى اقيقات.
«ءادىلىن ايتساڭ، اعايىنعا جاقپايسىڭ» دەگەن دانا قازاق. الايدا شىندىق جوق جەردە سۇمدىقتىڭ كوبەيەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان باسقارمانىڭ جۇمىسىن بۇقارا باس بارماقپەن باعالايتىنى داۋسىز. ايتەۋىر، شىندىقتىڭ وتىن ۇرلەگەندەر شوعىنا وزدەرى كۇيىپ قالماسىن دەپ تىلەيىك…

ساياتحان ساتىلعان,
جامبىل وبلىسى

"The Qazaq Times"