توقاەۆتىڭ ەسكى ادەتى جانە «ءۇش ءجۇز اقوردالىقتىڭ» تۇساۋكەسەرى

بۇگىن اقوردانىڭ كەڭ سارايىندا توقاەۆ باستاعان كوپ نوكەر بىرلەسىپ پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆىن ءسان-سالتاناتپەن قابىلدادى.

جارتى جىلدا 13 مىڭ ۇمىتكەردىڭ اراسىنان ىرىكتەلىپ الىنعان 300 جاستىڭ ماقساتى ماقساتىندا «مەملەكەتتىك اپپاراتتى جەتىلدىرۋ جانە باسشىلاردىڭ جاڭا بۋىنىنا جول اشۋ» دەيدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت جيىن بارسىندا «ءۇش ءجۇز سپارتاندىق» پەن ەل جاستارىنا قاراتا ارنايى ۇندەۋ جولدادى. ول «قازاقستاندى جاڭا بەلەستەرگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك العان تالانتتى» جاستارعا «ءبىزدىڭ ماقسات لاۋازىمدى قىزمەتكە تاعايىنداۋ عانا دەپ ويلاماڭىزدار» دەپ ەسكەرتتى.

ەل باسشىسىنىڭ سوزىنشە، قازىردىڭ وزىندە رەزەرۆكە وتكەن 55 ازامات جاڭا قىزمەتكە تاعايىندالعان. سونداي-اق بيىل ءجۇز شاقتىسى «ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇلتتىق كومپانيالارعا جاۋاپتى قىزمەتكە» جىبەرىلەدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ «اقوردا» رەزيدەنتسياسىندا پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆىنىڭ مۇشەلەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. فوتو: اقوردا

جۇزدەن جۇيرىك شىقتى دەگەن جاستارعا «ەڭ الدىمەن، مەملەكەتىمىزدى ودان ءارى وركەندەتىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتۋ جانە ەلدىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرىپ، تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋىمىز قاجەت» دەدى پرەزيدەنت.

وسى تۇستا ساراپشىلار تاراپىنان سىنعا كوپ ۇشىراعان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى 3 ءپرينتسيپى اتالدى. ولار: اشىقتىق-جاريالىلىق، ينكليۋزيۆتىلىك، ازاماتتاردىڭ سۇراۋىنا دەر كەزىندە جاۋاپ بەرۋ.

ۇندەۋدىڭ ەڭ قىزىق تۇسى ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەسىمىن اتاماي وتپەيتىن توقاەۆ بۇل جولى نازارباەۆتىڭ اتىن ءبىر مارتە، سوعان قوسا قازاق تاريحىندا ەڭ العاش رەتى دەموكراتيالىق جولمەن سايلانعان باسشى ءاليحان بوكەيحاننىڭ اتىن اتاپ، ودان دايەكسوز كەلتىردى. بۇل تۋرالى قاسىم-جومارت توقاەۆ:

– كەزىندە الاش ارداقتىسى ءاليحان بوكەيحان: «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەپ ايتقان. بۇل – ەشقاشان وزەكتىلىگىن جوعالتپايتىن، ۋاقىت وتكەن سايىن ءمان-ماڭىزى ارتا تۇسەتىن قاناتتى ءسوز، – دەدى.

توقاەۆ «مەملەكەتتى باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ماقساتىندا اۋقىمدى رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر» دەپ سانايدى.  «قايتالاپ ايتامىن، مەملەكەتتىك قىزمەتكەر – حالىق اراسىندا ەل ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن حالىقتىڭ ءبىر بولىگى» دەگەن ول  «ءار زاماندا كەز كەلگەن حالىقتىڭ ءبىلىمدى جانە بىلىكتى ازاماتتارىنىڭ ورتاق مۇددەگە توپتاساتىن كەزەڭى بولاتىنىن» ءارى سول كۇن بۇگىن ەكەنىن جەتكىزدى.

ءسوزىنىڭ سوڭىنا قاراي توقاەۆ الداعى كەزەڭدە كاسىپكەر، عالىم، مادەنيەت قايراتكەرى، جاسامپاز يننوۆاتور ءارى ءححى عاسىردىڭ تابىستى مەملەكەتىن قۇرۋعا دايىن باسقا دا دارىندى جاستاردىڭ جاڭا تولقىنىن بەلسەندى تۇردە قولدايتىنىن مالىمدەدى.

«ابايدىڭ وسيەتى – وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ اينىماس تەمىرقازىعى. ءبىز ەلدى، ۇلتتى ابايشا ءسۇيۋدى ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ۇلى اقىن ۇلتىنىڭ كەمشىلىگىن قاتتى سىناسا دا، تەك ءبىر عانا ويدى – قازاعىن، حالقىن تورگە جەتەلەۋدى ماقسات تۇتتى. ءاردايىم ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، دارىپتەۋ» جاستارعا جۇكتەلگەن مارتەبەلى ميسسيا»، – دەدى پرەزيدەنت.

توقاەۆ جاساعان بايانداما-مالىمدەمە ماتىنىندە مەملەكەتتىك ءتىل ۇلەسى تىم كەم. فوتو: اقوردا

اقوردا جاريالاعان 6 بەت كولەمىندەگى پرەزيدەنت ۇندەۋىندە 2564 ءسوز بار. ونىڭ 1736-سى – ورىسشا، 828-ءى عانا قازاق تىلىندە. ياعني مەملەكەت باسشىسىنىڭ سپيچرايتەرى ءماتىننىڭ 67,7%-ىن ورىس تىلىندە دايىنداعان.

بۇل ءبىرىنشى رەت ەمەس. توقاەۆ پرەزيدەنت بولىپ كەلگەلى بەرى قوعامعا ارنالعان بايانداما-مالىمدەمەدەگى قازاق ءتىلىنىڭ ۇلەسى ءبىر باس كوتەرگەن جوق. وتكەن ايداعى ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ەكىنشى وتىرىسىندا وقىلعان باياندامانىڭ (3851 ءسوز) دا تەك 1288 ءسوزى (33,4%) عانا قازاق تىلىندە بولدى.

بۇعان دەيىن قىركۇيەكتىڭ 2-ءسى توقاەۆ «قازاقستان حالقىنا جولداۋىنىڭ» تەك 25%-ى عانا مەملەكەتتىك تىلدە جازىلعان ەدى. ونداعى 5960 ءسوزدىڭ 1497-ءسى قازاق تىلىندە، ال 4463 ءسوزى ورىس تىلىندە. 75%-ى ورىس تىلىندە جاسالعان جولداۋ قازاقستان حالقىنا ارنالدى.

سونداي-اق 16 تامىزداعى ءداستۇرلى تامىز كەڭەسىندە ايتىلعان «توسىن باياندامانىڭ»  29,4%-ى عانا مەملەكەتتىك تىلدە بولدى. توقاەۆتىڭ تاۋەلسىزدىك سارايىندا وقىعان كولەمدى مالىمدەمەسىندەگى 2414 ءسوزدىڭ 711-ءى عانا قازاق تىلىندە. 3/1-ىنە دە جەتپەيتىن بولىگى عانا مەملەكەتتىك تىلدە جاريالاندى.

“The Qazaq Times”