اۋعانستاندا ەكىنشى رەت تاريحي شەگىنىس: امەريكالىقتار ۇيىنە قايتا ما؟

وتكەن اپتادا كەڭەس وداعىنىڭ اۋعانستاننان اسكەري شەگىنىس جاساعانىنا 31 جىل تولدى. سول تۇستا اۋعانستاندا 18 جىلدان بەرى سوعىس جۇرگىزىپ كەلە جاتقان. امەريكا قۇراما شتاتتارى دا اۋعانستاننان شىعۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتتى. انىعىندا بۇل قۇراما شتاتتاردىڭ جاۋى دا، جەڭىمپازى دا انىق ەمەس ەڭ ۇزاق سوعىسى ەدى.

اۋعانستان ەجەلدەن الىپ يمپەريالار مەن دەرجاۆالاردىڭ نەمەسە سولاردىڭ كولونيالارىنىڭ شەكاراسى بولىپ كەلدى. ءXىX عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باس شەنىندە الەمدى بولىسكە سالعىسى كەلەتىن يمپەريالار مەن وتارشىلاردىڭ اراسىندا بۋفەرلىك ايماق بولىپ تۇردى. قازىر دە ورتالىق ازيا مەن باتىس قىتاي جانە ورتا شىعىسپەن شەكتەسەتىن ورنىقسىز نۇكتەلەردىڭ ءبىرى.

1979 جىلى ماسكەۋ اۋعانستاندا كوممۋنيستىك بيلىكتى قولداۋ ءۇشىن اسكەر كىرگىزدى. 1980 جىلدارى اۋعاندىق جيھادشىلار كەڭەس وداعىنىڭ قىزىل ارمياسىنا قارسى كۇرەسۋ ءۇشىن اقش-تان قارۋ-جاراق الدى جانە اسكەري جاتتىعۋلارىنا قولداۋ الىپ تۇردى. جيھاlشىلاردىڭ كەيبىر توبى «تاليبان» قوزعالىسىن قۇردى. ماسكەۋ 1989 جىلى اۋعانستاننان اسكەرىن شەگىندىردى. سودان ءبىر مۇشەل جىل وتكەننەن كەيىن «ءال-كايدا» مەن تالىپتەردى «جازالاۋ» ءۇشىن امەريكا قۇراما شتاتتارى اۋعان جەرىنە اسكەرىن كىرگىزدى.

كابۋل كوشەلەرىندە 31 جىل بۇرىن قالىپ كەتكەن كەڭەس وداعى ارمياسىنىڭ ساۋىتتى اسكەري كولىكتەرى. فوتو: VOA

تاريحي سايكەستىك پە، الدە زاڭدىلىق پا؟! بۇرىن كەڭەس وداعىنىڭ كۇشتەرىنە ەلىنەن قۋىپ شىعۋ ءۇشىن سوعىسقان، ءوز ەلىندەگى رەسمي بيلىككە قارسى قارۋلى توپ قازىر دە اقش-تى ەلدەن شىعارۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەردىڭ باسىندا وتىر. وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا اۋعانستاننىڭ باسىم بولەگىن ءوز قاراماعىنا العان تالىپتەر مەن اقش وكىلدەرى ۋاقىتشا اتىستى توقتاتۋ كەلىسىمىن جاساستى. ەگەر بۇل كەلىسىم ءساتتى جۇزەگە اسسا، اۋعانستاندا تاعى ءبىر تاريحي شەگىنىس بولماق. اۋعانستان ەكىنشى رەت ءوز ەلىنە كەلگەن شەتەلدىك اسكەردى شىعارىپ سالماق. ەگەر تالىپتەر ۋاقىتشا اتىستى توقتاتۋ كەلىسىمىن ورىنداي السا، وندا امەريكالىق اسكەرلەر تۇگەلدەي ەلدەن شىعىپ كەتەدى. بىراق، بۇل شەگىنىستىڭ ءمانى تەرەڭ جانە ول تىڭ ءبىر تاقىرىپ.

ايتا كەتۋ كەرەك، اقش 2001 جىلى اۋعانستاندا «ءال-كايدانى» جويىپ، «تاليباندى» قۇلاتۋ ءۇشىن اسكەر كىرگىزگەن. سودان بەرى 18 جىلدان اسا ۋاقىت ءوتتى. بىراق، قازىر اۋعانستاندا تاليباننىڭ بيلىگى بۇرىنعىدان الدە قايدا كۇشەيىپ كەتتى. قازىرگى كەزدە ماسكەۋ مەن بەيجىڭ دە، ۋاشينگتوننىڭ ءوزى دە اۋعانستانداعى رەسمي ۇكىمەتتەن كورى تالىپتەرمەن كەلىسسوزگە ۇمتىلىپ جاتىر. ارينە، بۇل كەلىسسوز مازمۇندارىندا وسى ۋاقىتقا دەيىنگى سول جەردە توگىلگەن قان مەن شىققان جاننىڭ سۇراۋى قاراستىرىلماعان دا. XXI عاسىردا قان ەڭ كوپ توگىلگەن سوعىس تا اۋعانستانداعى سوعىس بولىپ ەسەپتەلەدى.

“The Qazaq Times”